Επαρχιωτισμός και πολιτική οπισθοδρόμηση – Η ελληνική μεταδημοκρατία

Η Ελλάδα ανέκαθεν αμφιταλαντευόταν ανάμεσα στο (ελληνο)δυτικό υπόδειγμα -ή αλλιώς παράδειγμα, σύμφωνα με τον Τόμας Κουν- και το εκ διαμέτρου αντίθετο ανατολικό-θεοκρατικό μοντέλο εξουσίας. Στη σύγχρονη εκδοχή της, συνέχισε να κινείται πάνω σε αντιφατικές προσλαμβάνουσες, με αποτέλεσμα έναν άχαρο μιμητισμό του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης και την καιροσκοπική προχειρότητα στην εφαρμογή του, ενσωματώνοντας άβουλα ακραίες θεοκρατικές δοξασίες, σε ένα μείγμα νεο-συντηρητικής και επαρχιώτικης αντίληψης για την ελληνικότητα.

Ενώ στην πραγματικότητα θα μπορούσαμε να συνδέσουμε αρμονικά κάποιες σημαντικές πτυχές της δυτικής και ανατολικής φιλοσοφίας προς όφελός μας, δυστυχώς απολέσαμε αυτή τη δυνατότητα. Κυρίως λόγω της αδυναμίας μας να βιώσουμε τις μεγάλες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας, όπως είναι η Αναγέννηση, η βιομηχανική και αστική επανάσταση της τεχνικής και των ιδεών, μένοντας πίσω και κάτω από ανατολίτικες, θεοκρατικές επιρροές.

Επί τη ευκαιρία, η συζήτηση που διεξάγεται σήμερα στα μεγάλα πολιτικά και επιστημονικά forum, σχετικά με τη σύνδεση δυτικής και ανατολικής φιλοσοφίας, έχει πολύ έντονο ενδιαφέρον. Η πρώτη και εμφανής επίπτωση αγγίζει την αδυναμία χάραξης μίας συνεκτικής στρατηγικής στην εθνική εξωτερική πολιτική. Όπως έλεγε και ο Παναγιώτης Κονδύλης, η χώρα μας βρίσκεται μπροστά σε ένα ευρύ φάσμα ενδεχομένων και το νόημα μίας στρατηγικής συζήτησης είναι η στάθμιση των υπέρ και των κατά, με γνώμονα τη συγκεκριμένη κατάσταση και όχι “εθνικιστικές” ή “ειρηνιστικές” συμπάθειες.

Εδώ έγκειται και η λύση ενός γόρδιου δεσμού συνεχών αντεγκλήσεων μεταξύ των δύο αυτών ιδεολογημάτων με τη “μεγάλη υπέρβαση”, στη βάση του γεγονότος ότι οι απαντήσεις στα ιστορικά προβλήματα δεν βρίσκονται στην κατασκευασμένη θεωρία. Αντίθετα, οι απαντήσεις στα θεωρητικά προβλήματα, βρίσκονται μέσα στην ιστορία (Κονδύλης). Ας αφήσουμε λοιπόν τις κορώνες και ας μελετήσουμε με ζήλο την ιστορική πραγματικότητα και το σύγχρονο διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον, έτσι ώστε να μπορέσουμε να σχεδιάσουμε μία αντίστοιχη στρατηγική εξωτερικής πολιτικής.

Δοκιμασμένες πρακτικές στην Δύση

Στον τομέα της πολιτικής διακυβέρνησης, η εισαγωγή τεχνοκρατών και εμπειρογνωμόνων καταδεικνύει και επιβεβαιώνει την μεγάλη καθυστέρηση της Ελλάδας, καθόσον οι εν λόγω προσπάθειες έχουν δοκιμαστεί στον δυτικό κόσμο εδώ και τουλάχιστον πενήντα χρόνια. Σήμερα, η συζήτηση για την πολιτική διακυβέρνηση στα σύγχρονα δυτικά κράτη, επικεντρώνεται στην προσπάθεια διαχείρισης ενός πολυεπίπεδου, πολυπαραγοντικού, διεπιστημονικού και διαθεματικού συστήματος διακυβέρνησης.

Δίνεται έμφαση σε έναν ανθρωπολογικό τύπο, που θα διαθέτει διευρυμένη κοινωνική ενσυναίσθηση, ηθική και πνευματική αντιληπτικότητα, καθώς και ένα μίνιμουμ γνωσιακού υπόβαθρου ιστορίας και επιστημών. Δεν νομίζω ότι είναι αποδεκτό, να απαξιώνεται η πολιτική και η ιστορία με τόση προχειρότητα, καθώς και μία γενιά αγνών πατριωτών και ανθρώπων, που έδωσαν τη ζωή τους για τη δημοκρατία και την ελευθερία στην Ελλάδα. Να απαξιώνεται από νέους ανθρώπους που κατέχουν θέσεις ευθύνης στην ελληνική δημόσια διοίκηση.

Από την άλλη πλευρά, η οικονομική ανάπτυξη στη χώρα μας αποδεικνύει ότι η μετάβαση από το “κάρο” στην “Καγιέν” έγινε πολύ απότομα. Ο ελληνικός μιμητισμός του σύγχρονου καταναλωτικού μοντέλου, δεν κατέστρεψε μόνον το φυσικό πλούτο της χώρας μας, αλλά διαμόρφωσε και μία ιδιότυπη κατηγορία νεόπλουτων, η οποία χαρακτηρίζεται από ένα πολύ χαμηλό επίπεδο κοινωνικής και περιβαλλοντικής συνείδησης. Αυτή συνδυάζεται με αυταρχικά και κυνικά χαρακτηριστικά επιβολής της ισχύος, χωρίς καμία προηγούμενη τριβή με βασικές πτυχές της ουσιαστικής κοινωνικής συνάθροισης (πχ. φιλία, έρωτας, πνευματική δημιουργία, επιστημονική καινοτομία, περιβαλλοντική συνείδηση).

Η άνοδος της ασημαντότητας

Το μόνον που ενδιέφερε και ενδιαφέρει είναι το χρήμα και η δια-σκέδαση (ανθρωπολογικός διασκορπισμός). Εφόσον δεν καταφέραμε να βιώσουμε και εμείς σαν χώρα την μικρο-αστική μας επανάσταση, δημιουργήσαμε μία κοινωνική κατηγορία νεόπλουτων, η οποία κατάφερε να διεισδύσει σε κάθε πεδίο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, χωρίς κανένα κόπο και χωρίς κανένα ουσιαστικό ενδιαφέρον (η άνοδος της ασημαντότητας, σύμφωνα με τον Καστοριάδη).

Η συνέπεια ήταν να υποβιβαστεί το πολιτισμικό επίπεδο σε έναν ατομικό-ιδιωτικό αγώνα οικονομικής και μόνον επικράτησης, χωρίς κανόνες. Αυτή είναι και η κατηγορία των ανθρώπων που αντιστέκεται και σήμερα, με κάθε τρόπο, σε οποιαδήποτε προσπάθεια θετικής αλλαγής.

Τέλος, μέσα σε αυτό το πλαίσιο μιμητισμού, επαρχιωτισμού και πολιτικής οπισθοδρόμησης, έχει γαλουχηθεί και αλλοτριωθεί η σύγχρονη ελληνική “διανόηση”. Οι άνθρωποι του πνεύματος και των επιστημών γίνονται υποστηρικτές της εξουσίας και των πιο στυγνών και άδικων κοινωνικο-οικονομικών πολιτικών αποφάσεων, προσβάλλοντας τα ιδεώδη του πολιτισμού και της δικαιοσύνης. Οδηγούν έτσι τη νέα γενιά στην απολιτικοποίηση και στο περιθώριο. Όμως, όπως μας λέει και ο Παναγιώτης Κονδύλης, όλοι έχουν ίσα δικαιώματα στην ψευδαίσθηση, αφού δεν έχουν όλοι την ίδια ικανότητα ή το θάρρος για γνώση.