Γιατί όχι και εμείς όπως οι Εβραίοι;

Συνέβη στους Έλληνες συνέβη και στους Εβραίους. Επιβίωσαν για πολλούς αιώνες χωρίς να διαθέτουν κράτος, παρότι πληθυσμιακά ήταν μικροί λαοί. Οι Εβραίοι απέκτησαν πριν 70 χρόνια ένα άγονο κομμάτι γης και το μετέτρεψαν σε ένα ισχυρό στρατιωτικά κράτος με δυσανάλογα μεγάλο πολιτικό εκτόπισμα και με οικονομία υψηλής παραγωγικότητας και τεχνολογίας. Είναι αξιοθαύμαστοι.

Εμείς οι Έλληνες έχουμε σχεδόν 200 χρόνια δικό μας χώρα, αλλά δεν έχουμε κράτος. Κι αυτό γιατί οι ηγεσίες, πολιτικές και οικονομικές, κοιτούσαν μόνο το οικονομικό και το πολιτικό τους συμφέρον, αντιμετώπιζαν το κράτος σαν λάφυρο και για να το εξασφαλίσουν, έσπερναν διχόνοια στο λαό και έκαναν εμφύλιους, ήδη από το 1823, πριν καν επικρατήσει η Επανάσταση.

Οι Εβραίοι, παρότι είναι εξ ίσου συμφεροντολόγοι με εμάς και τρώγονται μεταξύ τους όπως και εμείς, διαφέρουν στο εξής: βάζουν πάνω από όλα τη χώρα τους. Δεν χρειάζεται εδώ να πούμε πολλά για ποιους λόγους έχουμε ανάγκη να αποκτήσουμε επειγόντως κράτος. Όμως είναι σκόπιμο να κατανοήσουμε ότι εκτός από τα χρέη, έχουμε μείζονα προβλήματα επιβίωσης (αμυντικό, δημογραφικό, μετανάστες, τεχνολογική υστέρηση, εκπαίδευση κ.ά.).

Αυτά, όμως, λύνονται μόνο από ένα εμπνευσμένο στιβαρό, αποτελεσματικό με τα σημερινά στάνταρντς κράτος. Κράτος δημοκρατικό, με νόμους, δικαιοσύνη και ισχυρή και ευέλικτη δημόσια διοίκηση, πολιτική ηγεσία με όραμα, “στομάχι” και στρατηγική. Αυτό σημαίνει πρακτική κι αποτελεσματική κυβέρνηση και αντιπολίτευση με σαφείς θέσεις που θα βάζει πάνω από το κομματικό συμφέρον το εθνικό. Όλο αυτό είναι ένα κατ’ εξοχήν πολιτικό-ιδεολογικό ζήτημα.

Η κρίση του κράτους στη Δύση

Προφανώς το κράτος δεν προέκυψε από κάποια συλλογική απόφαση, σύμφωνα με την οποία ο καθένας μας εκχώρησε μέρος των ατομικών του δικαιωμάτων, προκειμένου αυτό να διασφαλίσει την ασφάλειά μας από εξωτερικές και εσωτερικές απειλές. Το κράτος είναι αποτέλεσμα της βίας της ιστορίας και η ισχύς είναι το δίκαιό του. Το κράτος ήταν μια φυσική εξέλιξη της ομάδας, της φυλής, του φεουδάρχη, του βασιλιά, της συνταγματικής δημοκρατίας. Γεννιόμαστε συνεπώς μέσα στο κράτος, στο οποίο η εκχωρηθείσα εξουσία είναι αμετάκλητη, δηλαδή, «γεννιόμαστε κατά κάποιο τρόπο υποτελείς» (Τζ. Μ. Κούτσι).

Η πολιτική εξουσία ως ρυθμιστικός διοικητής του κράτους διαμορφώνει την ισορροπία των κοινωνικών σχέσεων και της προόδου της κοινωνίας. Συνήθως, στις δυτικές δημοκρατίες που απολαμβάνουν την καλύτερη εσωτερική ισορροπία, ο κρίσιμος παράγοντας είναι η έμπρακτη αλληλοαναγνώριση της συνεισφοράς και του κύρους των τάξεων και των συντεχνιών μέσα από την αναδιανομή των ωφελειών (φιλελεύθερη αστική αντίληψη για το κράτος).

Ο δάσκαλος, ο καθηγητής, ο αστυνόμος, ο στρατιωτικός, ο γιατρός, ο δικαστής, ο πολιτικός, ο σκουπιδιάρης και πολλοί άλλοι για να επιτελέσουν αποτελεσματικά και απερίσπαστα το έργο τους πρέπει να απολαμβάνουν “κοινωνικού κύρους”. Στις μέρες μας αυτό μεταφράζεται σε αξιοπρεπή διαβίωση και προοπτική για την οικογένεια, κατάσταση που προϋποθέτει ένα οικονομικό κόστος για το κράτος.

Από την κρίση του κράτους, στην οικονομική και πολιτική κρίση

Η κατάσταση αυτή έχει ανατραπεί στις περισσότερες χώρες της Δύσης εξ αιτίας του χάσματος που δημιουργήθηκε μεταξύ της πολιτικής ιδεολογίας για το κράτος και τη σχέση του με την κοινωνία. Η ανατροπή αυτή προέκυψε από το νεοφιλελευθερισμό, δηλαδή της ανεξέλεγκτης αύξησης του χρήματος (ακραίος μονεταρισμός), το οποίο άρχισε να “εγγράφει” κέρδος, χωρίς να εισέρχεται στην πραγματική οικονομία.

Για να υλοποιήσει αυτό το κέρδος-φούσκα, το κεφάλαιο στράφηκε στην ιδιωτικοποίηση των κλασικών κρατικών λειτουργιών και θεσμών (υγεία, κοινωνική ασφάλιση, παιδεία, επιχειρήσεις και οργανισμοί κοινής ωφέλειας κ.ά.), δήθεν για να μειώσει το κόστος. Έτσι, προκλήθηκε η κρίση του κράτους, με την παράλυσή του και την ανατροπή της κοινωνικής ισορροπίας με δραματική αύξηση των ανισοτήτων και τον ευτελισμό των θεσμών.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η κρίση του κράτους να μετατραπεί σε κρίση της οικονομίας (αμερικάνικη φούσκα 2007-8) και στη συνέχεια σε πολιτική κρίση (άνοδος Ακροδεξιάς, Brexit, αντιπολιτικά πρόσωπα στην εξουσία κ.ο.κ.). Δηλαδή, η κρίση του κράτους δεν είναι πια μια απλή “εκρυθμία” (Θ. Γεωργίου) ενός αρμονικού συστήματος, αλλά η έντονη έως εκρηκτική εκδήλωση όλων των εσωτερικών αντιθέσεων της πραγματικότητας του κράτους, σε μια κατάσταση φθοράς και κατάρρευσης των θεσμών (Κ. Καστοριάδης).

Η κρίση του ελληνικού κράτους

Η κρίση του ελληνικού κράτους έχει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, αλλά σε ακραία μορφή. Όλοι οι εσωτερικοί παράγοντες που το συναποτελούν τελούν σε δομική κρίση, με αποτέλεσμα σήμερα η Ελλάδα να διέρχεται μια βαθιά κοινωνική κρίση που δυστυχώς το πολιτικό σύστημα και οι πνευματικοί ταγοί επιχειρούν να περιορίσουν στο οικονομικό πεδίο. Η πανδημία ήλθε να επιδεινώσει την κατάσταση.

Συνεπώς, δεν υπάρχει θεωρία για το μεταμνημονιακό κράτος, το οποίο ενδεχομένως να μειώσει τον έλεγχο των “κοτζαμπάσηδων” και των υπηρετών τους. Προφανώς, δεν εννοούμε εδώ ότι θα εξαφανιστούν οι ολιγάρχες και η διαπλοκή, αλλά τα μνημονιακά συστήματα ίσως παίξουν ρόλο για τον περιορισμό του “κοτζαμπασισμού” και του πελατειακού κράτους.

Δεδομένης της ανομολόγητης μεν, αλλά πραγματικής κατάστασης πολέμου, στην οποία βρισκόμαστε, η χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει με τους συνήθεις ρυθμούς. Χρειάζεται να κάνει άλματα. Και για να κάνει άλματα χρειάζεται ιδέες και τεχνογνωσία (νομική, χρηματοοικονομική, οργανωτική) που δεν διαθέτουν ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε η δημόσια διοίκηση, ούτε οι δεξαμενές σκέψεις.

Αυτές οι δεξαμενές σκέψεις που είναι αναγκαίες για το άλμα πρέπει να απαρτίζονται από ανθρώπους με τρία χαρακτηριστικά: Πρώτον, να διαθέτουν τεχνογνωσία στον τομέα τους. Δεύτερον, να μην έχουν ιδεοληψίες. Τρίτον, να είναι διαποτισμένοι από το εθνικό όραμα και την ισχυρή βούληση για την οικοδόμηση μιας άλλης Ελλάδας. Υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι Έλληνες που αγωνίζονται στο εσωτερικό ή διαπρέπουν στο εξωτερικό και οι οποίοι θα ήταν διατεθειμένοι να προσφέρουν εάν υπήρχαν οι κατάλληλες υποδοχές. Δυστυχώς, όμως, δεν υπάρχουν.