Γιατί ενοχλεί ακόμα και σήμερα το Πολυτεχνείο

Συνεχίζεται ο “καβγάς” στα ΜΜΕ για το Πολυτεχνείο. Βρήκαν την ώρα! Γύρω γίνεται ο χαμός κι αυτοί θέλουν να ξαναγράψουν την ιστορία. Γιατί επιμένουν άραγε; Ο στόχος δεν μπορεί να αποκρύβει παρά τις παραπλανήσεις περί ψύχραιμης ματιάς και αντικειμενικότητας. Η Δεξιά θέλει να ξαναγράψει την Ιστορία, απομειώνοντας την ιστορική διάσταση του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος και της κορυφαίας αντιστασιακής πράξης, της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Αυτή είναι η ουσία και ο στόχος, όχι το προφανές ότι η προδοσία της Κύπρου –ως τελευταίος και καταστροφικός κρίκος των πράξεων ενός δικτατορικού, αντιλαϊκού και εθνοκάπηλου καθεστώτος– οδήγησε στην ανατροπή της χούντας των συνταγματαρχών. Το αφήγημα του υφυπουργού Παιδείας Άγγελου Συρίγου στη Βουλή δεν είναι καινούργιο. Δεν είναι και τόσο άμεμπτο και άδολο, όσο πολλοί επιθυμούν να εμφανίσουν, ούτε ασφαλώς αντικειμενικό.
Τα τελευταία χρόνια διακινείται από παράγοντες του διαχρονικού “δεξιού συστήματος” ακόμα και η άποψη ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου ευθύνεται για την εισβολή στην Κύπρο!

Όσο εξωφρενικός (και ασφαλώς εξωπραγματικός) κι αν είναι αυτό ο ισχυρισμός, κυκλοφορεί. Γνωστοί και μη εξαιρετέοι λένε φωναχτά όσα λένε soto voce περισσότεροι στη “δεξιά πολυκατοικία”. Ισχυρίζονται, λοιπόν, ότι το Πολυτεχνείο ευθύνεται, επειδή η εξέγερση οδήγησε στην ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη, ο οποίος οργάνωσε το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Με άλλα λόγια, προβάλλουν τον ισχυρισμό ότι εάν δεν είχε γίνει η εξέγερση δεν θα είχε ανατραπεί ο Παπαδόπουλος, δεν θα είχε ανέβει στην εξουσία ο Ιωαννίδης, δεν θα είχε γίνει η προδοσία της Κύπρου κλπ. Με αυτή την πολιτική ακροβασία καταλήγουν στην άποψη ότι το Πολυτεχνείο ευθύνεται για το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, το οποίο άνοιξε τον δρόμο στην τουρκική εισβολή.

Φίλοι, εχθροί και αντίπαλοι

Το παραπάνω αφήγημα δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Για όσους, όμως, νιώθουν με τον άλφα ή βήτα τρόπο “συγγενείς” τόσο με το σύστημα που γέννησε τη χούντα, όσο και με το πολιτικό προσωπικό που χειρίστηκε το Κυπριακό στην κρίσιμη εκείνη καμπή, το παραπάνω αφήγημα είναι εξαιρετικά βολικό και χρήσιμο. Αποτελεί μια έντεχνη έμμεση μετάθεση ευθύνης, έστω κι αν για προφανείς λόγους αποφεύγουν να την εκφράζουν ανοικτά.

Όλοι γνωρίζουμε ότι η Ιστορία δεν γράφεται με υποθετικά ερωτήματα του τύπου “τι θα γινόταν εάν…”. Ούτε βάσιμα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από σε σενάρια. Η Ιστορία δεν είναι παίγνιο στο διαδίκτυο. Πόσο μάλλον σε αυτήν την περίπτωση, εάν λάβουμε υπόψη μας τις κάκιστες σχέσεις που είχε η χούντα με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, το πλέγμα των εξαρτήσεων από CIA και Πεντάγωνο, καθώς και το ρόλο Κίσσινγκερ. Ως καθηγητής της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ο κ. Συρίγος θα πρέπει να έχει διαβάσει το τελευταίο βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά και τα παλαιότερα των Μιχάλη Ιγνατίου Ιγνατίου και Κώστα Βενιζέλου).

Για να είμαι δίκαιος, ο κ. Συρίγος σε κανένα σημείο της ομιλίας του στη Βουλή δεν είπε, ούτε καν άφησε να εννοηθεί ότι το Πολυτεχνείο ευθύνεται για την τραγωδία της Κύπρου. Οι εκφράσεις του ήταν μεν προσεκτικές, αλλά ήταν ορατή δια γυμνού οφθαλμού η τάση του να απομειώσει την ιστορική βαρύτητα της εξέγερσης. Ίσως γιατί η παράταξή του νοιώθει καλυμμένη ιδεολογικοπολιτική δυσανεξία με το Πολυτεχνείο.

Μπορεί, λοιπόν, ο κ. Συρίγος να άνοιξε την πόρτα σε μία απομείωση της ιστορικής σημασίας της εξέγερσης του Νοέμβρη, αλλά πίσω του –όχι ο ίδιος– υπάρχουν αρκετοί που είναι έτοιμοι να πλασάρουν πιο δυναμικά τον ισχυρισμό ότι σε τελευταία ανάλυση είναι το Πολυτεχνείο που οδήγησε στην τραγωδία της Κύπρου. Είναι αυτοί που προσπαθούν εμμέσως πλην σαφώς να μετατοπίσουν την ευθύνη από τους χουντικούς που την φέρουν και να την φορτώσουν στους εξεγερμένους φοιτητές! Εμμέσως, λοιπόν, επιχειρείται η ενοχοποίηση του Πολυτεχνείου για το εθνικό έγκλημα της δικτατορίας στην Κύπρο!

Γιατί ενοχλεί το Πολυτεχνείο;

Όμως, γιατί ενοχλεί η εξέγερση του Πολυτεχνείου και γιατί επιδιώκουν ακόμα και σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα μετά, να απαξιώσουν, να αμφισβητήσουν, να διαστρεβλώσουν, τόσο τα γεγονότα εκείνων των ημερών, όσο και την ιστορική σημασία τους; Αυτό που ενοχλεί είναι ότι αποτελεί μια πράξη μαζικής, δίκαιης αντίστασης, η οποία ενώ έχει περάσει στην ιστορία, είναι ταυτόχρονα οικεία, είναι σαν μια πράξη περασμένη στο κύτταρο των Ελλήνων πατριωτών-δημοκρατών.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ως γεγονός παραμένει οικείο, ή, καλύτερα, είναι πιο οικείο από άλλες ιστορικές στιγμές της σύγχρονης Ελλάδας. Το γεγονός του Πολυτεχνείου, ενώ είναι ιστορικό, ταυτόχρονα έχει αποτελέσει ένα ταυτοτικό, σχεδόν βιωματικό στοιχείο της ελληνικής νεολαίας. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να συγκινεί, να εμπνέει, είναι μέρος της βιωμένης ιστορίας ενός μέρους της ελληνικής κοινωνίας που ορίζει το αύριο. Επιπλέον, η εξέγερση του Πολυτεχνείου έχει εγγραφεί στην ιστορική συνείδηση και μνήμη της ελληνικής κοινωνίας ως η κορυφαία στιγμή του αντιδικτατορικού αγώνα.

Η δικτατορία των συνταγματαρχών ήταν και παραμένει καταδικασμένη στην ιστορική συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας, έστω κι αν στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων αυξήθηκαν οι εχθροί της δημοκρατίας και ενισχύθηκε η Άκρα Δεξιά. Οι αξίες της δημοκρατίας και της ελευθερίας έχουν πλατιά απήχηση, με αποτέλεσμα οι όποιες προσπάθειες “εξωραϊσμού” της δικτατορίας να έχουν μηδαμινή απήχηση. Κι όταν κανείς αναζητά λίγο πιο πίσω τις ρίζες της Δεξιάς, φτάνει σε συνθήκες, καταστάσεις και παράγοντες που αποκαθιστούν ένα νήμα, κόμπο-κόμπο, με τη Δεξιά στο σύνολό της. Κι αυτό όσο ξαναζωντανεύει, όσο κρατιέται ενεργό, επίσης, ενοχλεί.

Ενοχλεί η ιδέα της δίκαιης, μαζικής, πολιτικοποιημένης αντίστασης. Μια ανοιχτή, μαζική, δίκαια πράξη ελευθερίας και ανυπακοής, αμφισβήτησης και εξέγερσης. Αναμέτρησης, πάρα τον πέρα για πέρα αρνητικό συσχετισμό δύναμης, με ένα στρατιωτικό-αυταρχικό καθεστώς. Γιατί το 1973 κάποιοι δεν φοβήθηκαν και δεν σώπασαν, μήνες πριν κινητοποιούνταν. Τα βασανιστήρια δεν τους γονάτιζαν, οι διώξεις δεν τους έκαμπταν, ο χαφιεδισμός δεν τους αποδιοργάνωνε, οι φυλακίσεις δεν μείωναν τις δυνάμεις τους, τα στρατοδικεία δεν μπορούσαν να τους αντιμετωπίσουν. Έτσι ήρθε η κορύφωση του Νοέμβρη του 1973!

Οι περισσότεροι από τους εξεγερμένους δεν ανήκαν σε οργανώσεις. Ανάμεσά τους υπήρχαν και μη οργανωμένοι δεξιοί, κάτι που δείχνει την κοινωνική δυναμική της εξέγερσης. Ωστόσο, οι περισσότεροι από όσους πρωτοστάτησαν είχαν πολιτική ταυτότητα. Ένιωθαν ότι αποτελούσαν μέρος μιας νέας, πλουραλιστικής Αριστεράς, που εκείνη την εποχή γεννιόταν. Και οι ίδιοι συμμετείχαν στη δημιουργία της. Η ταυτότητα των εξεγερμένων νέων, αλλά και το ίδιο το πολιτικό στίγμα της εξέγερσης, εξηγεί και ποιοι ενοχλούνται και σήμερα και θα ενοχλούνται και αύριο.

Κανένας, λοιπόν, δεν μπορεί να αναμετρηθεί με αυτό το Πολυτεχνείο με σκοπό να το απομειώσει και πολύ περισσότερο να το κατεδαφίσει ως γεγονός αλλά και ως ζώσα βιωματική, διαχρονική πραγματικότητα. Γι’ αυτό και αναμένεται να πολλαπλασιαστούν προσεχώς οι σχετικές προσπάθειες με παραχαράξεις, πλαστογραφήσεις και αποδομητικά αφηγήματα…