Γιατί η Σακελλαροπούλου θα εκλεγεί πανηγυρικά – Κάτι μας είχε πει γι’ αυτό ο Πουλαντζάς

Ως γνωστόν, το κύκνειο συγγραφικό άσμα του Νίκου Πουλαντζά ήταν το Κράτος, η Εξουσία, ο Σοσιαλισμός το 1978 (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Θεμέλιο). Το τέταρτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου τιτλοφορείται “Η παρακμή της δημοκρατίας: ο αυταρχικός κρατισμός”. Ο Πουλαντζάς, ένας οξυδερκής και συστηματικός μαρξιστής μελετητής, ιδίως στα ζητήματα του κράτους, ζώντας σ’ ένα από τα κέντρα του μητροπολιτικού καπιταλισμού, παρατηρεί τις διαμορφούμενες τάσεις και προχωρά σε ορισμένες πολύ γόνιμες διαπιστώσεις, αλλά και προβλέψεις.

Θεωρεί ο Πουλαντζάς, ότι η δυναμική της διεθνοποίησης του καπιταλισμού και οι αντίστοιχες θεσμικές-υλικές αποτυπώσεις της τροποποιούν και μετασχηματίζουν τη δημοκρατική λειτουργία του έθνους-κράτους σε μια κατεύθυνση διαρκούς απίσχανσης των κυριαρχούμενων τάξεων. Επίσης το μετασχηματίζουν στην κατεύθυνση της στεγανοποίησης από την παρουσία του λαϊκού παράγοντα, ως φορέα εναλλακτικής πολιτικής κατάστασης ακόμα και μετριοπαθούς στις κυρίαρχες δομές. Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώνει το αναλυτικό σχήμα της εστίας ενιαίου κόμματος. Γράφει, λοιπόν, μεταξύ άλλων, ο Νίκος Πουλαντζάς για το συγκεκριμένο ζήτημα (σελ. 339-340):

«Διαπιστώνεται, εξάλλου, στην περίπτωση λίγο ή πολύ τακτικής δικομματικής αλληλοδιαδοχής (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Ομοσπονδιακή Γερμανία), η δημιουργία διακομματικών δικτύων, η παγίωση ενός μόνιμου πλέγματος σύνθετων κυκλωμάτων, με τη μίξη των δυνάμεων, προσωπικού και οργάνων που ανήκουν στα δύο κυρίαρχα κόμματα και που λειτουργούν κάπως σαν εστία ενιαίου κόμματος, εστία στεγασμένη μέσα στον κεντρικό μηχανισμό του Κράτους. Αυτή η ουσιαστική εστία ενιαίου κόμματος ξεπερνά, και μάλιστα πολύ, τις απλές προσωπικές σχέσεις μεταξύ μελών μιας και της ίδιας “ελίτ εξουσίας”…»

»Τώρα, αυτό το φαινόμενο είναι ριζωμένο στην υλικότητα των οργάνων των κυρίαρχων κομμάτων εξουσίας, σπονδυλωμένο με τη νέα υλικότητα του κρατικού μηχανισμού. Εστία ενιαίου κόμματος που εκπληρώνει λοιπόν τον ίδιο ρόλο γενικού ελεγκτή της διοίκησης αλλά έναντι των Άλλων. Όχι μόνον έναντι εκείνων που αντιπροσωπεύουν μιαν αληθινή πολιτική εναλλακτική κατάσταση, αλλά έναντι οποιουδήποτε άλλου που όταν και ελάχιστα ακόμα ξεφεύγει από τούτη την εστία. Όποιος λοιπόν ξεφεύγει από την εστία αυτή χαρακτηρίζεται ipso facto ως επικίνδυνος επαναστάτης. Με αυτόν τρόπο, η εστία ενιαίου κόμματος βρίσκει την ταυτότητά της μόνο με το να χαρακτηρίζει τον άλλο ως εχθρό».

»Πέρα από την εναλλακτική ρύθμιση, υπάρχει και το, πιο πεζό ασφαλώς, ζήτημα της εναλλαγής. Αυτή η εναλλαγή υπήρχε πρωτύτερα, έστω κι αν δεν συνεπαγόταν μια πολιτική εναλλακτική ρύθμιση. Σήμερα όμως για ποιαν εναλλαγή μπορεί να γίνει λόγος όταν η αλληλομεταθετότητα ομάδων ανάμεσα σε κυρίαρχα κόμματα εξουσίας εντάσσεται συχνά μέσα σε τούτο το δίκτυο ενός μοναδικού κόμματος νέου τύπου, που φαίνεται να στεριώνει λίγο πολύ παντού, ακόμα και στις περιπτώσεις δικομματισμού των δυτικών χωρών;».

42 χρόνια μετά ρευστοποίηση των εθνών

Σαράντα δύο χρόνια μετά, η πλανητικών διαστάσεων διεθνοποίηση του καπιταλισμού, λόγω της εκπληκτικής ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και της διαρκούς επέκτασης των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων στις περιοχές του δυτικού κόσμου, λαμβάνει ακόμα και ολοκληρωμένα χαρακτηριστικά της υπεριμπεριαλιστικής υλικής και θεσμικής οργάνωσης και εσωτερικής ανταγωνιστικής υποτίμησης. Στη δε περιφέρεια του καπιταλιστικού συστήματος, η διεθνοποίηση του καπιταλισμού πραγματοποιείται με όρους εντατικής γεωπολιτικής κινητικότητας, ρευστοποίησης εθνών-κρατών, πολεμικών συγκρούσεων, αυξημένων μεταναστατευτικών πληθυσμιακών ροών.

Το ελληνικό κράτος, διαμορφώνεται ως εξαρτημένο καπιταλιστικό κράτος που αποτυπώνει στην εξέλιξή του τον εγχώριο κοινωνικοπολιτικό συσχετισμό δυνάμεων στη συνάρθρωση της σχέσης εθνικού-υπερεθνικού. Διαφορετικά ειπωμένο, η πορεία του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού καθορίζεται από τη διαδικασία διεθνούς ενσωμάτωσής του και την εσωτερίκευσή της. Γι’ αυτό και αναπαράγεται ως κυρίαρχος-κυριαρχούμενος σχηματισμός, εγγράφοντας στην εγχώρια κρατική δομή τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Η πορεία αυτή, που εντείνεται και αναδιατάσσεται με την οργανική συμμετοχή της Ελλάδας στις δυτικές περιφερειακές ολοκληρώσεις και ιδίως την ΕΕ με τα χαρακτηριστικά που λαμβάνει (τελωνειακή σύνδεση, ένταξη, ολοκλήρωση, νομισματική ενοποίηση), αναπλαισιώνει τους πόλους–τάσεις της κυρίαρχης αντίθεσης. Την εξάρτηση και την ανεξαρτησία.

Στο πλαίσιο αυτό, η εστία ενιαίου κόμματος διαμορφώνει το πλέγμα δυνάμεων, προσωπικού, οργάνων, λειτουργιών που συγκροτούν τον χώρο της εξάρτησης, της κυρίαρχης κατάστασης πραγμάτων, την εσωτερίκευση της διαδικασίας περιφερειακής ολοκλήρωσης με τους συγκεκριιμένους όρους που εκείνη λαμβάνει χώρα. Η κίνηση αυτή αποτυπώνεται στις επικρατούσες θέσεις–αναλυτικά σχήματα στην εγχώρια διανοητική παραγωγή, όπως στη Νομική, την Οικονομική και την Πολιτική επιστήμη, δευτερευόντως αλλά επιθετικά στο πεδίο της Ιστορίας, καθώς εδώ οι αντιστάσεις είναι περισσότερες, λόγω της ιδιαιτερότητας της χώρας.

Γιατί η Σακελλαροπούλου Πρόεδρος

Την πρώτη περίοδο της Μεταπολίτευσης, ο συσχετισμός για τις κυριαρχούμενες δυνάμεις, για διάφορους λόγους, ήταν πιο ευνοϊκός ή σχετικά πιο ισορροπημένος. Τα τελευταία 30 ή 25 χρόνια ο χώρος-τάση της εξάρτησης είναι κυρίαρχος και διαχειρίζεται την πορεία των πραγμάτων με όρους συντριπτικούς. Ο χώρος-τάση της ανεξαρτησίας, ως αποτέλεσμα της κατεύθυνσης της κοινωνικής κίνησης βρίσκεται σε ήττα, κατακερματισμό και αποσύνθεση.

Η αντικειμενική αυτή τάση παράγει αποτελέσματα. Στη θεωρία, τις αντιλήψεις, τις πολιτικές, τη νομοθεσία, τη νομολογία των δικαστηρίων, του τρόπου λ.χ. που αντιμετωπίζονται τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, της οικονομίας, της θεσμικής λειτουργίας, της παιδείας, της εργασίας.

Ο απερχόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας ήταν έκφραση ενός θεσμικού και παραγωγικού συστήματος, που ως λειτουργία, δημόσιος λόγος, διαμόρφωση, παρουσία, αποτύπωνε μετριοπαθείς εκδοχές μιας προηγούμενης ισορροπίας δυνάμεων, θέασης πραγμάτων και ιεράρχησης προτεραιοτήτων. Με τα αρνητικά και τα θετικά στοιχεία, αλλά και τα όριά του. Τόσο προς την μία κατεύθυνση, όσο και προς την άλλη. Γι’ αυτό και από την επικρατούσα ακροφιλελεύθερη θεώρηση θεωρούνταν μια παρωχημένη εκδοχή.

Έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σε συμβολικό επίπεδο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είχε ψηφίσει τον Προκόπη Παυλόπουλο το 2015 παρά το γεγονός ότι η ΝΔ τον είχε υπερψηφίσει. Η μεταμνημονιακή “κεντρώα” κανονικότητα, πράγματι, στο συμβολικό επίπεδο, στο κορυφαίο πολιτειακό αξίωμα, απαιτεί ένα πρόσωπο εκσυγχρονιστικής προέλευσης, της μετά το 1996 κεντροαριστεράς, χωρίς ταλαντεύσεις. Άλλωστε αυτός είναι ο σκληρός ιδεολογικοπολιτικός και οργανωτικός πυρήνας της εγχώριας εστίας ενιαίου κόμματος.

Η επερχόμενη Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, διαπρεπής και εξαιρετικά κατηρτισμένη νομικός, όπως άλλωστε και ο προκάτοχός της, με την έμπρακτη στάση και τοποθέτησή της σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα που τέθηκαν ενώπιον του Συμβουλίου Επικρατείας κατά την μνημονιακή περίοδο, πληροί τα κριτήρια και δείχνει να απολαμβάνει μιας ευρύτερης διακομματικής αποδοχής. Αποτυπώνει σε κορυφαίο επίπεδο τις ισορροπίες, τις προτεραιότητες και τις ιεραρχήσεις του σημερινού συστήματος εξουσίας, της εστίας “ενιαίου κόμματος” στις σύγχρονες συνθήκες.