Γιατί το Κοινωνικό Κράτος πνέει τα λοίσθια και δεν θα ανανήψει

Το Κοινωνικό Κράτος πνέει τα λοίσθια και δεν πρόκειται να ανανήψει, παρά τις εξαγγελίες, τις δεσμεύσεις και τους ευσεβείς πόθους. Ο λόγος είναι ότι πλέον δεν εξυπηρετεί ως εργαλείο τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης.Το διεθνοποιημένο χρηματιστηριακό κεφάλαιο λίγη ανάγκη έχει πλέον τις συμπαγείς κρατικές οντότητες. Οι καιροί καλούν πλέον για χαλαρές συνομοσπονδίες και τα εθνικά δίκαια (και κυβερνήσεις) αποτελούν ανάχωμα.

Έτσι, οι εγχώριοι πολιτικοί αναλαμβάνουν πλέον έναν πολύ πιο δύσκολο ρόλο: αφενός μεν να διατηρήσουν την κοινωνική συνοχή, χωρίς όμως το αντιστάθμισμα των παροχών, αν και η παροχολογία καλά κρατεί. Αφετέρου να λειάνουν το έδαφος θεσμικά και ιδεολογικά για τη νέα τάξη πραγμάτων. Για να πετύχουν αυτό το ομολογουμένως δύσκολο έργο καταφεύγουν σε κάθε λογής λαϊκίστικα επικοινωνιακά τεχνάσματα.

Χαρακτηριστική της λαϊκίστικης ρητορικής είναι η αποσύνδεση της ιδεολογίας από την πολιτική και η προσπάθεια κατασκευής μιας «αποϊδεολογικοποιημένης», ή καλύτερα μιας «αποχαρακτηρισμένης» ιδεολογίας. Υπό αυτή την έννοια η πολιτική και η οικονομία παρουσιάζονται (για λόγους επικοινωνιακούς) περισσότερο ως φυσικά φαινόμενα (επιστρέφουμε στην Αόρατη Χείρα του Άνταμ Σμιθ), ενώ στην πραγματικότητα η οικονομία είναι περισσότερο καθοδηγούμενη και εξαναγκασμένη από ποτέ.

Ο φαύλος κύκλος

Πάγια θέση της λαϊκίστικης ρητορικής είναι ότι οι παθογένειες του συστήματος εντοπίζονται σε διαχειριστικές και όχι σε δομικές αδυναμίες. Δηλαδή, δεν φταίει το σύστημα, αλλά οι άνθρωποι, τα κράτη, οι κυβερνήσεις, τα (άλλα) κόμματα. Προφανώς οι άνθρωποι δεν είναι αθώοι, αλλά αυτή η θεώρηση είναι μονομερής. Ως αποτέλεσμα έχει τη βύθιση σε έναν φαύλο κύκλο, που θυμίζει (ελληνικό) πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, με τα κόμματα στον ρόλο των ομάδων και τους αρχηγούς των κομμάτων στον ρόλο του προέδρου.

Συνοπτικά ο κύκλος έχει ως εξής: Ο καπιταλισμός μεταλλάσσεται –> Η παραδοσιακή πολιτική του κράτους πρόνοιας αποτυγχάνει –> Οι πολίτες, απογοητευμένοι, απομακρύνονται από τους πολιτικούς φορείς, δηλαδή τα κόμματα –> Οι πολιτικοί φορείς αναπροσαρμόζονται. Η διαπλοκή με τα κυρίαρχα στρώματα-χορηγούς όμως εμποδίζει τα κόμματα να αναπροσαρμοστούν ιδεολογικά. Επομένως, αναπροσαρμόζονται επιφανειακά, αλλάζουν στελέχη και επικοινωνιακό προφίλ αλλά εφαρμόζουν την ίδια πολιτική –> Η παραδοσιακή πολιτική αποτυγχάνει κ.ο.κ.

Για τη διαχείριση της κατάστασης δεν χρειάζονται ιδεολογίες, λέει ο λαϊκισμός. Η ιδεολογία και η οργάνωση της κοινωνίας είναι άλλωστε δεδομένες. Αυτό που χρειάζεται είναι άτομα με ειδικές γνώσεις και ψυχρή λογική: τεχνοκράτες. Στη σούπερ λιγκ της εξουσίας δεν έχει διαφορά ποιος θα πάρει το πρωτάθλημα, η ποιότητα του αθλήματος παραμένει σε τραγικά επίπεδα.

Η παραπλανητική χρήση του όρου λαός

Οι πολιτικοί μετεγγράφονται από κόμμα σε κόμμα με την ίδια ευκολία που θα άλλαζαν ομάδα. Έτσι, στην παρούσα αριστερή(;) κυβέρνηση υπάρχουν πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ, χωρίς να αναφερθούμε στην πρώην άσπονδη κυβερνητική συμμαχία ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της αποϊδεολογικοποίησης, ή για την ακρίβεια της υιοθέτησης της “ιδεολογίας” του λαϊκισμού.

Η κατάντια των πολιτικών κομμάτων είναι συνεκδοχικά και κατάντια της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Έχουμε φτάσει στο σημείο όπου στο Κοινοβούλιο αυτά που αντιπροσωπεύονται είναι μόνο τα αντικρουόμενα συμφέροντα των διαφόρων κοινωνικών ελίτ. Ποια είναι η πραγματική εκπροσώπηση που έχουν στα Κοινοβούλια οι άνεργοι, οι άποροι, οι υποαπασχολούμενοι, οι φοιτητές;

Είναι χαρακτηριστικό της λαϊκίστικης ρητορικής ότι δεν μιλά εξ ονόματος μιας ιδεολογίας ή μιας ομάδας, τα συμφέροντα της οποίας εκπροσωπεί, αλλά τείνει να μιλά εξ ονόματος του μέγιστου δυνατού συνόλου, του λαού ή του έθνους. Η λέξη λαός δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πιο παραπλανητική. Σε πολλές περιπτώσεις τα συμφέροντα των διαφόρων κοινωνικών ομάδων-στρωμάτων είναι αντικρουόμενα, αλλά ο λαϊκιστής υπόσχεται ότι θα τους ικανοποιήσει όλους ταυτόχρονα.