Γιατί ο Χάρτης του ΟΗΕ χρειάζεται αναθεώρηση

Υπό την πίεση των ασύμμετρων εξελίξεων και επιπτώσεων στην ευρύτερη περιοχή της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής, πρέπει να αποκατασταθεί ένας λειτουργικός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ από την μία πλευρά και της Ρωσίας από την άλλη. Έχω ασκήσει έντονη κριτική στην ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην Γεωργία το 2008 και στην Ουκρανία τα τελευταία χρόνια. Και οι δύο στρατιωτικές επεμβάσεις ακολουθούν το πρότυπο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, όμως, έχουν μειωμένη αξιοπιστία καταδικάζοντας μεν τις παραβιάσεις του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών από την Ρωσία, ενώ δείχνουν ανοχή και κλείνουν τα μάτια στην ύπαρξη ενός κακού προηγούμενου στην Ευρώπη: της συνεχιζόμενης κατοχής της Κύπρου από την Τουρκία, καθώς και στις τουρκικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ.

Η άμβλυνση των αντιστάσεων της Ευρώπης απέναντι στην Άγκυρα και η υποταγή των ευρωπαϊκών αξιών στο ιδιοτελές συμφέρον κάποιων κρατών-μελών με αφορμή το προσφυγικό-μεταναστευτικό κι όχι μόνο, μας επιτρέπει να αναζητήσουμε ανάλογο πλαίσιο συμπεριφοράς και σχέσεων απέναντι στην Ρωσία. Με την Ρωσία τουλάχιστον μας συνδέει ένας κοινός Ευρωπαϊκός Πολιτιστικός Χώρος.

Σε παγκόσμιο επίπεδο θεωρώ ανάγκη αναθεώρησης του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Ως πρώτη προτεραιότητα θα θεωρούσα την αναμόρφωση του Συμβουλίου Ασφαλείας και δη του αριθμού των Μονίμων Μελών του. Η συμμετοχή της Γερμανίας και της Ιαπωνίας ως Μονίμων Μελών πλέον είναι χρήσιμη και αναγκαία. Η ηγεμονική δύναμη της Ευρώπης και μια παγκόσμια οικονομική δύναμη δεν μπορεί να μην έχει την θέση που της αρμόζει στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Αν κανείς έχει την ψυχραιμία και την διάθεση να αναλύσει την γερμανική πολιτική στην Συρία, στην Λιβύη, στο Ιράκ το 2003, εύκολα θα αντιληφθεί ότι ακολουθεί μια πλέον προσεκτική και ισορροπημένη στάση (αντιεπεμβατική θα μπορούσα να πω) σε σύγκριση ιδίως με την Γαλλία και την Βρετανία. Θέση, επίσης, ως Μόνιμο Μέλος πρέπει να έχει και η Ινδία. Αντιλαμβάνομαι ότι αναθεώρηση χρειάζεται το δικαίωμα αρνησικυρίας (βέτο), το θεμελιώδες δηλαδή δικαίωμα των Πέντε Μονίμων Μελών. Για παράδειγμα, εάν ο αριθμός τους αυξηθεί από πέντε σε εννέα ή δέκα (με την Ινδονησία και τη Βραζιλία για παράδειγμα) θα μπορούσε να προβλεφθεί ότι δεν αρκεί το βέτο ενός Μόνιμου Μέλους για να εμποδιστεί η λήψη Απόφασης.

Ταυτόχρονα, πρέπει να μελετήσουμε εκ νέου τις εργασίες της Διάσκεψης του Αγίου Φραγκίσκου. Θα αντιληφθούμε ότι πρέπει να βελτιωθεί η διατύπωση των άρθρων 1 και 2 του Χάρτη. Να γίνουν, δηλαδή, αποδεκτές οι προτάσεις που είχαν τότε απορριφθεί από τις νικήτριες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δυνάμεις. Να παραδεχθούμε δηλαδή ότι, ακόμη και ο ΟΗΕ, το μοναδικό παγκόσμιο σύστημα συλλογικής ασφάλειας, ήταν απολύτως αναγκαίο και απαραίτητο δημιούργημα το 1945. Χρειάζεται όμως αναθεώρηση και βελτίωση προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τα προβλήματα του 21ου αιώνα.

Δύσκολη διαδικασία

Γνωρίζοντας, όμως, τις ανυπέρβλητες σχεδόν δυσχέρειες και αντιπαραθέσεις που έχουν αναδυθεί στο πλαίσιο των διαιωνιζομένων εργασιών της Επιτροπής για την Αναθεώρηση του Χάρτη, φοβούμαι ότι η διαδικασία αυτή θα είναι η δυσκολότερη. Αναλογίζομαι ότι σε όλα τα επίπεδα, εθνικό, ευρωπαϊκό, περιφερειακό και παγκόσμιο, χρειαζόμαστε την επιστροφή στη γνώση.

Αυτό ισχύει για την Ελλάδα, η οποία να ξαναγίνει μια Πολιτεία που στηρίζει την καλλιέργεια της γνώσης. Δεν είναι μόνο εφόδιο ζωής. είναι τρόπος επιβίωσης. είναι το μέσο διάκρισης. Στα χρόνια που πέρασαν, και ακόμη παλιότερα, τόσο σαν κράτος όσο και σαν έθνος, πληρώσαμε υψηλό τίμημα, δυσανάλογα υψηλό κόστος, γιατί οι αποφάσεις μας για πράξη, αλλά και για απραξία, προκάλεσαν ήττες, πόνο και συμφορές.

Η γνώμη, η κρίση, η απόφαση είναι στοιχεία αναπόσπαστα από τον ανθρώπινο βίο και βεβαίως από την Πολιτική. Οι αποφάσεις, γνώμες και κρίσεις των ηγετών μιας χώρας, όμως, έχουν θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις, συχνά βαρύτατες. Η διορατικότητα και το θάρρος της γνώμης είναι ένα προτέρημα των ηγετών, ή εν πάση περιπτώσει εκείνων που ξεχωρίζουν και δικαιούνται τον χαρακτηρισμό.

Στην ιστορία έχουν μείνει οι ηγέτες που έχουν στηρίξει τις αποφάσεις τους στην βαθιά γνώση. Η γνώση προϋποθέτει παιδεία. Η γνώση χωρίς παιδεία είναι η επιδερμική, αυτοματοποιημένη σχεδόν απορρόφηση πληροφοριών, τις οποίες δεχόμαστε και καταγράφουμε στον χρυσό αυτό αιώνα της μαζικής πληροφορίας. Αναφέρομαι, όμως, την γνώση που είναι προϊόν εκπαίδευσης και παιδείας. Αυτή κάνει τη διαφορά.

Η παιδεία δεν είναι απλά χρήσιμη, είναι αναγκαία. είναι το βασικό αγαθό που μπορεί και πρέπει να παρέχει μια δημοκρατική κοινωνία στους πολίτες της. Ταυτόχρονα όμως είναι υποχρέωση του ατόμου, του πολίτη. Η καλλιέργεια του ανθρώπινου πνεύματος δεν μπορεί να αφεθεί στην τύχη ούτε στον αυτοματισμό. Σκέφτομαι κάνοντας μία αυτοκριτική και ενδοσκόπηση ότι σαν πολίτες, σαν κοινωνία και σαν χώρα, μάλλον θα είχαμε ωφεληθεί αν η γνώση και ο λόγος είχαν προηγηθεί των πράξεων. Από μία πεπαιδευμένη κοινωνία προκύπτουν και πραγματικά μεγάλες ηγεσίες.