Εθνικός Διχασμός: Το βαρύ τίμημα που είχε για τον Ελληνισμό

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ολοκλήρωση της Μικρασιατικής Καταστροφής. Παρόλο το μεγάλο διάστημα που μεσολάβησε, ούτε λαμβάνεται υπόψη από όλους πλήθος παραμέτρων εκείνης της εποχής, ούτε υπάρχει ομοφωνία για την αιτία της εθνικής συντριβής και της υπερίσχυσης του κεμαλικού εθνικισμού. Δεδομένο είναι ότι σήμερα η ιστορική επιστήμη έχει υπερβεί σε μεγάλο βαθμό τις παλαιές διαιρέσεις (βενιζελικοί-αντιβενιζελικοί-κομμουνιστές) και έχει αποτυπώσει όλες τις παραμέτρους εκείνης της εποχής που στιγμάτισε ο Εθνικός Διχασμός.

Οπότε είναι εύκολο να περιγραφεί το τι πραγματικά συνέβη από τη στιγμή που εκείνη τη μοιραία χρονιά του 1915, η γερμανική κατασκοπεία κατάφερε να οδηγήσει την Ελλάδα σε μια ουδετεροποίηση (1915-1917) που ευνοούσε μόνο τα γερμανικά συμφέροντα. Συμφέροντα που συνδέονταν απολύτως με την προστασία των συμμάχων της: των Νεότουρκων και της Βουλγαρίας. Το πρώτο θύμα αυτής της πολιτικής ήδη από το 1915 ήταν η Κύπρος. Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 τα νέα θύματα ήταν η Δυτική Μικρά Ασία και ο Πόντος, καθώς και η Ανατολική Θράκη που η μοίρα της εξ αρχής ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη Σμύρνη.

Το 1915 η Κύπρος μόλις είχε ανακηρυχθεί προτεκτοράτο, λόγω της συμμετοχής των Νεότουρκων στον πόλεμο (Νοέμβριος 1914). Έως τότε και από το 1878 ήταν παραχωρημένο στους Βρετανούς οθωμανικό έδαφος, που όμως παρέμενε υπό οθωμανική κυριαρχία. Πολύ αργότερα και με τη Συνθήκη της Λωζάννης έγινε τμήμα της Βρετανίας και το 1925 κηρύχθηκε ως αποικία.

Εθνικός Διχασμός: Το πρώτο θύμα

Άρα, το 1915 ήταν εντελώς διαφορετική η σχέση Βρετανίας-Κύπρου. Και γι’ αυτό έγινε η επίσημη βρετανική πρόταση για απόδοσή της στην Ελλάδα με αντάλλαγμα βεβαίως την συμμετοχή της στην Αντάντ. Η πρόταση έγινε στις 16 Οκτωβρίου 1915 προς την κυβέρνηση Ζαΐμη. Ήταν η ύστατη προσπάθεια των Βρετανών να αλλάξουν τη φιλογερμανική στάση, δίνοντας ισχυρά κίνητρα.

Η κυβέρνηση Ζαΐμη δημιουργήθηκε μετά τη δεύτερη παραίτηση Βενιζέλου (Σεπτέμβριος 1915) και σ’ αυτήν συμμετείχαν όλοι οι “μοιραίοι”: Γούναρης, Δραγούμης, Ράλλης και Θεοτόκης. Απέρριψαν την πρόταση και έτσι χάθηκε η μοναδική ευκαιρία για την Ένωση. Μαζί χάθηκε και η πρωτοκαθεδρία της Ελλάδας στην μεταπολεμική Εγγύς Ανατολή. Το κενό αυτό κάλυψαν τότε οι Ιταλοί.

Αυτή είναι η κύρια αιτία που η Συνθήκη των Σεβρών δεν επιδίκασε κατευθείαν το Σαντζάκιο Σμύρνης στην Ελλάδα, αλλά έβαλε τη ρήτρα του δημοψηφίσματος μετά από πέντε έτη, ενώ ο ελληνικός στρατός θα βρισκόταν εκεί ως συμμαχικός υπό την εποπτεία των συμμάχων. Το έγκλημα του 1915 έχει πολύ ευρύτερες συνέπειες απ’ ό,τι μπορούν να φανταστούν οι πολιτικοί επίγονοι όσων το διέπραξαν και σήμερα προσπαθούν να θολώσουν τα νερά και να σχετικοποιήσουν την Ιστορία.

Βέβαια εάν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, η ανώμαλη αυτή εξέλιξη προέκυψε από τη δράση της γερμανικής κατασκοπείας (μέρος της οποίας ήταν η αδελφή του Κάιζερ Βασίλισσα Σοφία), που μαζί με τους πρόθυμους υποτακτικούς οδήγησαν στον Εθνικό Διχασμό του 1915. Η δράση των Γερμανών στην Αθήνα εκείνα τα χρόνια είναι γνωστή πλέον μέσα από τα γερμανικά αρχεία. Επίσης, να πούμε ότι η έστω και την τελευταία στιγμή συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ μας χάρισε την δυτική Θράκη. Εάν συνεχιζόταν η φιλογερμανική “ουδετερότητα” έως το τέλος του πολέμου, τα σημερινά σύνορα θα βρίσκονταν στην Καβάλα.

Εθνικός Διχασμός και αναθεωρητισμός

Όλοι όσοι σχετικοποιούν εκείνη την εποχή εκφράζουν έναν παρωχημένο υστερικό αντιβενιζελισμό, που λίγα χρόνια πριν μεθόδευσε την ακύρωση της Δίκης των Έξι, διάχυσε την άποψη ότι “καμιά δουλειά δεν είχαν οι Έλληνες στη Σμύρνη το 1919” και αναπαρήγαγε την κοινή προεκλογική βασιλο-κομμουνιστική θέση ότι η Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν αποικιοκρατική (Ιωάννης Μεταξάς), ή αλλιώς ιμπεριαλιστική (ΣΕΚΕ-ΚΚΕ).

Τέτοιες προσεγγίσεις που τελευταία πυκνώνουν και βασίζονται σε παραϊστορικές εκδόσεις εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνο τον Αγνωστικισμό. Κίνητρο έχουν μια παράξενη ρεβανσιστική αντίληψη και συμβάλουν στη διαιώνιση του Εθνικού Διχασμού. Πρόσφατες είναι οι εκδόσεις είτε για την Δίκη των Έξι, είτε για το ρόλο του Αριστείδη Στεργιάδη, είτε για τον “ιμπεριαλιστικό” χαρακτήρα της Μικρασιατικής Εκστρατείας που επιχειρούν να πείσουν τους αναγνώστες ότι για τη μικρασιατική τραγωδία δεν υπήρχαν ένοχοι, αλλά μόνο ατυχία.

Φαίνεται ότι ένα τμήμα των Νεοελλήνων, είτε για λόγους τοπικισμού είτε γιατί κινούνται από έναν ιδεολογικό ρεβανσισμό είναι πολύ πιο ευαίσθητο για τη μοίρα των έξι ηγετών που αναμφίβολα με τα λάθη τους οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή, παρά για τους πάνω από 100.000 αμάχους που συνέλαβαν και εξόντωσαν οι κεμαλικές δυνάμεις το Σεπτέμβρη του 1922 εξαιτίας της πολιτικής και των εντολών απαγόρευσης εξόδου της ελλαδικής μοναρχικής κυβέρνησης.

Πάντως το ενδιαφέρον και το παρήγορο είναι ότι εκτός από τις παραδοσιακές σχολές (βενιζελική-αντιβενιζελική-κομμουνιστική) έχει ήδη διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες και άλλη μια που σχηματικά την αποκαλούμε “Προσφυγική ιστοριογραφία”. Μια σχολή που επιχειρεί να ξεφύγει από την στενά ελλαδική ματιά και τις κληρονομημένες αντιπαραθέσεις και να ερμηνευτεί  η εποχή και ο Εθνικός Διχασμός με βάση το διεθνές γίγνεσθαι.