H Τεχνητή Νοημοσύνη φέρνει το τέλος της ανθρώπινης φαντασίας;

Μια ωραία πρωία, πριν μερικά χρόνια, η OpenAI ανακοίνωσε το ChatGPT — το πιο γνωστό εργαλείο παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης (Generative AI). Ένα καινούργιο εργαλείο–παιχνίδι που ήρθε να κυριαρχήσει σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Ένα νέο, απαραίτητο πολυεργαλείο για επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και νοικοκυριά, που σου δίνει τη δυνατότητα συνομιλίας μαζί του λες και έχεις ένα κολλητό φιλαράκι έτοιμο να σε ακούσει ανά πάσα στιγμή.

Πρόκειται για μια μορφή τεχνητής νοημοσύνης που δεν περιορίζεται στο να υπολογίζει. Θέλει να κάνει περισσότερα από αυτό — να μιμείται τον άνθρωπο και να δημιουργεί νέο περιεχόμενο. Και το εντυπωσιακό είναι ότι μπορεί να “γεννήσει” ό,τι θες: κείμενα, εικόνες, μουσική, βίντεο, ακόμα και κώδικα προγραμματισμού. Όλα αυτά, φυσικά, βασισμένα σε όσα έχει μάθει έπειτα από εκπαίδευση σε τεράστιες ποσότητες δεδομένων. Δηλαδή, από πληροφορίες που προήλθαν από εμάς τους ίδιους.

Ένας έξυπνος ψηφιακός παπαγάλος με φαντασία και γνώση (και παραισθήσεις)

Με απλά λόγια, είναι μια μηχανή που εκπαιδεύτηκε πάνω στη συλλογική ανθρώπινη γνώση και τώρα μας επιστρέφει αυτό που έμαθε — ανακατεμένο και “καινούργιο”. Ένας ψηφιακός παπαγάλος με φαντασία που έχει προγραμματιστεί να μαγειρεύει γρήγορα μια ξαναζεσταμένη σούπα, πασπαλισμένη με νέα ζαρζαβατικά και σερβιρισμένη σε καινούργια πορσελάνινα πιατικά. Έχει όμως και υπερφυσικές δυνατότητες.

Μπορεί να ανατρέξει σε τεράστιο όγκο πληροφοριών, να απαντήσει στοχευμένα και με αφοπλιστική ακρίβεια — αν και μερικές φορές, κάνει και… χαζομάρες. Αυτό ονομάζεται hallucination. Κοινώς, σαν να έχει πάρει κάποιο ψυχεδελικό φάρμακο και να έχει παραισθήσεις. Το ζήτημα όμως δεν είναι αν το ΑΙ είναι έξυπνο. Το ερώτημα είναι αν εμείς γινόμαστε πιο χαζοί. Γιατί, καλό το να έχεις ένα εργαλείο πιο έξυπνο από εσένα — αλλά μήπως τελικά σταματάς να χρειάζεσαι το μυαλό σου; Μήπως το εργαλείο μπορεί να υποκαταστήσει την ίδια σου τη φαντασία;

Fast Food Πληροφόρηση για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Παρόλο που η πληροφορία είναι πιο εύκολη από ποτέ, οι άνθρωποι δείχνουν να χάνουν την ικανότητα να κατανοούν το περιβάλλον τους. Ένας γνωστός μου χρησιμοποιούσε το Google Maps για να βρει ένα μαγαζί με μουσικά όργανα σε ένα προάστιο της Αθήνας. Όταν έφτασε, διαπίστωσε ότι το μαγαζί είχε γίνει pet shop — αλλά μπήκε μέσα έτσι και αλλιώς για να δει μήπως πουλάνε και χορδές για κιθάρες. Ποιος ξέρει γιατί;

Μάλλον φαντάστηκε ότι ήταν το πρώτο pet shop–music store. Ίσως να άκουγε και πολύ Pet Shop Boys όταν ήταν μικρός! Η πληροφόρηση σήμερα μοιάζει με αλυσίδα fast food. Γρήγορη και πρόχειρη. Για να “μάθεις” κάτι, αρκεί να περάσεις από το drive–through: να το παραγγείλεις, να το καταναλώσεις και να συνεχίσεις. Όμως, για να το κατανοήσεις στην ουσία του, πρέπει να μπεις στα στενά, να ψάξεις, να χαθείς λίγο — και ναι, να μην βρεις εύκολο παρκάρισμα. Κοινώς θα πρέπει να προσπαθήσεις για να αποκτήσεις το βάθος της γνώσης.

Ο κόσμος του Google και του “ψηφιακού φίλου”. Όλοι ξέρουμε τα πάντα — αλλά κανείς δεν θυμάται τίποτα. Ζούμε στην εποχή που, αν δεν το βρεις στο Google, τότε απλά δεν συνέβη. Και τώρα, το ΑΙ ήρθε να μας σώσει από την κούραση του να σκεφτόμαστε μόνοι μας. Γιατί, ας είμαστε ειλικρινείς, ήταν κουραστικό και πολύ χρονοβόρο να βρίσκεις ιδέες, να γράφεις, να δημιουργείς απο το μηδέν. Ευτυχώς, τώρα έχουμε έναν “ψηφιακό φίλο” που τα κάνει όλα αυτά για εμάς — κι εμείς μπορούμε να καταναλώσουμε τη σαβούρα του fast food χωρίς τύψεις.

Η νέα πανάκεια. Το ΑΙ δεν ήρθε απλώς να βοηθήσει. Ήρθε να μας δείξει πόσο πολύ αγαπάμε να μας βοηθούν. Να μας θυμίσει ότι η ευκολία ήταν και είναι το νέο όραμα της ανθρωπότητας. Το υπέρτατο προϊόν. Κάποτε ο άνθρωπος ήθελε να φτάσει στο φεγγάρι ή να απαντήσει στα μεγάλα ερωτήματα. Τώρα θέλει να φτάσει στο τέλος της παραγράφου χωρίς να τη γράψει ο ίδιος. Η να φτιάξει ένα βίντεο χωρίς να έχει μπει στη διαδικασία να το γυρίσει. Και το κυριότερο. Με ένα μικρό κλάσμα του χρόνου και του κόστους από ότι αν θα γύριζε το βίντεο πραγματικά.

Ο καθρέφτης του ανθρώπου

Πολλοί ανησυχούν μήπως το ΑΙ πάρει τη δουλειά τους. Και ίσως να έχουν δίκιο. Ήδη εταιρίες–κολοσσοί, όπως η Meta, έχουν προχωρήσει σε περικοπές που επηρέασαν ακόμη και ομάδες έρευνας στην τεχνητή νοημοσύνη. Δηλαδή: φτιάξε με μάγκα, για να σε βοηθήσω να απολυθείς αφού πρώτα με βοηθήσεις να υπάρχω. Παράνοια; Ίσως. Γιατί το ΑΙ δεν θέλει τη δουλειά μας — θέλει τα δεδομένα μας.

Θέλει να μάθει πώς μιλάμε, τι μας θυμώνει, πότε γελάμε και γιατί τρώμε στις δύο το πρωί, τι μας ανησυχεί και τι μας φτιάχνει. Κι εμείς του τα δίνουμε όλα, με χαρά. Γιατί, ας το παραδεχτούμε, είναι ωραίο να νιώθεις ότι κάποιος —έστω κι ένας αλγόριθμος— σε καταλαβαίνει. Και είναι πάντα εκεί για σένα. Ίσως τελικά το ΑΙ να μην είναι ο καθρέφτης του μέλλοντός μας, αλλά ο καθρέφτης του ποιοι είμαστε ήδη: άνθρωποι που ζητούν από μια μηχανή να τους θυμίσει ότι είναι ακόμα άνθρωποι.

AI — Ένας δημιουργικός φίλος που μπορεί να σκοτώσει τη δημιουργικότητα

Το ΑΙ δεν έχει συναισθήματα, ούτε creativity blocks. Είναι έτοιμο ανά πάσα στιγμή να συνεισφέρει στη δημιουργικότητά σου — αρκεί να είσαι δημιουργικός. Αν έχεις μια καλή ιδέα και θέλεις βοήθεια να την αναπτύξεις, είναι το ιδανικό εργαλείο. Αλλά, αν περιμένεις να σου τα κάνει όλα, τότε μιλάμε για δημιουργική κομπόστα που μπορεί να σου προκαλέσει εγκεφαλικό ζάχαρο. Και οτιδήποτε δημιούργησες πολύ γρήγορα και εύκολα, είναι κάτι που δεν θα μπορείς να στηρίξεις ή να πείσεις ότι δημιούργησες εσύ. Ίσως να μη σε ενδιαφέρει όμως να είσαι κάλπικος. Η επιτυχία είναι γλυκιά έστω και κάλπικη. Όλο και περισσότερο όμως γίνονται πιο ψυλλιασμένοι στο να καταλαβαίνουν ΑΙ κείμενα. Ειδικά εκείνοι που τους αρέσει να διαβάζουν.

Μια προσωπική παραδοχή

Παρόλο που “έθαψα” το ΑΙ, με φιλική διάθεση πάντα, θα πρέπει να ομολογήσω ότι το χρησιμοποιώ κι εγώ — και μάλιστα καθημερινά. Είναι αυτή η ανθρώπινη ματαιοδοξία του να θες να έχεις έναν μόνιμο βοηθό για τις καθημερινές σου εργασίες. Αλλά είναι και ότι έχει τη δυνατότητα πραγματικά να σε βοηθήσει να κάνεις τη δουλειά σου αποτελεσματικά και γρήγορα. Ίσως να με πει κανείς υποκριτή, αλλά ουδέποτε υποστήριξα ότι δεν πρέπει να το χρησιμοποιούμε. Το αντίθετο: όλα τα εργαλεία είναι χρήσιμα. Αρκεί να θυμόμαστε ότι είναι εργαλεία — όχι πανάκεια. Γιατί, τα εργαλεία είναι φτιαγμένα για να δουλεύουν για εμάς· όχι για να τα χρησιμοποιούμε σαν παιχνίδι, μέχρι να ξεχάσουμε πώς να δουλεύουμε.

Επίλογος

Ίσως, τελικά, η πιο έξυπνη τεχνητή νοημοσύνη να είναι αυτή που μας θυμίζει ότι χρειαζόμαστε ακόμα την ανθρώπινη. Και ίσως, όσο πιο πολύ τη γνωρίζουμε, τόσο περισσότερο να συνειδητοποιούμε ότι η αληθινή νοημοσύνη παραμένει ανθρώπινη. Και για να πω την αλήθεια, το ίδιο το ΑΙ δεν είναι εκπαιδευμένο να υποκαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα. Ήρθε για να σηκώσει το μεγάλο βάρος γνώσης και να μας το σερβίρει κατά παραγγελίαν. Φυσικά το τίμημα είναι ότι η πληροφορία που μοιράζεσαι μαζί του δεν είναι κρυφή και οι υπηρεσίες του δεν είναι τζάμπα. Οτιδήποτε λες στο ChatGPT ή στο Gemini, σώζεται μέσα στους servers της OPEN AI και της GOOGLE. Βέβαια αυτό συμβαίνει έτσι και αλλιώς εδώ και χρόνια με όλα μας τα δεδομένα. Ειδικά αν είσαι χρήστης social media.

Ακόμα και αν ζεις offline πάνω σε κανένα βουνό χωρίς ρεύμα, όλα τα δεδομένα που έχει η πολιτεία για σένα, είναι σωσμένη σε κάποιους servers. Προς το παρών, η τεχνολογία του ΑΙ στην μορφή της Παραγωγικής νοημοσύνης είναι σχετικά καινούργια και υπάρχει μια έξαρση στη χρήση και στον βαθμό επένδυσης πάνω στη συγκεκριμένη τεχνολογία. Είναι μια δυνατή In fashion μοδα. Ένα lifestyle εργαλείο. Και ίσως η μόδα του ΑΙ να χαλαρώσει λίγο, όταν όλοι καταλάβουν ότι είναι ένα εργαλείο. Δυνατό μεν — εργαλείο δε.