Φταίει ο Λένιν για την Μικρασιατική Καταστροφή;

Η πρόσφατη ανάρτηση της ρωσικής πρεσβείας στην Άγκυρα υπέρ του Κεμάλ Ατατούρκ για την έναρξη του Πολέμου της Ανεξαρτησίας το 1919 (ο οποίος οδήγησε στην Μικρασιατική Καταστροφή) προκάλεσε πλήθος διαδικτυακών αντιδράσεων, φέροντας και πάλι στο προσκήνιο την θεωρία που αποδίδει την ελληνική ήττα αποκλειστικά στον Λένιν και τους Μπολβεβίκους. Οι αιτίες που διατυπώνεται αυτός ο ισχυρισμός τόσο συχνά είναι πολλές και δεν αφορά μόνο την άφθονη υλική, στρατιωτική και συμβουλευτική βοήθεια που δόθηκε στο τουρκικό εθνικιστικό κίνημα.

Η ενοχοποίηση κατ’ αρχάς σχετίζεται με την προσπάθεια των απογόνων, των πραγματικά υπευθύνων της Μικρασιατικής Καταστροφής, να μεταφέρουν αλλού τις ευθύνες. Σχετίζεται με την ημιμάθεια μεγάλου μέρους των Νεοελλήνων, μαζί με την έμφυτη μετάθεση των ευθυνών λόγω μιας ενστικτώδους αυτο-αθωωτικής στάσης (που βασίζεται στη θέση ότι οι Έλληνες είναι πάντα θύματα), καθώς και την ευκολία εξαγωγής ιστορικών συμπερασμάτων, χωρίς να υπάρχει η απαραίτητη γνώση.

Ας σχολιάσουμε το αρχικό ερώτημα: Σαφώς ο Λένιν και οι Μπολσεβίκοι υπήρξαν ένας πολύτιμος σύμμαχος του τουρκικού εθνικιστικού κινήματος. Για αυτό και οι νικητές τους τίμησαν με την συμπερίληψη στο Μνημείο Ανεξαρτησίας της Πλατείας Ταξίμ στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, των δύο σοβιετικών συμμάχων τους, του Φρούνζε και του Βοροσίλοφ. Αλλά οι Μπολσεβίκοι εκείνη την εποχή, ήταν εχθροί των δυτικών. Άρα και της Ελλάδας και των Αρμενίων, που ακολουθούσαν πιστή φιλοδυτική πολιτική. Πορεύτηκαν με το κυνικό δόγμα “ο εχθρός του εχθρού είναι φίλος”. Σαφώς σε επίπεδο ηθικής και ιδεολογίας υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με τον ακραίο αμοραλισμό του Λένιν…

Οι κύριες ευθύνες για την ήττα

Πρωτίστως, όμως, η ελληνική ήττα στη Μικρά Ασία οφειλόταν στην επίσης κυνική πολιτική της Ιταλίας και της Γαλλίας, που προμήθευσαν και αυτοί με όπλα και συμβουλές των κεμαλικό στρατό. Οφειλόταν και στην στάση και των ΗΠΑ, που λειτούργησαν ως Πόντιος Πιλάτος, εγκαταλείποντας τη θέση του Ουίλσον για αυτοδιάθεση των κοινοτήτων και υιοθετώντας μια φιλοτουρκική ουδετερότητα. Κυρίως η ευθύνη ανήκει σε μας τους ίδιους και ειδικά στη φιλομοναρχική δεξιά που επανήλθε ρεβανσιστικά στην εξουσία και ακολούθησε μια άφρονα και ανορθολογική πολιτική, που ευνόησε τη διεθνή εδραίωση του κεμαλικού κινήματος!

Υπάρχει και μια άλλη πλευρά που κακώς αγνοείται: Με την Επανάσταση του Οκτώβρη του 1917, οι Mπολσεβίκοι ανέτρεψαν την πανσλαβιστική ρωσική μοναρχία, που με τις μυστικές συμφωνίες του 1915 είχε καταχυρώσει μεταπολεμικά την Κωνσταντινούπολη (“Τσάριγκραντ” την ονόμαζαν), την περίμετρο της Μαύρης Θάλασσας (τουλάχιστον έως την Τρίπολη του Πόντου, όπου έφτασαν το 1916) και την ανατολική Αρμενία.

Με μια έννοια, η αποχώρηση των Μπολσεβίκων από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και η καταγγελία της Μυστικής Συμφωνίας, άνοιξαν το δρόμο στις ελληνικές διεκδικήσεις, ειδικά μετά την κατάρρευση του βασιλικού φιλογερμανικού καθεστώτος στην Αθήνα το 1917 και τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο, έστω και την ύστατη στιγμή. Το ότι οι Έλληνες υπήρξαν απελπιστικά ανίκανοι να εκμεταλλευτούν τις μοναδικές ευκαιρίες, υπαίτιος είναι αποκλειστικά ο Διχασμός και ο νεοελληνικός τους εαυτός!

Η περιγραφή του Χέμινγουεϊ

Αυτό το περιέγραψε με τον καλύτερο τρόπο ο μέγας Αμερικανός λογοτέχνης Έρνεστ Χέμινγουεϊ (Ernest Miller Hemingway), ο οποίος κάλυπτε δημοσιογραφικά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο εκ μέρους της εφημερίδας Torondo Star. Οι ανταποκρίσεις του είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Για την πολιτική των μοναρχικών και του Λαϊκού Κόμματος μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 έγραψε: «Οι Έλληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και, σίγουρα, κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από το στρατό του Κεμάλ. Αυτή είναι η άποψη του Γουίταλ. Πιστεύει ότι οι τσολιάδες θα είχαν καταλάβει την Άγκυρα και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί».

Όταν ο Κωνσταντίνος ήρθε στην εξουσία, όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί που ήταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερες θέσεις. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν πάρει τα γαλόνια τους με ανδραγαθήματα στο πεδίο της μάχης. Ήταν έξοχοι πολεμιστές και σπουδαίοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει ούτε μία τουφεκιά. Αυτό είχε αποτέλεσμα να σπάσει το μέτωπο».

Η νίκη των Ελλήνων από τους κεμαλικούς ήταν τόσο απρόσμενη που μέχρι σήμερα δεν ερμηνεύεται εύκολα από τους ιστορικούς. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του Βρετανού ελληνιστή Douglaς Dakin στο βιβλίο του “H ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923: «…Ακόμα και σήμερα δεν έχει σιγάσει η διαμάχη γύρω από το ζήτημα, γιατί οι ελληνικές δυνάμεις που υπερτερούσαν αριθμητικά και δεν ήταν πολύ χειρότερα εξοπλισμένες από τα στρατεύματα του Κεμάλ, οδηγήθηκαν σ’ αυτή την καταστρoφική ήττα».