Η διάσταση αγγλοσαξωνικού Βορρά και ευρωπαϊκού Νότου

Το σημερινό κράτος είναι πολιτικά κυρίαρχο (ενσαρκώνει το όλον του πολιτικού συστήματος) αφενός έναντι των άλλων κρατών και αφετέρου έναντι της κοινωνίας. Σήμερα, με την κοσμοσυστημική διακτίνωση της επικοινωνίας και της οικονομίας, αυτός χρησιμοποιεί την πολιτική (ως δύναμη που απαντάται στο διακρατικό πεδίο), θα οικειοποιηθεί αντιστοίχως την εσωτερική πολιτική κυριαρχία του κράτους, επί της κοινωνίας.

Αντίβαρο στην εξέλιξη αυτή δύναται να υπάρξει μόνο με την ανάκτηση της μερικής έστω πολιτικής αρμοδιότητας (μέρους της πολιτικής κυριαρχίας του κράτους) από την κοινωνία των πολιτών. Πράγμα που μπορεί να γίνει μόνο με την θεσμική είσοδο της κοινωνίας των πολιτών στην Πολιτεία. Το γεγονός αυτό, προϋποθέτει την αποκοπή της ιδιότητας του εντολέα από την πολιτική εξουσία και την απόδοσή της στον φυσικό της φορέα, την κοινωνία των πολιτών.

Το γεγονός αυτό υποδηλώνει την μεταβολή της Πολιτείας, δηλαδή τη μετάβαση από την μοναρχευομένη ολιγαρχία στην αντιπροσωπευτική Πολιτεία, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ κοινωνίας και οικονομίας. Πρέπει να αναπροσανατολιστεί ο σκοπός της πολιτικής στο συμφέρον της κοινωνίας. Η μετάβαση της κοινωνίας στο μέλλον, ως διακύβευμα, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, στη φάση αυτή, ούτε με την υπέρβαση του κράτους-έθνους και τη συγκρότηση ενός κοσμοκράτους, ούτε και με τις παραδοσιακές πολιτικές πρακτικές.

Θα απαιτηθεί ο ριζικός μετασχηματισμός του πολιτικού συστήματος εντός του κράτους που κληρονόμησε η πρωτο-ανθρωποκεντρική εποχή από τη δεσποτεία. Όσο οι θεμέλιες παράμετροι που κινούν την εξέλιξη θα διακτινώνονται στο σύνολο του πλανήτη, τόσο οι κοινωνίες θα επιδιώκουν την αντιστάθμιση της ισχύος τους με την είσοδό τους στην Πολιτεία. Πώς θα γίνει αυτή η είσοδος; Με την αντιπροσωπευτική προσομοίωση του πολιτικού συστήματος σε μια πρώτη φάση και προοπτικά με τη μετάβαση στη δημοκρατία.

Τα ανωτέρω μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η αρχή της προσαρμογής αυτής οφείλει να λάβει ως αφετηρία την αναγκαιότητα μιας επανάστασης στο πεδίο των εννοιών, διότι μόνον έτσι είναι εφικτή η αλλαγή κοινωνικοπολιτικού προτάγματος. Θα λέγαμε ότι οι διαπιστώσεις αυτές αφορούν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το σύνολο της Αριστεράς, όλων των αποχρώσεων, στο σύνολο του πλανήτη. Αφορούν ιδιαίτερα την Αριστερά της νότιας Ευρώπης, στο μέτρο που κλήθηκε να αναλάβει έναν ιδιαίτερα βαρύ ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης που κατατρύχει τις χώρες αυτές.

Το πλεονέκτημα της ισχύος

Για την κατανόηση εντούτοις του φαινομένου που αντιθέτει την έννοια του ευρωπαϊκού Βορρά από εκείνη του Νότου, οφείλουμε να υποσημειώσουμε μια σημαίνουσα κατά την κρίση μου διαφοροποίηση. Η διάσταση μεταξύ μεσογειακού Νότου και του αγγλοσαξονικού Βορρά είναι βεβαρημένη από τις ιδεολογικές αναγομώσεις της εξέλιξης της Δύσης. Η Δύση επιβάλει την ανωτερότητα του παραδείγματός της, προκειμένου να δικαιολογήσει την ηγεμονία της. Ωστόσο, εάν η σχέση αυτή προσεγγισθεί υπό το πρίσμα της κοσμοσυστημικής γνωσιολογίας, θα λέγαμε ότι εγγράφεται ειδικότερα στη σημειολογία της μετάβασης από τη μικρή κλίμακα της πόλης, που βίωνε κατά το μάλλον ή ήττον ο Νότος, στη μεγάλη κλίμακα του κράτους-έθνους που προηγήθηκε, τρόπον τινά, στο Βορρά.

Αυτή η προήγηση αιτιολογείται από το γεγονός ότι ο Βορράς εισήλθε στον ανθρωποκεντρισμό απευθείας από την ιδιωτική δεσποτεία, με ενδιάμεσο σταθμό την κρατική δεσποτεία. Και κατά τούτο συνάντησε λιγότερες αντιστάσεις από τη δυναμική των υπαρχουσών ή αναγεννωμένων πόλεων. Η μετάβαση αυτή έδωσε στο Βορρά το πλεονέκτημα της ισχύος. Δεν αναιρεί, όμως, το γεγονός ότι ο ευρωπαϊκός Νότος, με αφετηρία τον ελληνικό (και υπό μια έννοια τον ιταλικό) κόσμο, αποτέλεσε τη μήτρα και κατά τούτο την ανθρωποκεντρική αιτία για την μετακένωση του μάγματος των ανθρωποκεντρικών παραμέτρων στην Ευρώπη και εκείθεν στον πλανήτη.

Η συνεκτίμηση της παραμέτρου αυτής, είναι αναγκαία για την κατανόηση των αντιστάσεων και των ιδιαιτεροτήτων του Νότου, έναντι των εξελίξεων που αναπτύσσονται στον Βορρά. Σηματοδοτούν την αντίφαση μεταξύ της ανθρωποκεντρικής ανωτερότητας που διήγε η μικρή κοσμοσυστημική κλίμακα της πόλης, η οποία αντιφρονεί το επιχείρημα της ισχύος που αναδεικνύει η μεγάλη κοσμοσυστημική κλίμακα.

Η αντίφαση αυτή είναι ακριβώς στη βάση των στρεβλώσεων που συνοδεύουν τις κοινωνίες των κοινών/πόλεων όταν καλούνται να λειτουργήσουν στο πρώιμο ανθρωποκεντρικά περιβάλλον της μεγάλης κλίμακας, του κράτους-έθνους. Πρόκειται για μια φυσική αντινομία που επέτρεψε στη νεοτερικότητα να επιβάλλει το πρώιμο ανθρωποκεντρικό της αρχέτυπο. Αρχικά στον μεσογειακό χώρο των κοινών/πόλεων και αργότερα στον κόσμο.