Η αλαζονεία ηγετών καταστρέφει τις κοινωνίες – Το σύνδρομο της ύβρεως

Διότι η ύβρις δεν είναι απλώς η υπεροψία ή η αλαζονεία των ισχυρών, είναι η ηθική και πολιτική τύφλωση που προοιωνίζεται τη Νέμεση. Όταν η ισχύς αποκόπτεται από την επίγνωση των ορίων της, μετατρέπεται σε εργαλείο παραμόρφωσης του Ανθρώπου και καταστροφής των κοινωνιών.

Το 2025, η λέξη “ύβρις” δεν είναι φιλοσοφικό κατάλοιπο της αρχαιότητας, αλλά ωμή πραγματικότητα. Η Γάζα αιμορραγεί καθημερινά, με την παιδική θνησιμότητα να καθιστά τον όρο “ανθρωπιστική κρίση” επιεικώς υπεκφυγή. Στην Ουκρανία, η φονική παράταση της σύγκρουσης έχει ξεπεράσει κάθε λογική “αυτοάμυνας” ή γεωπολιτικής σταθερότητας, έχει μετατραπεί σε πολυεπίπεδο πεδίο πειραματισμού ισχύος, στρατηγικής και εξουσίας.

Η Συρία παραμένει ανοικτή πληγή, αποσιωπημένη αλλά ενεργή, με Ρώσους, Ιρανούς, Αμερικανούς και Τούρκους να συνυπάρχουν εχθρικά πάνω στα ερείπια. Η Τουρκία, κυνική και ατιμώρητη, επιμένει σε έναν λόγο επιθετικό, σχεδόν επεκτατικό, ενώ διατηρεί κατοχικό στρατό στην Κύπρο, επί 51 έτη. Κανένα ψήφισμα, καμία σύνοδος, καμία διεθνής αρχή δεν έχει τιθασεύσει αυτή την πρωτοφανή περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου. Η ύβρις (αλαζονεία), σε κάθε περίπτωση, γίνεται δόγμα. Και όταν η ύβρις γίνεται καθεστώς, τότε η φωτιά, μεταφορική ή πραγματική,  γίνεται το μόνο αναπόφευκτο επακόλουθο. Αργά ή γρήγορα.

Αλαζονεία και γεωπολιτική

Η σύγχρονη γεωστρατηγική σκηνή διατρέχεται από πρόσωπα που ενσαρκώνουν αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο: Ντόναλντ Τραμπ, Βλαντίμιρ Πούτιν, Μπενιαμίν Νετανιάχου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και μικρότεροι ηγετικοί παράγοντες, λιγότερο ισχυροί αλλά εξίσου επικίνδυνοι λόγω της πολιτικής συμπεριφοράς τους και κάποιοι καταζητούμενοι τρομοκράτες που φόρεσαν το κοστούμι του Προέδρου όπως ο Αλ Τζολάνι στη Συρία.

Όλοι τους, παρά τις διαφορές, λειτουργούν με τον ίδιο άξονα: την εδραίωση της κυριαρχίας τους όχι με βάση τον κανόνα δικαίου, αλλά με βάση τον κανόνα ισχύος. Σε μια γεωπολιτική ζώνη που εκτείνεται από τις ακτές της Βαλτικής και τον Καύκασο, μέχρι τα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και την Αραβική Χερσόνησο, η αλαζονεία των αυταρχικών, και συχνά “δημοκρατικά” εκλεγμένων, ηγετών μετατρέπεται σε δομικό παράγοντα αποσταθεροποίησης.

Σε αυτό το ιστορικό τόξο, όπου η ισχύς έγινε αυτοσκοπός και η γεωοικονομία αντικατέστησε την ηθική, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην περιφέρεια της αξιοπρέπειας. Αποκλεισμένοι από τους θεσμούς λογοδοσίας, πολιορκημένοι από την επιθετική σιωπή των ΜΜΕ των παραδοσιακών και των “νέων”, παραδομένοι στη διαπλοκή εξουσίας, κεφαλαίου και επικοινωνίας. Ο φόβος γίνεται εργαλείο διακυβέρνησης. Η προπαγάνδα, τέχνη συσκότισης της αλήθειας,  προβάλλεται ως ενημέρωση. Και η βία, είτε στρατιωτική είτε θεσμική, επενδύεται με τον μανδύα της “κανονικότητας”.

Σ’ αυτήν την εικόνα δυστοπίας, τα ΜΜΕ, έντυπα, ηλεκτρονικά και ψηφιακά, δεν είναι απλώς παρόντα. Είναι δρώντα υποκείμενα μιας συστημικής διαπλοκής: κυβερνητικής, δικαστικής, επιχειρηματικής, χρηματοπιστωτικής. Λειτουργούν ως μηχανισμοί πειθάρχησης, αποπροσανατολισμού, ελέγχου. Παράγουν φόβο, κατασκευάζουν αλήθειες, διαστρέφουν την πραγματικότητα. Σκοτώνουν τη σκέψη, ναρκώνουν τη συνείδηση, ακυρώνουν την ιστορική μνήμη.

Και μέσα σε αυτό το εκρηκτικό μωσαϊκό συμφερόντων, πολέμων και κρίσεων, αναδύεται η σκληρή ερώτηση που κανείς δεν θέλει να διατυπώσει φωναχτά: Ποια θα είναι η κατάληξη; Γιατί αυτή η διαρκής κρίση θα έχει τέλος, κάθε κρίση έχει το τέλος που της αξίζει. Αλλά, η “δική μας”,  ποιο τέλος θα έχει;