Η “Θεωρία του Σαλού” στην πολιτική

Η πολιτική “Θεωρία του Σαλού” υποστηρίζει ότι ένας ηγέτης που συμπεριφέρεται σαν να μπορούσε να κάνει σχεδόν τα πάντα έχει περισσότερες πιθανότητες να πείσει άλλους παγκόσμιους παράγοντες να κάνουν παραχωρήσεις που διαφορετικά δεν θα έκαναν. Ο πρώτος που έκανε αναφορά στη “Θεωρία του Σαλού” στην πολιτική ήταν ο Νικολό Μακιαβέλι.

Πιστεύονταν βαθιά ο Μακιαβέλι ότι “είναι καλύτερο να σε φοβούνται παρά να σε αγαπούν” το 1517, στις “Διατριβές πάνω στην πρώτη δεκάδα του Τίτου Λίβιου”, μιλώντας για τον Λούτσιο Τζιούνιο Μπρούτο, θα υποστηρίξει ότι μερικές φορές είναι «πολύ σοφό πράγμα να προσομοιώνεις με ένα σαλό». Ο Μικέλε Τσιλιμπέρτο ένας σημαντικός μελετητής της φιλοσοφίας της Αναγέννησης, μέλος της Accademia dei Lincei θα γράψει ότι ο Μακιαβέλι σκεφτόταν την πολιτική ως προνομιακό σημείο συνάντησης της λογικής με την τρέλα.

Η πολιτική τρέλα – διευκρίνιζε ο Μικέλε Τσιλιμπέρτο – για τον Μακιαβέλι ήταν βέβαια κάτι εντελώς διαφορετικό από την ψυχιατρική ερμηνευτική, δηλαδή, δεν είναι η έλλειψη της αίσθησης της πραγματικότητας, αλλά επίσης δεν αποτελεί και κάποια παραξενιά.

Η “Πολιτική του Σαλού” για τον Μακιαβέλι αποτελεί μια ρυθμιστική λειτουργία (buffer fortune) που κομίζει επιτυχημένα αποτελέσματα με σύμμαχο τη στρατηγική της αβεβαιότητας και το απρόβλεπτο. Πετυχημένη πολιτική στρατηγική για τον Μακιαβέλι είναι εκείνη που εκφράζει την αβεβαιότητα και δεν ανταποκρίνεται στις δυνατότητες κάποιας πρόβλεψης. Να είσαι δηλαδή χαοτικός και να συμπεριφέρεσαι εκτός γραμμικής αλληλεπίδρασης.

Ο Μακιαβέλι τη “Θεωρία του Σαλού” την αποκαλεί επίσης και “Θεωρία των Κυρίων” σύμφωνα με την οποία ένας ηγέτης δρα με έναν παραλογισμό προκειμένου να μπερδέψει τους αντιπάλους. Με άλλα λόγια, κατασκευάζει εντυπώσεις στους αντιπάλους του, ώστε εκείνοι να σκεφτούν: “Δεν ξέρουμε τι είναι ικανός να κάνει ή πώς μπορεί να αντιδράσει”. Προφανώς μιλάμε για μια υπολογισμένη προσομοίωση της τρέλας.

Έτσι με αυτόν τον τρόπο, ο ηγέτης επιβάλλει στους άλλους (συμπεριλαμβανομένων και των συμμάχων του) να πιστέψουν ότι είναι ικανός να δράσει αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Στόχος είναι όλο αυτό να χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό πλεονεκτήματα εμποδίζοντας τις κινήσεις των εχθρών ή απλά αποσπώντας την προσοχή όλων ενώ επεξεργάζονται κάποιες άλλες τακτικές. Ωστόσο, όλος αυτός ο χειρισμός μπορεί να τρομάξει τους εχθρούς, αλλά μπορεί και να διαιρέσει το εσωτερικό μέτωπο, μας λέει ο Μακιαβέλι.

Ποιοι ακολουθούν τη “θεωρία του σαλού”

Παραδείγματα πολιτικών οι οποίοι έχουν επιδοθεί στη “Θεωρία του Σαλού” πέραν του Νίξον ήταν επίσης ο Νικήτα Χρουτσόφ και σήμερα κάποιοι κατατάσσουν τον Πούτιν και τον Τραμπ. Με τον ουκρανορωσικό πόλεμο ο Μάρτιν Χέλμαν δήλωσε ότι, «το ισχυρό χαρτί που έχει ο Πούτιν στο μανίκι του και το χρησιμοποιεί για να κάνει τον κόσμο να συνειδητοποιήσει ότι η Ρωσία είναι υπερδύναμη και όχι απλώς περιφερειακή δύναμη ,είναι τα πυρηνικά όπλα». Είναι μια πολιτική στον ορίζοντα της πολιτικής “θεωρίας του σαλού” θα μας πει. Ο Πολ Τέϊλορ του Politico υπέθεσε επίσης ότι ο Πούτιν χρησιμοποιούσε τη στρατηγική της “θεωρίας του σαλού”, μετά την απόφασή του να θέσει τις ρωσικές πυρηνικές δυνάμεις αποτροπής σε “ειδική επιφυλακή”.

Για άλλους (Τζόναθαν Στίβενσον, Σιβ Κολ) ο Τραμπ κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών του 2024, χρησιμοποίησε τη “θεωρία του σαλού” ως στρατηγική κατά της Κίνας ώστε να αποτρέψει έναν αποκλεισμό της Ταϊβάν ή εισβολή και επίσης κατά της Ρωσίας ώστε να πιέσει προς μια ειρηνευτική συμφωνία για τον τερματισμό του ουκρανορωσικού πολέμου. Μάλλον εδώ ο Τραμπ διεκδικεί νίκες κάνοντας μάλιστα “ghosting” (διακοπή επικοινωνίας) ακόμη και στους συμμάχους του.