Ο αμερικανικός ηγεμονισμός και οι ελληνικές φαντασιώσεις

Μια ηγεμονική δύναμη όπως οι ΗΠΑ αυτό που επιδιώκει είναι ο  απρόσκοπτος έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πόρων, των διαρκών ανακατανομών ισχύος, των γεωπολιτικών προσβάσεων και των νέων ισορροπιών ισχύος και συμφερόντων, όπως επέρχονται εν μέσω καταιγιστικών στρατηγικών εξελίξεων. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αυτό που έχει σημασία για τις ΗΠΑ είναι η γεωπολιτικά σημαίνουσα Μικρά Ασία να κυριαρχείται από κράτος ή κράτη που θα εκπληρώνει τους στρατηγικούς τους σκοπούς.

Αυτή η καθημερινά καταμαρτυρούμενη αμερικανική στρατηγική (όπως παρόμοια και των άλλων ηγεμονικών δυνάμεων επί αιώνες) σημαίνει ότι όσα κράτη είναι απρόσεκτα ή για αντικειμενικούς λόγους αδύναμα, είναι αναλώσιμα και υποψήφια για την Κλίνη του Προκρούστη για κατακρεούργηση και διασκορπισμό. Αντίστροφα, οι Αμερικανοί συμβιβάζονται με όσα κράτη διαθέτουν ισχύ, στρατηγική και ικανή πολιτική ηγεσία, η οποία γνωρίζει πώς να συναλλάσσεται στη βάση των εθνικών συμφερόντων και αξιόπιστων κόκκινων γραμμών. Προφανώς, συναλλάσσονται επί ζητημάτων που δεν είναι ζωτικής σημασίας, ή που εύκολα εντάσσονται σε άλλο μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο της υπερδύναμης.

Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ, αλλά και άλλες ηγεμονικές δυνάμεις, θα προσαρμόσουν την στρατηγική τους ανάλογα και αντίστοιχα εάν οι Έλληνες αυτοκτονήσουν αποδεχόμενοι την διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας και την με αυτό τον τρόπο ένταξη της Κύπρου στην τουρκική σφαίρα επιρροής. Το ίδιο εάν η Ελλάδα συνεχίσει να συρρικνώνεται στο Αιγαίο και στα Βαλκάνια, κάνοντας την μια γκάφα μετά την άλλη.

Μια Τουρκία που θα προχωρήσει σε αλλαγές μερικών επιλογών, για τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν αντιρρήσεις, είναι καθόλα αναμενόμενο να βολεύει τις ΗΠΑ. Τι βολεύει τις ΗΠΑ;

• Πρώτον, η τουρκική ηγεσία να πάρει αποφάσεις που θα διασφαλίζουν ότι η Τουρκία θα είναι αγκυροβολημένη σύμμαχός τους.
• Δεύτερον, να μπορούν να κάνουν με την Άγκυρα στρατηγικές συναλλαγές κάθε είδους.
• Τρίτον, να μπορούν να ελκύουν την Τουρκία ολοένα και περισσότερο στο αμερικανικό στρατόπεδο με συνεχή ανταλλάγματα ελάσσονος γι’ αυτές σημασίας, αλλά ενδέχεται μείζονος σημασίας για άλλα κράτη της περιφέρειας, όπως η Ελλάδα.

Στο σημείο αυτό ας αναφέρουμε ένα ακόμη προσανατολισμό διαχρονικά καταμαρτυρούμενο: Τα στρατηγικά παίγνια Ρωσίας-Τουρκίας είναι σχεδόν εξ ορισμού συγκυριακά, επειδή εκπληρώνουν τακτικούς σκοπούς. Το ξέρει η Ρωσία, το ξέρει ο Ερντογάν, το ξέρουν οι ΗΠΑ, το ξέρουν τα άλλα κράτη πλην της Ελλάδας που άνευ σημαντικού λόγου δεν διστάζει να εισέρχεται στις συμπληγάδες των ηγεμονικών ανταγωνισμών. Ανεξάρτητα τακτικών παιγνίων υπάρχει αδιάλειπτη ιστορική εγγενής γεωπολιτική αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας την οποία ο νεοοθωμανισμός επιτείνει.

Μελλοντικά σενάρια

Την κατάλληλη στιγμή οι στρατηγικές επιλογές όλων, με κατάλληλους ελιγμούς που θα είναι συμβατοί με διαχρονικές στρατηγικές λογικές, θα μπορούσαν να προσαρμοστούν. Για παράδειγμα σκεπτόμαστε φωνακτά, αναφέροντας χωρίς να προβλέπουμε πιθανά λογικά μελλοντικά σενάρια ή κάποια ενδιάμεσα:

• Πρώτον, η Τουρκία, ενδεχομένως με νέους όρους, παραμένει στις δυτικές συμμαχίες.
• Δεύτερον, η Ρωσία επανέρχεται στο μείζον, δηλαδή την παρεμπόδιση μιας ισχυρής περιφερειακής δύναμης που θα θέτει σε κίνδυνο μεγάλα συμφέροντα γειτονικών κρατών, ή και κάποιων ρωσικών περιφερειών.
• Τρίτον, τα σύνορα από τα Βαλκάνια μέχρι το Ιράν οδηγούνται σταδιακά σε νέες οριοθετήσεις σύμφωνα με τις λογικές των υπό διαμόρφωση ισορροπιών. Ρωσία και ΗΠΑ ενώ ενδέχεται να βρίσκονται σε σύγκλιση ή αντιπαράθεση σε άλλα μέτωπα του πλανήτη δεν αποκλείεται ως προς κάποια ζητήματα να συμφωνούν σε πελατειακή βάση.
• Τέταρτον, δημιουργούνται –σύμφωνα με αμερικανικά, ισραηλινά και υπό προϋποθέσεις τουρκικά συμφέροντα– νέα κράτη στην ευρύτερη περιφέρεια π.χ. κουρδικά, ένα εκ των οποίων θα είναι υπό τουρκική εποπτεία στο σημερινό τουρκικό Κουρδιστάν.
• Πέμπτον, καταλύονται κράτη, των οποίων οι κοινωνίες τρέφουν αυτοκτονικά σύνδρομα (π.χ. Κυπριακή Δημοκρατία ενώ κάποια άλλα ήδη διαλύθηκαν).

Αυτά και άλλα αναπόδραστα θα επαληθεύουν πως το μεταψυχροπολεμικό περιβάλλον δεν είναι ο ανθόσπαρτος πλανήτης των νεοελληνικών φαντασιώσεων. Υπογραμμίζουμε ότι δεν είναι προβλέψεις, αλλά προβολή προσανατολισμού των τάσεων και στάθμιση και εκτίμηση γεγονότων και εξελίξεων με συντρέχοντες όρους. Αναφέρω κάποια παραδείγματα: τα στραβοπατήματα της Ελλάδας στα Βαλκάνια, την αδυναμία της Ελλάδας να εφαρμόσει το Δίκαιο της Θάλασσας, την με κάθε κριτήριο, λόγω διαδοχικών κατευνασμών, αποδυνάμωση της όποιας ελληνικής εθνικής στρατηγικής και μια στρατηγικά εγκληματική στάση της Ελλάδας στο Κυπριακό που οδηγεί στην στρατηγική ομηρεία ενάμιση εκατομμυρίων Ελλήνων

Το τι συμβαίνει στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ και πέραν αυτών δεν είναι πρωτόγνωρο, είναι σύνηθες. Με την Ελλάδα από καιρό να βρίσκεται μπροστά σε μεγάλες στρατηγικές προκλήσεις που αφορούν την εθνική ασφάλεια, ενδέχεται ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα να είναι το έλλειμμα ακόμη και στοιχειωδών γνώσεων της στρατηγικής θεωρίας που αφορούν το κράτος και την διεθνή πολιτική. Κυριαρχούσαν και μάλλον συνεχίζουν να κυριαρχούν παρωχημένα ιδεολογήματα, θεωρήματα και νομικισμοί.

Από τον Θουκυδίδη στον Κονδύλη

Καταλήγουμε λοιπόν με verbatim ή εντός εισαγωγικών διατύπωση βασικών αξιωμάτων περί την διεθνή πολιτική του Κονδύλη και του Θουκυδίδη. Όσον αφορά το πώς τα κράτη συγκροτούν συμμαχίες και εναλλάσσουν συμμαχίες παραπέμπουμε στον περιγραφικό και υψηλής ερμηνευτικής αξίας Κονδύλη: Μας υπενθυμίζει ότι η έσχατη πραγματικότητα είναι ο αγώνας για επιβίωση-αυτοσυντήρηση.

Σε ένα ανταγωνιστικό κόσμο αγωνίζονται για την διεύρυνση της ισχύος τους και γι’ αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα αυτοσυντήρησης και τις ανάγκες ως προς αυτό διεύρυνσης της ισχύος. Ακόμη πιο σημαντικό, καταμαρτυρώντας έτσι γνώση για το πως οι μεγάλες δυνάμεις κινούνται στον χρόνο, υπογραμμίζει ότι όσοι κολυμπούν μέσα σε ιδεολογήματα αυτό που κάνουν είναι να επιβεβαιώνουν πως «όσα ωφελούν τους ιδιοτελείς τα προπαγανδίζουν οι αφελείς».

Έτσι, εν μέσω διαρκούς πλανητικής αντιπαράθεσης γύρω από τεράστια οικονομικά συμφέροντα, υπογραμμίζει ο Κονδύλης, όταν π.χ. το αμερικανικό Πεντάγωνο καταρτίζει στρατηγικά σχέδια για τις επόμενες δεκαετίες, δεν καλεί βέβαια ούτε τον Rawls ούτε τον Habermas ούτε άλλους ηθικοφιλοσόφους, προκειμένου να ακολουθήσει τις συμβουλές τους. Προσθέτω ότι εμείς αυτό κάναμε και αυτό συνεχίζουμε να κάνουμε.

Αθηναίοι προς Μηλίους

Όλα βέβαια τα αξιώματα διεθνούς πολιτικής εμπεριέχονται στον Θουκυδίδη, τον “Πελοποννησιακό Πόλεμο” του οποίου έχουν όλοι οι ηγέτες και οι αξιόπιστοι αναλυτές της στρατηγικής πλην Ελλάδας. Μερικά κρίσιμα καταληκτικά αποσπάσματα: Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων (εδ. 89-116): (εδάφιο.89) Αθηναίοι: α) υπαινίσσονται πως δίκαια έχουν την ηγεμονία, β) υποδεικνύουν το γεγονός πως κάθε πλευρά έχει την δική της αντίληψη περί δικαίου-δικαιοσύνης και γ) ρητά προειδοποιούν τους Μήλιους πως «όταν υπάρχει ίση δύναμη για την επιβολή του, κι ότι, όταν αυτό δεν συμβαίνει, οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται».

(Εδάφιο 97) Αθηναίοι: «λόγια που να στηρίζονται στο δίκαιο δεν λείπουν από κανένα… όσοι (όμως) διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμή τους». (εδάφιο 103) Αθηναίοι: «Η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψει δεν τους καταστρέφει  όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν την γνωρίζουν».

Κατάληξη (εδάφιο 114): «άρχισαν αμέσως τις εχθροπραξίες, κι αφού μοίρασαν τη δουλειά στα στρατιωτικά τμήματα της κάθε πόλης έζωσαν κυκλικά με τείχος τους Μηλίους… έγινε μάλιστα και κάποια προδοσία ανάμεσα στους Μηλίους… (οι Αθηναίοι) σκότωσαν όσους Μηλίους ενήλικους έπιασαν, κι έκαμαν δούλους τα παιδιά και τις γυναίκες. Το νησί το αποικίσανε οι ίδιοι, στέλνοντας αργότερα πεντακόσιους αποίκους».