Η Αριστερά ηττήθηκε ιδεολογικά πριν ηττηθεί πολιτικά

Υπήρξε ποτέ πραγματική Αριστερά στην Ελλάδα; Ασφαλώς. Και μάλιστα αυθεντική και πιστή στο σοβιετικό πρωτότυπο. Στον πρώϊμο Μεσοπόλεμο, συγκροτήθηκε το ΚΚΕ ως παράρτημα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, υπό τον έλεγχο της Μόσχας. Η Σοβιετική Ένωση επέβαλε με “κοοπτάτσια”, δηλαδή εκ των άνω, τον εγκάθετό της Νίκο Ζαχαριάδη στην ηγεσία του ΚΚΕ το 1931.

Το μεσοπολεμικό ΚΚΕ στόχευε ρητώς στην βίαιη ανατροπή του αστικού καθεστώτος, στην κατάληψη της εξουσίας με επαναστατικές διαδικασίες και στην επιβολή δικτατορίας του προλεταριάτου. Επίσης είχε υιοθετήσει την απωθητική θέση της «ανεξάρτητης Μακεδονίας-Θράκης». Τα μέλη του ήταν ένα εκρηκτικό μείγμα από εργάτες, μικρασιάτες πρόσφυγες, μικροαστούς και διανοουμένους, μαζί και ορισμένους μεγαλοαστούς ταξικούς αποστάτες. Όλους αποφασισμένοι κομμουνιστές, με την αυθεντική έννοια του όρου.

Η αντίδραση της αβασίλευτης δημοκρατίας (1924-1935) απέναντι στο ΚΚΕ υπήρξε διακομματικώς άτεγκτη, με υπερορίες, φυλακίσεις και καταδίκες. Ο Βενιζέλος προώθησε, μάλιστα, την ποινικοποίηση της κομμουνιστικής προπαγάνδας με τον νόμο περί “ιδιωνύμου αδικήματος” (1929). Την αντικομμουνιστική πολιτική ολοκλήρωσε η μεταξική δικτατορία, η οποία κυριολεκτικά διέλυσε το κομμουνιστικό κίνημα. Τα στελέχη του πλήρωσαν την δράση τους ακριβά, με στέρηση της ελευθερίας τους, διώξεις και εξορία σε νησιά της άγονης γραμμής. Αλλά παρέμεναν σταθεροί στις ιδέες τους και πιστοί στο όραμά τους. Ήταν πραγματικοί κομμουνιστές, μέχρι κεραίας.

Στην Κατοχή (1941-1944) το ΚΚΕ ετέθη επικεφαλής της εθνικής αντίστασης, αποσκοπώντας ταυτόχρονα να καταλάβει την εξουσία μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Το 1943-4 μαζικοποιήθηκε σε πανελλήνια κλίμακα, απέκτησε στρατιωτική δομή, ανέδειξε πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες, αποδύθηκε σε αγώνα εξόντωσης των ανταγωνιστικών αντιστασιακών οργανώσεων και τελικώς επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία με αιματηρό πολιτικοστρατιωτικό κίνημα τον Δεκέμβριο του 1944.

Ηττήθηκε, συνθηκολόγησε, αλλά επανήλθε αποδυόμενο σε ανταρτοπόλεμο το 1946-9. Ηττήθηκε εκ νέου, οπότε χιλιάδες στελέχη του εκτελέστηκαν, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν ή διέφυγαν στα κομμουνιστικά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας. Ως πραγματικοί κομμουνιστές, που αφιέρωσαν την ζωή τους σε μία (έστω λανθασμένη) ιδέα…

Από την χούντα στην Μεταπολίτευση

Μετά το 1950, άρχισε μία φάση εσωστρέφειας του ΚΚΕ, που κορυφώθηκε το 1968 με την διάσπαση του ΚΚΕ σε ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτερικού (το τελευταίο αυτοαποκαλούμενο «Ανανεωτική Αριστερά») Επί δικτατορίας (1967-74) η ηγεσία του ΚΚΕ ήταν ακόμα εξόριστη, επομένως δεν ήταν σε θέση να οργανώσει μαζικό αντιστασιακό κίνημα εναντίον της χούντας μέσα στην χώρα, το δε ΚΚΕ εσωτερικού δρούσε περισσότερο στην Γαλλία και σε άλλες χώρες.

Υπήρξαν όμως αντιστασιακές οργανώσεις από μέλη του ΚΚΕ ή του ΚΚΕ εσωτερικού που έδρασαν στην Ελλάδα και υπέστησαν τις οδυνηρές συνέπειες. Επίσης νεαροί κομμουνιστές ενεπλάκησαν στα δραματικά γεγονότα του Πολυτεχνείου, με τραγικές επιπτώσεις. Σε αυτούς μπορεί να αποδοθεί ο τίτλος του μάχιμου ιδεολόγου κομμουνιστή. Όσοι απλώς εξαπέλυαν ρητορικούς μύδρους εναντίον της δικτατορίας από την ασφάλεια του εξωτερικού δεν δικαιούνται τον τίτλο του μαχόμενου κομμουνιστή, αλλά απλώς του οπαδού μίας θεωρίας. Ας αναγνωρίσουμε πάντως ότι αυτοί οι μη μάχιμοι κομμουνιστές είχαν μία αρκετά συγκροτημένη μαρξιστική θεωρητική κατάρτιση.

Μετά το 1974, το ΚΚΕ και το ΚΚΕ εσωτερικού νομιμοποιήθηκαν και πολιτεύθηκαν κανονικά στα πλαίσια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αστικού τύπου. Τα πρεσβύτερα μέλη τους αναπολούσαν τα ηρωϊκά χρόνια της νεότητάς τους, ενώ τα νεώτερα φαντασιώνονταν κάποια απροσδιόριστη επανάσταση, που κατά βάθος ήξεραν ότι δεν θα έρθει ποτέ. Και ακριβώς γι’ αυτό, παράλληλα με την συμμετοχή τους σε πολιτικές νεολαίες και κόμματα, ακολούθησαν νομοταγώς επαγγελματική σταδιοδρομία σε καθαρά καπιταλιστικό πλαίσιο, ενώ ταυτόχρονα κατήγγελλαν τον καπιταλισμό. Και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία! Έγιναν κορυφαίοι επιχειρηματίες, επαγγελματίες, πανεπιστημιακοί, καλλιτέχνες, συγγραφείς, εκδότες, δημοσιογράφοι κλπ.

Σημαντικός, μάλιστα, αριθμός από τους κομμουνιστές της νεότερης γενεάς προσχώρησαν σε αστικά κόμματα, ακόμα και στην Δεξιά. Στην ουσία, το κατεστημένο της Μεταπολίτευσης συγκροτήθηκε σε αξιοσημείωτο βαθμό από πρώην μέλη κομμουνιστικών νεολαιών και κομμάτων. Αυτοί όλοι οι πρώην κομμουνιστές δεν δικαιούνται, ασφαλώς, τον τίτλο του κομμουνιστή, αλλά μάλλον του πραγματιστή.

Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ

Το 2015 ανήλθε στην εξουσία το ΚΚΕ εσωτερικού, μεταλλαγμένο, διευρυμένο και εμπλουτισμένο με πολλές άλλες μικροομάδες αριστεράς αποχρώσεως. Αυτό υπήρξε αποτέλεσμα της πρωτοφανούς χρεωκοπίας, εκπτώχευσης και μαζικής εκποίησης του ελληνικού κράτους. Ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχόταν ότι θα ανατρέψει ως διά μαγείας την οικτρή κοινωνικοοικονομική έκπτωση της χώρας. Η σχεδόν πενταετής διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ (2015-2019) υπήρξε κατ’ ουσίαν το τέλος της, έστω κατ’ επίφασιν πλέον, ελληνικής κομμουνιστικής “Ανανεωτικής” Αριστεράς, διότι:

1) Φάνηκε ανάγλυφο το κοινωνικά και οικονομικά μεγαλοαστικό στελεχιακό του δυναμικό, ενώ σε ιδεολογικό επίπεδο τα περισσότερα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ είχαν μία επιφανειακή ή και συγκεχυμένη πρόσληψη της μαρξιστικής θεωρίας, συμπυκνωμένη σε μερικά εκλαϊκευμένα “τσιτάτα”.
2) Προκειμένου να κυβερνήσει, ο ΣΥΡΙΖΑ συνέπηξε συμμαχική κυβέρνηση με ένα λαϊκίστικο υπερδεξιό κόμμα (ΑΝΕΛ).
3) Εφάρμοσε πειθήνια την δημοσιονομική πολιτική που επέβαλαν οι εταίροι και δανειστές και ιδίως οι Γερμανοί, τους οποίους ο ΣΥΡΙΖΑ προηγουμένως λοιδορούσε και δεσμευόταν ότι θα εκπαραθυρώσει.
4) Τα ριζοσπαστικά στοιχεία του ΣΥΡΙΖΑ αποχώρησαν από την κυβέρνηση, όταν αυτή αθέτησε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που η ίδια είχε προκηρύξει.
5) Οι θεωρητικοί μαρξιστές απουσίασαν παντελώς από τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν υπήρξε στις τάξεις του ένας Παντελής Πουλιόπουλος, ένας Σεραφείμ Μάξιμος, ένας Δημήτρης Μπάτσης. Ούτε καν ένας Ηλίας Ηλιού ή ένας Λεωνίδας Κύρκος.

Ο τελευταίος πραγματικός κομμουνιστής στον ΣΥΡΙΖΑ ήταν αναμφίβολα ο Μανώλης Γλέζος, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία ήταν ήδη άνω των ενενήντα ετών. Τα στελέχη, επομένως, που αποτελούσαν τον ηγετικό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν ούτε προλετάριοι, ούτε μαρξιστές διανοούμενοι, ούτε κοινωνικοί επαναστάτες, ούτε αγωνιστές της εθνικής αντίστασης, ούτε αντιστασιακοί εναντίον της δικτατορίας. Οι περισσότεροι ήταν ευκατάστατοι αστοί με σπουδές στο εξωτερικό (και μάλιστα σε αγγλοσαξονικά πανεπιστήμια) και επαγγελματική εμπειρία στην ελεύθερη αγορά. Πολλοί ήταν κομματικά στελέχη γραφείου. Κομμουνιστές πάντως δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν.

Βάσει της μαρξιστικής θεωρίας, είναι πάντοτε ζήτημα χρόνου η εναρμόνιση του εποικοδομήματος με την υποδομή. Η ανάδειξη στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ προσώπου που εκπροσωπεί την αυθεντικότερη μορφή του καπιταλισμού αποτελούσε μία νομοτελειακή εξέλιξη. Πρώτα άλλαξε το περιεχόμενο και ακολούθησε και η συσκευασία. Από αυτό που υπήρξε κάποτε στην Ελλάδα ο κομμουνισμός, μένει ακόμα το ΚΚΕ, περισσότερο ως μία εξασθενημένη απήχηση της κομμουνιστικής αισθητικής του παρελθόντος και ένα είδος αρχείου της ιστορικής μνήμης του κομμουνιστικού κινήματος. Πάντως ένα κόμμα μετριοπαθές και θα έλεγε κανείς υπεύθυνο, ευτυχώς για την Δημοκρατία.

*Από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις κυκλοφορεί σε β΄ έκδοση το έργο του Μελέτη Μελετόπουλου “Η Μαρξιστική Σκέψη στην Ελλάδα”.