Ένας αιώνας Διεθνών Σχέσεων – Ξενάγηση σ’ έναν χώρο που μας αφορά

Μπορεί όταν ξεκινούσε η μελέτη των Διεθνών Σχέσεων – ο συλλογικός τόμος που κυκλοφόρησε, στις Εκδόσεις Πεδίο και υπό την αιγίδα του ΙΔΙΣ/Ιδρύματος Διεθνών Σχέσεων της Παντείου, επιλέγει, επετειακά, ως τομή στον χρόνο τα 100 χρόνια από την ίδρυση έδρας Διεθνούς Πολιτικής Woodrow Wilson στην Ουαλία– η εξέλιξη εκείνη να λειτούργησε ως “ελευθέρωση”/ αυτονόμηση ενός κλάδου (και συνάμα μιας προσέγγισης) από τη μήτρα της Πολιτικής Επιστήμης αλλά και από την πειθαρχία του Διεθνούς Δικαίου.

Όπως όμως εξελίχθηκε η ιστορία και διαμορφώθηκε η διεθνής πολιτική σκακιέρα, όπως ο “σύντομος 20ος αιώνας” φιλοξένησε δύο Παγκόσμιους Πολέμους και δυο μεγάλους ολοκληρωτισμούς, όπως δημιουργήθηκε η μακρά πορεία προς την παγκοσμιοποίηση (τώρα… προστέθηκε και η εμπειρία της πανδημίας του κορονοϊού, πάνω στην τραγική επέτειο της ισπανικής γρίπης!), η πορεία των Διεθνών Σχέσεων ενδιαφέρει ένα πολύ ευρύτερο κοινό. Ένα κοινό που θεωρεί ότι χρειάζεται μια κατανόηση των όσων διαδραματίζονται γύρω του, όσων επικαθορίζουν κατά πολύ την εσωτερική πολιτική ζωή, αλλά και την οικονομική ισορροπία και τις κοινωνικές διαδρομές.

Το συλλογικό αυτό έργο συντόνισαν οι Ανδρέας Γκόφας, Γιώργος Ευαγγελόπουλος και Μαριλένα Κοππά και λειτουργεί ως μια πλατφόρμα που συγκεντρώνει καταθέσεις όλων όσοι (ακριβέστερα: των περισσότερων απ’ όσους) δραστηριοποιούνται στον χώρο των Διεθνών Σχέσεων στην Ελλάδα σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό της εποχής –δηλαδή, ας είμαστε ευθύτεροι, της φάσης κυριαρχίας των ελληνοτουρκικών στον διεθνοπολιτικό μας ορίζοντα– ότι τον τόμο προλογίζει/εισάγει ο τέως Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, με ένα κείμενο που τιτλοφορεί «Να Υπερασπισθούμε το Διεθνές Δίκαιο».

Ένα κείμενο που καταγράφει με ειλικρίνεια την διαπίστωση ότι «το Διεθνές Δίκαιο αμφισβητείται, θα μπορούσε να πει κανείς ότι βάλλεται». Μπορεί να θεωρεί αχίλλειο πτέρνα του την μειωμένη κανονιστική εμβέλεια που το χαρακτηρίζει, μαζί και τους κατά πολύ αποτελεσματικότερους εθνικούς κανόνες κύρωσης/επιβολής, όμως ακόμη ουσιαστικότερα λειτουργεί η αναγνώριση εκείνου που περιγράφει ως επικυριαρχία «του οικονομικού επί του θεσμικού την εποχή της απορρύθμισης».

Αυτή ακριβώς/αυτού του είδους η προσέγγιση έρχεται να “κλειδώσει” με την συνολική δομή του συλλογικού τόμου, που –για παράδειγμα– έρχεται να δει και την αντίθετη διαδρομή, όταν ο Χρήστος Ροζάκης αναζητά στην δυναμική της πολιτικής πρακτικής της διεθνούς κοινότητας την πηγή του Διεθνούς Δικαίου ή/και όταν οι Γ. Τσάλτας και Ι-Μ Τσάλτας οδηγούν στην συζήτηση των μεταβολών στις ισορροπίες ισχύος σ’ έναν χώρο που μας είναι (αναγκαστικά) εξαιρετικά οικείος: του Δικαίου της Θάλασσας.

Επίσης, η δυναμική διάσταση των Διεθνών Σχέσεων προσεγγίζεται από πλήθος γωνίες: αν το μεταναστευτικό/προσφυγικό φαινόμενο (Ξ. Πετρινιώτη) ή η προσδοκία παγκόσμιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης (Εμμ. Δούση) θα ήταν περίπου αναμενόμενες, η αναφορά στις γεωπολιτικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης (Τ. Ρουμελιώτης) πηγαίνει την συζήτηση παραπέρα – ενώ η εντελώς επίκαιρη αναφορά στις πανδημίες (Κυρ. Σουλιώτης) προσγειώνει απότομα.

Η “αγορά της αλήθειας”

Καθώς στην Ελλάδα, την σταθερά μαγευμένη από την ένταξή της στην ΕΕ γίνεται η όλη συζήτηση, δεν θα έλλειπαν οι αναλύσεις που προσεγγίζουν τον ρόλο της ΕΕ για την αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ αποτελεσματικότητας και συναίνεσης, (Κ. Στεφάνου, Δημ. Χρυσοχόου για την προσέγγιση της μετεξέλιξης/συνεξέλιξης της Ένωσης που δεν τολμά να αγγίξει την ομοσπονδίωση), με τον Αντ. Μεταξά να επαναφέρει στην δικαιϊκή προσέγγιση, αναλύοντας το Κοινοτικό Δίκαιο –όπως το ξέραμε παλιότερα– ως δυναμικά εξελισσόμενο σύστημα χάρις στην “ακτιβιστική” νομολογία του Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου (με το αίτημα της υπεροχής του Κοινοτικού Δικαίου, βέβαια, σε νέες περιπέτειες μετά την εντελώς πρόσφατη τριβή με το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο).

Προσπαθήσαμε να δώσουμε μια πρώτη γεύση από την εκτεταμένη αυτή συλλογική δουλειά, προσπερνώντας/αδικώντας και θεματικές και συντελεστές της προσπάθειας (52 αν κρατήσαμε σωστά το μέτρημα, που κατορθώνουν ωστόσο να μην εκτραπούν σ’ εκείνο που οι Γάλλοι θα αποκαλούσαν saupoudrage).

Θα ήταν όμως αληθινή παράλειψη να μην κρατήσουμε την ατάκα της Κωνσταντίνας Μπότσιου, που θέτει τον πήχυ για τις Διεθνείς Σχέσεις αρκετά ψηλά, στο «να παραμείνουν προσηλωμένες στην επιστημονική “αγορά της αλήθειας”/the truth business» – όμως δεν παραλείπει να προσγειώσει με το «η αποστασιοποίηση είναι πάντα πολυπλοκότερη στις μικρές χώρες». Αλλά και του Γιώργου Ευαγγελόπουλου η διερώτηση αν η (ανερχόμενη σε ένταση) διεθνής συζήτηση για την ανισότητα και την καταπολέμηση της φτώχειας, θέματα κατεξοχήν της οικονομίας ή/και της ηθικής φιλοσοφίας, θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν – σοβαρά όμως, όχι προσχηματικά! – με μια λογική “διανεμητικής δικαιοσύνης” στην θεωρία των Διεθνών Σχέσεων. Μια ενδιαφέρουσα ξενάγηση σ’ έναν χώρο που αφορά όλους.