Η καθημερινότητα μετά την πανδημία – Ο Covid-19 σε ρόλο καταλύτη

Η δεκαετία του 2020 αναγγέλθηκε ως δεκαετία κοινωνικού μετασχηματισμού. Ακόμα και πριν τον ερχομό της, όμως, είχαν πυκνώσει οι διακηρύξεις περί επιταχυνόμενων αλλαγών. Ο κορονοϊός (Covid-19) φαίνεται να λειτουργεί σαν καταλύτης, επισπεύδοντας τες, όπως συχνά συμβαίνει, άλλωστε, με τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Παρότι η πανδημία απέχει πολύ από το να έχει καταλαγιάσει, απανταχού εμπειρογνώμονες και αναλυτές προειδοποιούν για τις επικείμενες μακροχρόνιες αλλαγές που αυτή θα επιφέρει σε πολλές εκφάνσεις και τομείς της ζωής.

Πολλά από τα βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα αναμένεται να γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρωπότητας, ενώ ο ιός ενδέχεται να αλλάξει άρδην τον τρόπο ζωής μας, το πώς καταναλώνουμε και το πώς εργαζόμαστε. Όπως ακριβώς επαναπροσδιορίζει και τη σχέση του πολίτη με την εξουσία, με τον έξω κόσμο, ακόμη και του ενός με τον άλλον.

Κορυφαίο στη λίστα των ανατροπών είναι η παραγγελία αγαθών από το διαδίκτυο και η κατ’ οίκον παράδοσή τους. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το 20% των λιανικών πωλήσεων πραγματοποιείται πλέον στο διαδίκτυο και το ποσοστό αυτό αυξάνεται κατά μία ποσοστιαία μονάδα ετησίως. Πριν από δέκα χρόνια ήταν λιγότερο από 10%. Εκτιμήσεις υποστηρίζουν ότι στην μετά κορονοϊού εποχή, το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 35%.

Κάποια από τα καταστήματα που έκλεισαν εξαιτίας της πανδημίας δεν θα ξανανοίξουν. Αυτό ως ένα βαθμό θα αλλοιώσει και την εικόνα των πόλεων. Τα φυσικά καταστήματα θα εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά η κύρια λειτουργία τους θα είναι η εμπειρία και η πληροφορία των πελατών. Οι συνήθεις διαδικασίες θα γίνουν όλο και πιο αυτοματοποιημένες.

Εργασία

Η τηλεργασία επιβλήθηκε ως αναγκαστικό μέτρο προστασίας των εργαζομένων από τη δίνη της πανδημίας. Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά, το ένα τρίτο των εταιρειών παγκοσμίως αιφνιδιάστηκε και αποδείχθηκε ανέτοιμο για μία τέτοια μετάβαση. Παρ’ όλα αυτά, μελέτες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας υποστηρίζουν ότι ακόμα και μετά το πέρας αυτής της κρίσης, η εξ αποστάσεως εργασία θα παραμείνει. Μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων θα δουλεύουν από το σπίτι τους, τουλάχιστον κάποιες ημέρες της εβδομάδας.

Μία μελέτη που εκπονήθηκε στην άλλη άκρη του Ατλαντικού διαπίστωσε ότι το 43% των εργαζομένων θα εργάζονται εξ αποστάσεως με κάποια συχνότητα. Η έρευνα δείχνει ότι κατά τη διάρκεια μίας εργάσιμης εβδομάδας πέντε ημερών, η εργασία από απόσταση για δύο έως τρεις ημέρες είναι πιο παραγωγική. Αυτό δίνει στον εργαζόμενο τη δυνατότητα να βρίσκεται στο γραφείο επί τρεις ημέρες, πραγματοποιώντας τις συναντήσεις και τις κατ’ ιδίαν υποχρεώσεις συνεργασίας και αλληλεπίδρασης, με τις επόμενες δύο ημέρες να παραμένει στην οικία του και να επικεντρώνεται στην εργασία του.

Σύμφωνα με την Global Workplace Analytics, αυτό θα αφορά κυρίως τους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης, απόφοιτους πανεπιστημίου μέχρι εξήντα ετών, σε εταιρείες που απασχολούν παραπάνω από 100 υπαλλήλους. Για να καταστεί αυτό δυνατό, όμως, θα επέλθουν θεσμικές ρυθμίσεις, αλλά και μεμονωμένες εταιρικές προσαρμογές, ώστε η κουλτούρα του γραφείου να πάρει διαδικτυακή μορφή και η μέριμνα της επιχείρησης να δημιουργήσει ένα μικρό κατ’ οίκον εργασιακό περιβάλλον.

Η μεγαλύτερη προσαρμογή, όμως, που ήδη τίθεται σε εφαρμογή, αφορά εταιρείες που ασχολούνται με ευαίσθητα δεδομένα, όπως χρηματοπιστωτικού και ασφαλιστικού τομέα. Αυτές είναι που καλούνται να ενισχύσουν τα ιδιωτικά δίκτυά τους και την κρυπτογράφηση των συνδέσεων τους. Επίσης αναπτύσσεται και η μεθοδολογία διαχείρισης έργου που θα κρίνει τον εργαζόμενο με βάση τη “μετρική” πρόοδο του έργου και όχι τη φυσική του παρουσία. Ο εργοδότης που τσεκάρει το γραφείο του υπαλλήλου του θα αντικατασταθεί από τα δεδομένα που θα κρίνουν την αποδοτικότητα.

Σε δύο χρόνια το αργότερο, μάλιστα, αναμένεται να είναι διαθέσιμο και το λογισμικό εικονικής πραγματικότητας. Αυτό θα επιτρέπει στους επικεφαλής εταιρειών, ή τουλάχιστον στα avatar τους, να βρίσκονται στα προσωπικά γραφεία των υπαλλήλων τους, συντονίζοντας ή δίνοντας οδηγίες. Τα βελτιωμένα λογισμικά θα επιτρέπουν στους συνεργάτες να συνεργάζονται διαδραστικά από το σπίτι.

Υπηρεσίες

Από τη στιγμή που η καθημερινότητα, περιορίστηκε στα τετραγωνικά ενός σπιτιού, όλοι αποκόπηκαν από τις συνήθειες και τις δραστηριότητες που είχαν επιλέξει για τον ελεύθερο χρόνο τους, με στόχο την προσωπική αυτοβελτίωση, υγεία και ψυχική ισορροπία. Το γυμναστήριο, ο ψυχολόγος, το ευεργετικό χόμπι υπό καθεστώς αυτοπεριορισμού και απομόνωσης, έμοιαζε με πολυτέλεια του παρελθόντος.

Αυτό διήρκησε για λίγες ημέρες, έως ότου οι περισσότεροι επαγγελματίες επιδείξουν εντυπωσιακή ευελιξία και φαντασία. Ξαφνικά, οι ψυχολόγοι προσέφεραν συνεδρίες μέσω skype. Οι γυμναστές μετέφεραν εν μία νυκτί την ομάδα τους στο διαδίκτυο, ορίζοντας εβδομαδιαία ραντεβού άσκησης. Ποιος να το φανταζόταν ότι μπορεί να ιδρώσει στην άνεση του σαλονιού του, έχοντας live τον δάσκαλο γυμναστικής να δίνει οδηγίες και να επιτηρεί τις κινήσεις του. Ακόμα και να συνδεθεί με άλλους παθιασμένους λάτρεις της γιόγκα, ώστε να απολαύσουν όλοι μαζί μία ώρα ψυχικής κάθαρσης και σωματικής άσκησης.

Μέχρι και οι λογιστές άρχισαν να πραγματοποιούν βιντεοκλήσεις με τους πελάτες τους, ενώ ούτε οι δικηγόροι δεν αποτέλεσαν εξαίρεση. Μία ενδιαφέρουσα μελέτη αποκαλύπτει ότι ακόμα και μετά το πέρας της κρίσης και την επαναφορά στην πολυπόθητη κανονικότητα, θα υπάρχουν πολλοί που θα επιλέξουν την ασφάλεια του σπιτιού τους για υπηρεσίες που δεν φαντάζονταν ότι θα μπορούσαν να έχουν, χωρίς να εγκαταλείψουν τον προσωπικό τους χώρο. Οι επαγγελματίες θα εδραιώσουν τις διαδικτυακές αυτές υπηρεσίες, προσαρμόζοντας τις τιμές τους και αλλάζοντας έτσι τον τομέα αυτό.

Βιομηχανία της ομορφιάς

Όπως είναι φυσιολογικό, μία παγκόσμια πανδημία επιφέρει τεκτονικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Παρ’ όλα αυτά, μία γυναίκα θα συνεχίσει να αποζητά την περιποίηση των μαλλιών, των άκρων και του προσώπου της. Επί δεκαετίες, οι γυναίκες τηρούν ευλαβικά το ραντεβού στο κομμωτήριό τους. Η καραντίνα, όμως, ανάγκασε πολλές από αυτές να στηριχτούν στον εαυτό τους.

Με οικονομικά προϊόντα αισθητικής που βρίσκει κανείς στο φαρμακείο ή στο σούπερ μάρκετ, επιχειρούν και εν μέσω πανδημίας να διατηρήσουν την εμφάνισή της. Αυτό –σύμφωνα τουλάχιστον με μελέτη που πραγματοποίησε η εταιρεία συγκέντρωσης δεδομένων Poshly– οδήγησε σε μία αίσθηση αυτονομίας και αισθητής μείωσης του μπάτζετ.

Οι καταναλωτές είναι πλέον πολύ πρόθυμοι να αποκτήσουν ενημερωτικές πληροφορίες για τη χρήση διαφορετικών προϊόντων, για τον καθαρισμό των πινέλων μακιγιάζ τους, καθώς και να αναζητήσουν απαντήσεις οι οποίες μπορούν να τους δοθούν από γνωστές εταιρείες αισθητικής, όσο και από μεμονωμένους ειδικούς. Επίσης, δεν εμφανίζουν καμία διάθεση να καταναλώσουν πολλά χρήματα για προϊόντα ομορφιάς. Η τάση αυτή, μάλιστα, μετά από μια τέτοια κρίση διατηρείται. Οι εταιρείες μακιγιάζ και περιποίησης θα προσαρμοστούν, παράγοντας οικονομικότερα προϊόντα.

Ψυχαγωγία

Το ντελίβερι είναι μία εδραιωμένη τάση. Μετά τον κορονοϊό, όμως, αναμένεται να εκτιναχτεί και να διευρυνθεί. Πλέον, το ντελίβερι δεν θα αφορά φαγητό ή καφέ. Θα παραγγέλνει κανείς το γλυκό από το αγαπημένο του ζαχαροπλαστείο, αλλά και το κοκτέιλ του. Για πολλές επιχειρήσεις που δεν ήθελαν να κλείσουν ρολά, αυτό κατέστη ζήτημα επιβίωσης και οι ειδικοί του κλάδου αξιολογούν ότι ακόμα και όταν περάσει η πανδημία η τάση αυτή θα συνεχιστεί.

Μπορεί πλατφόρμες όπως το Netflix να προετοίμασαν το έδαφος, αλλά ο κορονοϊός σπάει όλα τα προηγούμενα στεγανά. Η βιομηχανία του θεάματος επιχείρησε να προσαρμοστεί, ώστε να μην πληγεί ανεπανόρθωτα από τη λαίλαπα της πανδημίας. Έτσι, για πρώτη φορά καταστρατηγήθηκε μαζικά η διαφοροποίηση της κινηματογραφικής και ψηφιακής πρεμιέρας.

Η Disney έκανε την αρχή, καθώς διέθεσε ψηφιακά τις νέες ταινίες της. Ταινίες που δεν έχουν κυκλοφορήσει στις κινηματογραφικές αίθουσες, καθώς αυτές είναι κλειστές, έγιναν διαθέσιμες για διαδικτυακή ενοικίαση και αγορά. Πρόκειται για μία πρακτική που θα υιοθετηθεί στο σύνολό της από τα στούντιο και τις εταιρείες παραγωγής. Αυτό ενδέχεται να αλλάξει θεμελιωδώς την εμπορική σχέση μεταξύ κινηματογράφων και εταιρειών.

Πολιτική

Ο τρόπος που διαβουλεύονται, διαπραγματεύονται και αποφασίζουν οι ηγέτες διεθνώς έχει ήδη αλλάξει δραματικά εξαιτίας της πανδημίας. Η περίοδος προσαρμογής ενέχει αρκετές δοκιμασίες. Πολλοί ειδικοί επιμένουν ότι η περίοδος αυτή θα οδηγήσει στον περιορισμό των διαπροσωπικών επαφών στην πολιτική, οι οποίες αποδεικνύονται λιγότερο σημαντικές από ό,τι πίστευε κανείς. Ψηφιακές συναντήσεις, τηλεδιασκέψεις, ακόμα και υπουργικά συμβούλια από απόσταση θα αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής ζωής και μετά την πανδημία.

Ο κορονοϊός, εκτός από τις τεράστιες υγειονομικές επιπτώσεις, είχε και μεγάλες οικονομικές συνέπειες για τη διεθνή κοινότητα. Αυτή συνειδητοποίησε πόσο πολύ εξαρτάται από την Κίνα. Η κρίση –σύμφωνα με οικονομολόγους– εξανάγκασε πολλές κυβερνήσεις σε επανεξέταση της εξάρτησης τους από τα κινέζικα βιομηχανικά προϊόντα. Η πανδημία αποκάλυψε μια «ανεύθυνη και παράλογη» οικονομική εξάρτηση από την Κίνα, τόνισε πρόσφατα ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λεμέρ.

Πράγματι, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής και έμπορος στον κόσμο. Η επιταχυνόμενη αποσύνδεση, ειδικά της Δύσης, από τη βιομηχανική παραγωγή της Κίνας είναι προ των πυλών προειδοποιούν ειδικοί. Μετά το τέλος της πανδημίας είναι πιθανό να διαφοροποιηθούν οι εφοδιαστικές αλυσίδες για να περιοριστεί η σημερινή εξάρτηση. Το αμερικανικό περιοδικό Forbes χαρακτηρίζει την πανδημία του κορονοϊού «κύκνειο άσμα της Κίνας ως τόπου παραγωγής αγαθών για ολόκληρο τον πλανήτη».

Είναι χαρακτηριστικό ότι εν μέσω πανδημίας, ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και οι ΗΠΑ, έμειναν χωρίς μάσκες, χωρίς γάντια και αντισηπτικά. Από το 2011, πολλοί ιθύνοντες στον τομέα του φαρμάκου δεν έπαψαν να καταγγέλλουν τις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και της υπερβολικής μετεγκατάστασης της παραγωγής φαρμάκων και φαρμακευτικών ειδών στην ανατολική Ασία.

Ιδιαίτερα στην Ευρώπη υπάρχει μεγάλη απώλεια της ανεξαρτησίας της όσον αφορά τις πηγές εφοδιασμού ενεργών φαρμακευτικών συστατικών. Οι ειδικοί της υγείας, υποστηρίζουν ότι οι χώρες πήραν το μάθημά τους και ως αποτέλεσμα θα υπάρξει επανεγκατάσταση στην Ευρώπη βιομηχανιών που παράγουν ενεργά φαρμακευτικά υλικά, τα οποία πλέον θεωρούνται στρατηγικής σημασίας για την προστασία της δημόσιας υγείας.