Για ποιους λόγους οι Βρετανοί δεν επέτρεψαν την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα

Πόσες φορές η Ελλάδα δεν αξιοποίησε τις ευκαιρίες για ένωση της Κύπρου; Πόσες φορές η Κύπρος δεν αξιοποίησε δυνατότητες για ένωσή της με την Ελλάδα; Απαντήσεις υπάρχουν και αυτές πρέπει να στηρίζονται στην ιστορική αλήθεια και μόνο. Γιατί αφηγήματα αναπτύσσονται πολλά, μερικά από τα οποία ενισχύουν, κάποιες φορές και την εκατέρωθεν καχυποψία.

Το βιβλίο “Μικρασιατική Καταστροφή: 50 ερωτήματα και απαντήσεις”, των Άγγελου Συρίγου και Ευάνθη Χατζηβασιλείου, των εκδόσεων Πατάκη, που κυκλοφορεί με αφορμή και τα 100 χρόνια από την καταστροφή, απαντά σε ένα ερώτημα, που αφορά και την Κύπρο και την ένωση με την Ελλάδα: «Γιατί ο Βενιζέλος δεν διεκδίκησε την Κύπρο στα Συνέδρια της Ειρήνης; Τι προέβλεψε για τα Δωδεκάνησα;»

Αμφότεροι εξαιρετικοί επιστήμονες, απαντούν χωρίς υπερβολές, παραθέτοντας στοιχεία και τοποθετώντας τα γεγονότα μέσα στο χρονικό πλαίσιο της εποχής. Λαμβάνοντας υπόψη το διεθνές περιβάλλον και τις δυνατότητες, τις προοπτικές που διανοίγονταν για τον Ελληνισμό ευρύτερα.

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο, «ο τερματισμός του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου και η επικράτηση των συμμάχων με τις διακηρύξεις του Προέδρου Ουίλσον για την αρχή της αυτοδιαθέσεως των λαών, δημιούργησαν μεταξύ των Ελλήνων Κυπρίων ελπίδες για την εθνική τους αποκατάσταση. Ήταν σχεδόν το 80% του πληθυσμού του νησιού τους. Άλλωστε, η ίδια η Βρετανία το 1915 είχε προσφέρει την Κύπρο στην αντιβενιζελική κυβέρνηση, με αντάλλαγμα την έξοδο της χώρας στον πόλεμο. Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνδιασκέψεως της Ειρήνης, ελληνική κυπριακή αντιπροσωπεία περιόδευσε την Ευρώπη, ενώ συναντήθηκε με τον Βενιζέλο και ζήτησε να προβάλλει η Ελλάδα διεκδίκηση της Κύπρου. Επειδή αυτός δεν το έκανε, ορισμένες φορές κατηγορείται για «αγνόηση» της Κύπρου».

Το επιχείρημα, σύμφωνα με τους συγγραφείς, «δεν αποκαλύπτει μόνον την άγνοια των Ελλήνων Κυπρίων εκείνης της εποχής για τις βασικές πραγματικότητες της διεθνούς διπλωματίας, αυτή είναι δικαιολογημένη, καθώς η Εθναρχία Κύπρου δεν είχε διπλωματική υπηρεσία με την αντίστοιχη εμπειρία. Δείχνει όμως και την αντίστοιχη άγνοια όσων μεταγενέστερα το επικαλούνται. Η Βρετανία πρόσφερε το1915 την Κύπρο στην αντιβενιζελική κυβέρνηση, αλλά ποτέ δεν την προσέφερε στον Βενιζέλο, που θα την έπαιρνε αμέσως…».

Τί υποστηρίζουν οι συγγραφείς

Σύμφωνα με τους Συρίγο και Χατζηβασιλείου, το 1915, η Βρετανία βρισκόταν στο μέσον ενός παγκόσμιου πολέμου, στη διάρκεια του οποίου είχε εκχωρήσει τα πρωτεία της Μεσογείου (για πρώτη και μόνη φορά) στη Γαλλία, επειδή η ίδια αντιμετώπιζε την υπαρξιακή απειλή του γερμανικού Στόλου Ανοικτής Θαλάσσης στην ίδια τη Βόρεια Θάλασσα και στην αρτηρία ζωής που εξασφάλιζε τον ανεφοδιασμό των βρετανικών νήσων. Αλλά το 1918, στο τέλος του πολέμου, αποσκοπούσε στην ανάκτηση της κυρίαρχης θέσεως της στη Μεσόγειο.

Και ενώ η Κύπρος δεν θα ήταν χρήσιμη ως ναυτική βάση (δεν είχε βαθείς λιμένες ικανούς να φιλοξενήσει βαρέα σκάφη), μπορούσε όμως να αποτελέσει εξαιρετικό εφαλτήριο εξορμήσεως για το νέο όπλο που είχε αναδείξει ο πόλεμος, την αεροπορία. Οι Βρετανοί στρατιωτικοί επισήμαναν αυτή τη δυνατότητα και το Whitehall αποφάσισε να διατηρήσει την Κύπρο. Ήταν μια απόφαση άδικη, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη ότι την ίδια εποχή εφαρμοζόταν η αρχή της αυτοδιάθεσης στην Ανατολική Ευρώπη. Αλλά επρόκειτο για μια βασική πραγματικότητα που ο Βενιζέλος δεν μπορούσε να αγνοήσει, σημειώνουν οι συγγραφείς.

Το σημαντικότερο, όμως, ήταν άλλο: Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν ηττηθεί κάποιες χώρες επί των εδαφών των οποίων οι νικητές διατύπωναν διεκδικήσεις. Έτσι, η Ελλάδα διεκδικούσε περιοχές από την ηττημένη Βουλγαρία (τη Δυτική Θράκη) και από την ηττημένη Τουρκία (την Ανατολική Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο, τη ζώνη της Σμύρνης). Ωστόσο, η Κύπρος βρισκόταν υπό βρετανικό έλεγχο και η Βρετανία (ως γνωστό…) δεν είχε νικηθεί στον πόλεμο, και δεν είχε νικηθεί από την Ελλάδα, ώστε η τελευταία να διεκδικήσει βρετανικό έδαφος το οποίο το Λονδίνο δεν ήθελε να δώσει.

Το επιχείρημα ότι ο Βενιζέλος “έπρεπε” να το κάνει, αποκαλύπτει απλώς την εξαιρετικά μειωμένη αντίληψη όσων το χρησιμοποιούν για το πώς λειτουργούν οι διεθνείς σχέσεις. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε όχι απλώς σε απόρριψη της διεκδικήσεως, αλλά σε γελοιοποίηση της Ελλάδος. Ο Βενιζέλος δεν επρόκειτο να κάνει κάτι τέτοιο. Ειδικά εφόσον χρειαζόταν τη βρετανική στήριξη σε εκείνο το πεδίο, το οποίο αναγνώριζε ως καθοριστικό για το μέλλον του ελληνικού κόσμου, τη Θράκη και την Ιωνία. Όσο για την Κύπρο, σε καμία περίπτωση δεν την αγνοούσε. Θεωρούσε, όμως, ότι, εάν η Ελλάδα μετατρεπόταν ουσιαστικά σε περιφερειακή δύναμη, δηλαδή εάν επιτύγχανε τους στρατηγικούς της στόχους στην Ιωνία, θα είχε πολύ καλύτερες προοπτικές να λάβει την Κύπρο στο μέλλον.

50 ερωτήματα και απαντήσεις

Το βιβλίο “Μικρασιατική Καταστροφή: 50 ερωτήματα και απαντήσεις”, των Άγγελου Συρίγου και Ευάνθη Χατζηβασιλείου, των εκδόσεων Πατάκη, συνιστά μια εμπεριστατωμένη επιστημονική προσπάθεια συνολικής και κριτικής προσέγγισης της Μικρασιατικής Εκστρατείας και καταστροφής. Το βιβλίο προσφέρει βασική πληροφόρηση για τη διαμόρφωση της ελληνικής πολιτικής από το 1914 έως το 1922. Αυτό που ξεχωρίζει το βιβλίο, μεταξύ άλλων, είναι ότι μέσα από 50 ερωτήσεις και απαντήσεις, περιγράφεται η ιστορική πορεία του ελληνικού έθνους. Δίνονται απαντήσεις και εν πολλοίς περιγράφουν και τους στόχους των άλλων παικτών, όπως η Τουρκία.

Το 1922 συνέβη η µεγαλύτερη καταστροφή που υπέστη ο Ελληνισμός. Για πρώτη φορά, μετά από 3.000 χρόνια, έπαυσε να αναπτύσσεται ο ελληνικός πολιτισμός στη µία από τις δύο ακτές που τον γέννησαν. Μέσα από 50 ερωτήσεις και απαντήσεις εξετάζονται µε νηφαλιότητα:

• Μια µεγάλη εθνική και διεθνής σύγκρουση.
• Το ξέσπασμα του Εθνικού Διχασµού.
• Οι στόχοι και τα μεγάλα διλήμματα των πρωταγωνιστών.
• Τα ελλείμματα και τα λάθη µας.
• Μύθοι, παρανοήσεις και υπεραπλουστεύσεις.
• Η στάση των μεγάλων δυνάμεων, που επιδίωξαν (φυσικά) την ικανοποίηση των δικών τους και όχι των δικών µας εθνικών συμφερόντων.
• Οι αξιώσεις της τουρκικής πλευράς και οι μέθοδοι που επέλεξε για να τις πετύχει από το 1914 έως το 1922.
• Οι επιπτώσεις της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Περαιτέρω: Έγινε γενοκτονία ή εθνοκάθαρση εις βάρος μουσουλμανικού άμαχου πληθυσμού από τον ελληνικό στρατό κατά τη μικρασιατική εκστρατεία; Ποιος έκαψε τη Σμύρνη και γιατί; Συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν πολλά στηριγμένα σε πραγματικότητες, που πολλές φορές μπορεί να ανατρέπουν παγιωμένες αντιλήψεις.