Η πέστροφα πάει κόντρα στο ρεύμα – Πόσοι άνθρωποι το κάνουν;

Το να αποφασίσεις να παρασύρεσαι από ένα “ρέμα”, χωρίς προσπάθεια, αγωνία ή εξάντληση, έχει ασφάλεια, άνεση, και παρεούλα. Αλλά έτσι, μάλλον, περνάει η ζωή σου μες στην πλήξη, στην υποχρέωση και στην ήττα! Το να πας κόντρα στο ρεύμα, ε, αυτό θέλει φαντασία, κότσια και τόλμη! Μόνο αν πιάσεις “γκόμενα” την πέστροφα μπορείς να μάθεις τέτοια ωραία μυστικά! Γιατί το χαρακτηριστικό της πέστροφας, είναι να πηγαίνει πάντα κόντρα στο ρεύμα του ποταμού, η δε ύψιστη ηδονή της, και ταυτόχρονα στόχος της, είναι να φτάσει στη μάνα του, την πηγή, όπου και θα αφήσει τ’ αυγά της!

Μπορεί να μένει για ώρα ακίνητη στο νερό και να απολαμβάνει μία οιονεί βάπτιση! (Πόσο πολύ θα ‘θελα να είχα εμπειρία απ’ αυτή την αίσθηση…). Κι αν, στο ανέβασμά της, βρεθεί μπροστά σε κάποιον καταρράκτη (σύνηθες π.χ. σε ποτάμια της Ευρυτανίας), δεν ορρωδεί ούτε στιγμή η καριολίτσα. Καμπυλώνει το σώμα της, δαγκώνει την ουρά της, γίνεται στρογγυλή σαν κουλούρι κι εκτοξεύεται μ’ όλη τη δύναμή της σα βέλος προς τα πάνω, μέσα στον αφρισμένο καταιονισμό, προχωρώντας ακάθεκτα στο στόχο της, την πηγή!

Μερικές φορές όμως δεν τα καταφέρνει, η πέστροφα, κι από τη μεγάλη προσπάθεια, της αλκής των σπασμών της, αδειάζει η ζωτικότητα του κορμιού της και καταρρέει. Οπότε το ρέμα, παρασέρνει πομπωδώς την νεκρή ασημένια αντάρτισσα, η οποία βρήκε το θάρρος και τόλμησε να αυθαδιάσει στην ισχύ του, ενώ ταυτοχρόνως νιώθει (το ρέμα) κι ένα ίχνος απειλής για κάποιο μελλοντικό του πατατράκ…

Πέστροφα και αξίας ζωής

Άσχετα αν η πέστροφα δε φτάνει πάντα στην πηγή, αυτό το ταξίδι πάλης ενάντια στην υποταγμένη (ό,τι δείξει το έδαφος) ροή του ορμητικού νερού, αξίζει περισσότερο κι από μια ζωή και η πέστροφα τη θυσιάζει, γιατί ακριβώς εκεί εμφανίζεται η αξία της ζωής – στο να αφήσει οπωσδήποτε τα αυγά της στην πηγή! Είναι, νομίζω, φανερός ο συμβολισμός που κάνω με την πέστροφα, αφού περιγράφει, με τη φύση της, τον σπάνιο άνθρωπο που τα βάζει με τα απάνθρωπα “ρεύματα” της ζωής και με την αδίστακτη σκληρότητα πολλών μαριονετών συνανθρώπων του! Ο “ανθρωπάκος” της καθημερινότητας, ξέρετε, είναι χέστης στα δύσκολα, ακόμα κι αν πρόκειται για φαινομενικά παντοδύναμο και αναγνωρίσιμο άτομο!

Κι αυτό, γιατί ασυναίσθητα νιώθει ότι σε μια καίρια στιγμή μπορεί να απειληθεί από το ακατάλυτο δόγμα του ενεδρεύοντος “θανάτου”. Και το δόγμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι το βίωμα (τραυματικό;) το οποίο μετατρέπεται σε πρόσχημα, για άρνηση μιας εκ βαθέων “εξομολόγησης μνήμης και σώματος” – και γιατί όχι δημόσια; Τί έχεις να κρύψεις ρε φουκαρά μου και διστάζεις να… ξεφορτώσεις και να σωθείς; Αει στο διάολο!

Παλιά, πολύ παλιά, οι νεκρόφιλοι, για να συγχωρεθούν και για να ενταχθούν πάλι στην κοινότητα, ομολογούσαν δημόσια το κρίμα τους μέσα στην εκκλησία, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, μάλιστα δίπλα στην οικογένειά τους (βλ. το παραδοσιακό τραγούδι “Μια Πασχαλιά και μια Λαμπρή”, αλλά οι “ψεκασμένοι” δεν γράφουν τα επίμαχα στιχάκια στο γκούγκλ…). Τον Μάρκο Βαμβακάρη, όμως, τον παράσυρε το ρέμα χωρίς εισαγωγικά, μάνα του, εσύ (κυρά-Ελπίδα Προβελέγγιου) δεν είναι ψέμα!

Κόντρα στο ρεύμα

Αλλά την πέστροφα, δεν την παρασέρνει το ρέμα! Αυτή, μόνο νεκρή θα την παρασύρει το μονότονο και ηλίθιο ρέμα, το οποίο κατά τα άλλα συνήθως παρασέρνει βρώμικα τεθλασμένα μπάζα. Μα αυτό δεν αποτελεί, καθόλου, νίκη του ρέματος, αφού ο αντίπαλος δε ζει πλέον, για να δεχτεί την ήττα του και να την επιβεβαιώσει! Ξέρω ότι είναι δύσκολο, στην περιγραφή και αποσαφήνιση μερικών σκέψεων που σας παρουσιάζω, να υπάρχει πληρότητα και ταυτόχρονα λιτότητα. Κάνω ό,τι μπορώ, σίγουρα επηρεάζομαι κι απ’ τη λακωνικότητα της στιχουργικής μου, αλλά μία καλή και γνωστή διέξοδος, σ’ αυτά, είναι τα παραδείγματα. Εδώ είμαστε! Όχι, όχι, δε θα πάρω πολιτικό, οικονομικό, αθλητικό, θρησκευτικό κλπ παράδειγμα, γιατί τα θεωρώ “κοινά” (σε εισαγωγικά παρακαλώ).

Θα πάρω ως παράδειγμα μία γυναίκα κάπως μπερδεμένη, αλλά σαφέστατα υποψιασμένη στα θέματα της ζωής και η οποία έχει αποφασίσει να μην κοροϊδέψει, με τις επιλογές της, τον εαυτό της και άλλους, για έναν ολόκληρο βίο. Βλέπει, πως για το δικό της χαρακτήρα, αλλά και για την πολύτιμη “αλήθεια” (αφού τα ψέματα την καίνε), της ταιριάζει περισσότερο, να γίνει ερωμένη παρά σύζυγος.

Να γίνει και τα δύο, το θεωρεί τετριμμένο και χωρίς άποψη, άρα θα μπει στο ρεύμα. Σκέφτεται, όμως, ότι η λέξη “αλήθεια” είναι μάλλον απρόσωπη (και άνευ γένους θα προσέθετα εγώ, το πειραχτήρι…). Από έφηβη, είχε κάνει αυτή τη διαπίστωση, ότι δηλαδή η αλήθεια είναι απρόσωπη, αφού έμαθε καλά εκ της πράξεως, ότι μόνο οι ανώνυμες (δηλαδή οι απρόσωπες) επιστολές λένε την αλήθεια!

Η γυναίκα

Έτσι, καταλαβαίνει ότι η επιλογή “ερωμένη ή σύζυγος;” την οδηγεί στο να γίνει “πέστροφα” και να πάει κόντρα στο ρεύμα. Αλλά πώς να το κάνει αυτό με τα “βαρίδια” που κουβαλάει; (Οι πέστροφες δεν έχουν βαρίδια…). Τα “βαρίδια” αυτά άρχισαν από την προεφηβεία της, όταν τα διάφορα “σ’ αγαπώ” που άκουγε (κυρίως στο σπίτι…) καταθρυμμάτισαν από νωρίς τη νεανική της ερωτική παρόρμηση!

Και τα καλοκαιρινά βράδια, στην πιάτσα της γειτονιάς της, ανάμεσα σε γιασεμιά, τριζόνια, γρύλλους και χεράκια αγοριών απλωμένα, έμαθε ότι πολύ συχνά η “αγάπη” είναι μία επιθυμία που γεννάει το σώμα! Έτσι, μόνο σαν “πέστροφα” θα μπορούσε να αντι-θρυμματίσει την καταστρεπτική της αβουλία (και ατολμία να σκεφτείτε εσείς, δε με κόφτει καθόλου) που της επέβαλε αυτό το καταραμένο το “σ’ αγαπώ”.

Αμ, είναι και το άλλο: Συνήθως, ο αγώνας για να κρατηθεί “κάτι” κερδισμένο, είναι μεγαλύτερος και πιο μακροχρόνιος, από τον αγώνα για να κερδηθεί. Μύλος η κατάσταση και γύρω της άνθρωποι που είχαν εθελοντικά παρασυρθεί, καθένας σ’ ένα “ρέμα”! Με ποιον λοιπόν να μιλήσει; Και ποιος να εννοήσει; Προτροπή μου: Κύριοι, κυρίες και έφηβοι: Δε λέμε ποτέ “σ’ αγαπώ”, αλλά μόνο το δείχνουμε καθαρά και συχνά, επίσης ποτέ δεν το ανταλλάσσουμε υλικά! “Σ’ αγαπώ” λέμε μόνο πάνω στο σεξ και κυρίως όταν δεν το νιώθουμε (το “σ’ αγαπώ”) γιατί η μεγάλη αυτή στιγμή της αλήθειας είναι και η στιγμή κάποιων απαραίτητων και εκατέρωθεν αποδεκτών μικροϋπερβολών.

Σκοτεινός βυθός

Δεν έχει καμία σημασία να σας πω αν τελικά αυτή η γυναίκα έγινε ή όχι “πέστροφα”. Δεν θα ήθελα να επηρεαστείτε! Είναι μικρή η ζωή, θεωρούν οι περισσότεροι, για να τη σπαταλήσουν στον “πεστροφισμό”, ένα “κίνημα” χωρίς ηγέτη, πέραν μιας μικρής και ταπεινής πέστροφας που “σκαρφαλώνει” και δείχνει το δρόμο. (Κι εδώ γελάω πικρά, γιατί μου έρχεται στο μυαλό το τραγούδι του αθεράπευτα ονειροπόλου Μίκη “Λίγο ακόμα θελούμε” – στο ού το τονίζει!)

Όχι μόνο δε γίναμε “πέστροφες” και δε σηκωθήκαμε ψηλότερα, αλλά ξεπέσαμε σε ψάρια του σκοτεινού βυθού: Δράκαινες, Χάνους, Βλαχοσφυρίδες και… αλληλούια). Όταν καμιά φορά, για πλάκα και μόνο, ψάχνω σε “στολές, ράσα και γραβάτες” (δηλαδή σε “εξουσίες”) για να βρω κάποια “πέστροφα”, ας είν’ και λίγο “αρπαγμένη” ή και για τα σίδερα, απογοητεύομαι! Αλλά αμέσως συνέρχομαι, γιατί σκέφτομαι ότι οι “πέστροφες” δε μπορούν να ζήσουν σε τοξικά περιβάλλοντα, όπως και τα αηδόνια δε ζούνε στα “τοξικά” κλουβιά!

Το όνομα “πέστροφα”, που χρησιμοποιούμε, είναι βουλγαρικό. Το ελληνικό όνομα αυτού του ποταμίσιου ψαριού είναι “Σολωμός ο τρώκτης”. Ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν ασχοληθεί με το συμβολισμό της ζωής της πέστροφας. Στη Θεσσαλονίκη, στα φοιτητικά μου χρόνια, δανειζόμουν δίσκους από το “Γερμανικό Ινστιτούτο”, στην παραλιακή, κι έτσι μπήκα στα βαθύτερα της κλασικής μουσικής.

Ανάμεσα στους δίσκους που έπεσαν στα χέρια μου ψάχνοντας ή που μου σύστηνε ο πάντα ευγενής υπεύθυνος του δανειστικού τμήματος του ινστιτούτου, ήταν το “Das Forellen Quintett” (“Το κουιντέτο της πέστροφας”), έργο του Franz Schubert (1797-1828), το οποίο έγραψε στα 22 του χρόνια, για πιάνο, βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο και μπάσο. Μου έκανε εντύπωση ο τίτλος. (Μα, πέστροφα; Σοβαρομιλούν;) Κι άρχισα να ρωτάω… Επειδή μου άρεσε η πέστροφα, ως ψάρι, αλλά με γοήτευσε μουσικά και η “πέστροφα” του Σούμπερτ, έμαθα διάφορα.

Στη μουσική

Και μαθαίνω ακόμα. (Παρένθεση, για μουσικά περίεργους και με μουσική ακοή). Το όνομα “πέστροφα” δόθηκε στο έργο αυτό με αφορμή το τέταρτο μέρος του, το “Andantino-Allegretto”, στο οποίο το βιολί “πασχίζει” να αναρριχηθεί μελωδικά, αλλά η ρέουσα και συμπαγής βασική μελωδική γραμμή (“ροή”-“ρέμα”) είναι συγκεκριμένη και το εμποδίζει, αλλά αυτό προσπαθεί. Η προσπάθεια, μάλιστα, γίνεται πιο γοητευτική (ακουστικά) σε συνδυασμό με το πιάνο, που παίζει το ίδιο μέρος και με τα δύο χέρια, αλλά με διαφορά οκτάβας, όπως επίσης και με τις εμπνευσμένες παραλλαγές που έχει γράψει ο Σούμπερτ γι’ αυτό το μέρος.

Το 2019, ο Αλέξανδρος Κωστελίδης-Maverick (=ανορθόδοξος), μας παρουσίασε ένα βίντεο με το τραγούδι του “Μάβερικ-Πέστροφα”, στοχεύοντας ακριβώς στη μοναδική, στη φύση, ιδιότητα της πέστροφας να πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα: Στην “αντίσταση” σκίζει! Το τραγούδι αρχίζει ως εξής: «Από μικρός πάντα πηγαίνω αντίθετα στο ρέμα, ο ποταμός είναι σαν τρένο, μα δε με νοιάζει εμένα…». Μπράβο, του μάγκα!

Το 2012 κυκλοφόρησε το τραγούδι “Δρόμοι της πέστροφας” (στίχοι: Άλκης Αλκαίος, μουσική-ερμηνεία: Μπάμπης Στόκας). Στο τρίτο στιχάκι ακούμε:

«Πάντα σου άρεσε να κρύβεις τις πληγές
να αλλάζεις θέμα με ένα γέλιο ή ένα νεύμα
και να πηγαίνεις διαρκώς κόντρα στο ρεύμα
όπως η πέστροφα πηγαίνει στις πηγές»