Η βία ως συστατικό στοιχείο του τουρκικού κράτους

Στις αρχές του Δεκέμβρη του 2019, η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδας, ο πιο δραστήριος ελληνικός συλλογικός φορέας της κοινωνίας των πολιτών που ασχολείται εντατικά με το έγκλημα της γενοκτονίας, πραγματοποίησε στο ίδρυμα Νιάρχος ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον διεθνές συνέδριο. Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με αφορμή την συμβολική επέτειο των εκατό χρόνων από την γενοκτονία των ελληνικών κοινοτήτων του Πόντου και της Μικράς Ασίας από το καθεστώς των Νεοτούρκων.

Την έναρξη του συνεδρίου κήρυξε ο πρωθυπουργός κος. Κυριάκος Μητσοτάκης. Οι διεθνούς κύρους ομιλητές, πανεπιστημιακοί, νομικοί, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές, που ήρθαν από πολλές χώρες (ΗΠΑ, Ισραήλ, Βέλγιο, Γερμανία, Ελβετία, Αρμενία, Τουρκία) ανέλυσαν διαφορετικές περιπτώσεις και πτυχές του εγκλήματος της γενοκτονίας, παλαιότερες αλλά και σύγχρονες.

Ένας από τους στόχους του συνεδρίου ήταν να αναπτυχθούν συγκριτικές προσεγγίσεις του φαινομένου της γενοκτονίας και να ενταχθεί η επιστημονική συζήτηση για την ελληνική περίπτωση σε ένα διεθνές πλαίσιο. Πέραν της ιστορικής τεκμηρίωσης, εξετάστηκαν οι νομικές διαστάσεις του εγκλήματος, καθώς και οι σύγχρονες κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές επιπτώσεις. Δεύτερη επιδίωξη ήταν να αναπτυχθεί μια συζήτηση για τους τρόπους αποτελεσματικής διάχυσης της σχετικής γνώσης και της διαρκούς ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της διεθνούς κοινής γνώμης.

Στην εισαγωγική μου ομιλία τόνισα ότι η συζήτηση για την γενοκτονία δεν αφορά τόσο το παρελθόν όσο το μέλλον. Η άνοδος αντιδημοκρατικών, ακραίων ιδεολογιών, αυταρχικών και επεκτατικών καθεστώτων, σε συνδυασμό με την ραγδαία εξέλιξη στις στρατιωτικές και άλλες τεχνολογίες που δίνουν την δυνατότητα για γρήγορη και μαζική εξολόθρευση πληθυσμών, καθιστούν τον κίνδυνο νέων γενοκτονιών περισσότερο ορατό.

Μπροστά λοιπόν σε μια τέτοια πραγματικότητα, τίθενται μια σειρά από ερωτήματα. Ποιες μορφές συλλογικής κοινωνικής δράσης, μέσα από ποια διεθνή σχήματα και συνεργασίες μπορούμε να προστατέψουμε την ανθρωπότητα από την επανάληψη τέτοιων μαζικών φρικαλεοτήτων; Πως αποτρέπεις αυταρχικά καθεστώτα, που στο παρελθόν έχουν διαπράξει γενοκτονίες, από το να αποκτήσουν κρίσιμες στρατιωτικές τεχνολογίες και να απειλήσουν και πάλι την ανθρωπότητα;

Μπορούμε να δημιουργήσουμε και να προωθήσουμε αποτελεσματικούς διεθνείς μηχανισμούς πρόληψης και αποτροπής; Αυτά τα ζητήματα, όπως και άλλα συναφή, συζητήθηκαν κατά την διάρκεια των διαφορετικών συνεδριών. Όλοι συμφώνησαν πως ένα από τα βασικά εμπόδια στην αποτροπή παρόμοιων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας είναι η ατιμωρησία καθεστώτων και κρατών που στο παρελθόν έχουν διαπράξει γενοκτονία καθώς και η σιωπή και η λήθη αυτών των εγκλημάτων.

Η τουρκική περίπτωση

Αν και στο συνέδριο συζητήθηκαν διαφορετικές περιπτώσεις εγκλημάτων γενοκτονίας που διαπράχθηκαν από διάφορες χώρες και καθεστώτα, η μόνη χώρα που αντέδρασε και μάλιστα οξύτατα ήταν η Τουρκία. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών έβγαλε αμέσως ανακοίνωση με την οποία καταδίκαζε το συνέδριο ως “συκοφαντικό” αλλά και επέκρινε με σκληρή γλώσσα την συμμετοχή του Έλληνα πρωθυπουργού.

Ακολουθώντας πιστά την ρατσιστική, μιλιταριστική και αποικιοκρατική του παράδοση, έκλεισε την ανακοίνωσή του τονίζοντας με υπερηφάνεια πως οι “Τούρκοι ρίξαμε τους Έλληνες στη θάλασσα”, κάνοντας έτσι έμμεση αναφορά στον λεγόμενο “τουρκικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα” των αρχών του 20ου αιώνα, που βασικά δεν ήταν τίποτα περισσότερο από την τελική φάση της γενοκτονίας των γηγενών χριστιανών πληθυσμών της Μικράς Ασίας.

Η άσκηση βίας και η εκδίωξη μη μουσουλμανικών και μη τουρκικών κοινοτήτων και μειονοτήτων της Μικράς Ασίας αποτελεί μόνιμο χαρακτηριστικό της τουρκικής κρατικής πολιτικής. Αρχίζοντας από τις γενοκτονίες των γηγενών χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας στις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι τις μαζικές δολοφονίες μελών της κουρδικής και αλεβιτικής κοινότητας και τις φυλακίσεις και διώξεις άλλων μειονοτικών ομάδων και πολιτικών ακτιβιστών σήμερα.

Ανυπαρξία κράτους δικαίου

Πρόκειται ασφαλώς για διαρκή ανυπαρξία κράτους δικαίου και για μονιμοποίηση της αυθαιρεσίας ενός κράτους που βρίσκεται στα χέρια των σουνιτών Τούρκων. Πρόκειται για ειδικό καθεστώς μόνιμης εξαίρεσης το οποίο μέχρι πρόσφατα ο δυτικός κόσμος όχι μόνο απέτυχε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, αλλά το νομιμοποιούσε εις βάρος της ελευθερίας των πολιτών αλλά και της ασφάλειας όλων των γειτόνων αυτού του κράτους.

Η ιδεολογία και οι πρακτικές της παράνομης και παράλογης εκτεταμένης κρατικής τουρκικής βίας στόχευαν στο να εξαφανίσουν τις διαφορετικές μειονότητες και κοινότητες και να ομογενοποιήσουν ακαριαία την χώρα. Για παράδειγμα, το 1944 μια επιτροπή του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος της Τουρκίας, του οποίου σήμερα ηγείται ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, δημοσίευσε μια μελέτη που αφορούσε στις μειονότητες στην τότε Τουρκία.

Οι συγγραφείς της μελέτης αυτής υποστήριζαν ότι μέχρι την επέτειο των 500 χρόνων από την οθωμανική κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, δηλαδή το 1953, η πόλη αυτή θα πρέπει να έχει εκκαθαριστεί πλήρως από τους Έλληνες. Έντεκα χρόνια αργότερα, στις 6-7 Σεπτεμβρίου του 1955, πραγματοποιείται το προσχεδιασμένο πογκρόμ έναντι των Ελλήνων. Τα Σεπτεμβριανά του 1955 επέφεραν την μεγαλύτερη καταστροφή της ελληνικής κοινότητας μετά την κατάκτηση της Πόλης από τους Οθωμανούς το 1453. Για το έγκλημα αυτό, όπως και για άλλα, το τουρκικό κράτος ποτέ δεν “απολογήθηκε”.

Πολιτική κουλτούρα βίας και επεκτατισμού

Η ατιμωρησία των στελεχών του τουρκικού κράτους και των συνεργατών του, που είναι υπεύθυνοι για την άσκηση αυτής της μαζικής και παράνομης βίας, οδήγησε σε ένα ακόμα πιο επικίνδυνο φαινόμενο. Στην κανονικοποίηση της βίας στη δημόσια τουρκική ζωή και στην αποδοχή της ως λίγο πολύ φυσιολογικής! Αυτή η πολιτική κουλτούρα της βίας και της κρατικής αυθαιρεσίας δεν εκδηλώνεται μόνο στο εσωτερικό της χώρας έναντι των πολιτών.

Κάνει την εμφάνισή της και στην εξωτερική συμπεριφορά και στις διεθνείς σχέσεις αυτού του κράτους με τον περίγυρό του. Οι εισβολές και παρεμβάσεις σε γειτονικά κράτη (Κύπρος, Συρία, Ιράκ, Λιβύη), η αμφισβήτηση συνόρων (Ελλάδα), οι παράνομες συλλήψεις, φυλακίσεις και δολοφονίες πολιτών ξένων κρατών αλλά και η απειλή χρήσης βίας έναντι γειτονικών κρατών, αποτελούν κομμάτι της δημόσιας ρητορικής και πρακτικής της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας. Πρόκειται για συμπεριφορά μαφίας που δεν υπάρχει κανένας λόγος να ωραιοποιείται.

Η αναθεωρητική, αποσταθεροποιητική πολιτική του τουρκικού κράτους και ο επεκτατισμός του έναντι όλων των γειτόνων του νομιμοποιείται και αναπαράγεται από μια ναζιστικού τύπου αίσθηση αυτοκρατορικού πεπρωμένου και μεγαλείου και μια αντίληψη περί ηθικής ανωτερότητας και ιστορικού δικαίου που καλλιεργούνται ακατάπαυστα στην τουρκική κοινή γνώμη από τους κρατικούς μηχανισμούς. Αν αυτή η τουρκική πολιτική κουλτούρα της βίας και του επεκτατισμού δεν αλλάξει, τότε τίποτα δεν θα αλλάξει στη χώρα και ο κίνδυνος για τα γειτονικά κράτη θα παραμένει μεγάλος.

Η νέα Ανατολία και το Κουρδιστάν

Η αντιμετώπιση αυτού του κράτους/καθεστώτος μέχρι σήμερα από τους δυτικούς θεσμούς, αντί να οδηγήσει στον εκδημοκρατισμό του, οδήγησε στον πλήρη εκτροχιασμό και σε έναν νέο επεκτατικό σοβινισμό. Οι παλιές ευρωπαϊκές πολιτικές “εξημέρωσης του θηρίου” μέσω της προοπτικής ένταξης στην ΕΕ έχουν πλέον καταρρεύσει ολοκληρωτικά και μόνο ως προπαγάνδα χρησιμοποιούνται από τις τουρκικές πολιτικές ελίτ.

Αντί η ΕΕ να εξάγει δημοκρατία στην Τουρκία, η Τουρκία εξήγαγε ισλαμική τρομοκρατία στην ΕΕ, μαζί με χιλιάδες ταλαιπωρημένους πρόσφυγες. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ έχουν κάνει τραγικά λάθη τα προηγούμενα χρόνια όσον αφορά τον τρόπο που αντιμετώπισαν το αυταρχικό τουρκοσουνιτικό καθεστώς. Το χρησιμοποιούσαν για να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους μέχρι που άρχισε να απειλεί και τους ίδιους.

Ο γόρδιος δεσμός που κρατά εγκλωβισμένη την Τουρκία στον μιλιταριστικό αυταρχισμό και στον επεκτατισμό και εμποδίζει τον εκδημοκρατισμό της, είναι η μη επίλυση του κουρδικού ζητήματος. Όσο αυτή η κατάσταση συνεχίζεται, η Ευρώπη θα απειλείται πολλαπλώς. Το κουρδικό θα επιλυθεί μόνο όταν ξανακαθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων η όποια τουρκική κυβέρνηση με το κουρδικό κίνημα ΡΚΚ και την ιστορική του ηγεσία, τον φυλακισμένο Αμπντουλάχ Οτσαλάν.

Διαφορετικά η τυφλή βία θα συνεχίσει να καταστρέφει την περιοχή. Για αυτό το λόγο είναι απολύτως αντιπαραγωγικό η ΕΕ να συνεχίσει να έχει το ΡΚΚ καταχωρημένο ως τρομοκρατική οργάνωση. Πρέπει να παράσχει διπλωματική αναγνώριση σε αυτή την οργάνωση και να προτρέψει τα δύο μέρη σε κατάπαυση του πυρός και άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων.

Άλλωστε δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές αυτού του κινήματος ζουν στη Γερμανία και σε πολλές χώρες της Ευρώπης και του κόσμου. Αν η ΕΕ επιθυμεί πραγματικά να βοηθήσει την Τουρκία να βρει έναν δημοκρατικό δρόμο, οφείλει να αναγνωρίσει το ΡΚΚ και να διευκολύνει με κάθε μέσο τον Οτσαλάν ώστε να διαπραγματευθεί μια μόνιμη ειρήνη με την Άγκυρα.

Η Δύση οφείλει συγνώμη

Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε την γλώσσα της αλήθειας και να ξεφύγουμε από τα κλισέ δεκαετιών. Ο δημοκρατικός δυτικός κόσμος οφείλει να αναγνωρίσει ένα μεγάλο ιστορικό λάθος του. Ότι το μοντέλο του εθνικού κράτους που κατασκευάστηκε και επιβλήθηκε στα εδάφη της Ανατολίας για να αποτρέπει την Ρωσία από κάθοδο στη Μεσόγειο, υπήρξε εντελώς ακατάλληλο για τους λαούς της Ανατολίας και πλέον απειλεί την ειρήνη και την σταθερότητα στην περιοχή μας. Η Δύση οφείλει μια μεγάλη συγγνώμη σε αυτούς τους λαούς και έχει καθήκον να τους βοηθήσει να συνυπάρξουν με αξιοπρέπεια και ελευθερία.

Η άνωθεν επιβολή του τουρκικού έθνους κράτους στους λαούς της Ανατολίας είναι η πηγή του προβλήματος. Η Τουρκία είναι μια χώρα που παρά τις δεκαετείς πολιτικές βίαιης αφομοίωσης, γενοκτονιών και εκτοπισμών, χαρακτηρίζεται ακόμα από μεγάλη κοινωνικοπολιτισμική ποικιλομορφία, θρησκευτική και εθνοτική.

Τα μοντέλα διακυβέρνησης που επιβάλει μια ομάδα (πχ. Τουρκοσουνίτες) απορρίπτονται από μια άλλη (πχ. Κούρδοι και Αλεβίτες). Ένα νέο βαθιά δημοκρατικό σύνταγμα και μια πλήρως αποκεντρωμένη συνομοσπονδιακή κρατική δομή είναι η καταλληλότερη λύση για να ειρηνεύσει και να σταθεροποιηθεί η πολύπαθη περιοχή της Ανατολίας και του Κουρδιστάν.

Εμείς στην Ελλάδα, ως ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών, οφείλουμε να βοηθήσουμε τους λαούς της περιοχής αυτής να βρουν τον δημοκρατικό βηματισμός τους. Τους αξίζει πολύ καλύτερα! Το διεθνές συνέδριο που πραγματοποίησε η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδας με θέμα το έγκλημα της γενοκτονίας στον κόσμο, συμβάλλει στην καλλιέργεια της δημοκρατικής μνήμης, στην ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης και στην αποδόμηση των ιστορικών θεμελίων της πολιτικής κουλτούρας της βίας και του αυταρχισμού στη Μικρά Ασία.

Να μην ξεχνούμε ότι η ατιμωρησία επιτρέπει στους ιδεολογικούς και πολιτικούς απογόνους των Οθωμανών και των νεοτούρκων να επαναλαμβάνουν παρόμοιες πολιτικές βίας και διώξεων έναντι άλλων εθνικών και θρησκευτικών ομάδων και να απειλούν να αποσταθεροποιήσουν ολόκληρη την περιοχή. Η ουσιαστική συνεργασία και η μακροπρόθεσμη σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο προϋποθέτουν την καταδίκη της αποικιοκρατικής οθωμανικής ιδεολογικής κληρονομιάς και των σύγχρονων επεκτατικών, βίαιων πρακτικών της.