Κυπριακή Δημοκρατία: Ένα κράτος που δεν αγάπησε κανείς

Η Κυπριακή Δημοκρατία θεωρείτο από πολλούς ότι ήταν ένα μεταβατικό στάδιο, μια προσωρινή λύση, όχημα που θα χρησιμοποιείτο για τη μετάβαση σε μια άλλη κατάσταση πραγμάτων. Στην υλοποίηση, βασικά, των αρχικών σχεδιασμών των διαφόρων εμπλεκόμενων πλευρών. Βασικός υπονομευτής του κυπριακού κράτους ήταν εξ αρχής η Άγκυρα, με τη βοήθεια (για τους δικούς του λόγους) και του Λονδίνου.

Την ίδια ώρα, θα πρέπει να αναφερθεί πως και στην ελληνοκυπριακή πλευρά, πολλοί δεν πίστεψαν στo νέο κράτος, ενώ παρέμειναν προσηλωμένοι στο όραμα της ένωσης με την Ελλάδα. Αυτό το παζλ των διαφορετικών σχεδιασμών και επιδιώξεων δημιούργησε από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας ένα εκρηκτικό κλίμα. Το σύνταγμα του 1960, τέκνο της μεταποικιακής εποχής, που διαμορφώθηκε στο Λονδίνο για να συνεχίσει τον πολιτικό έλεγχο και μετά την κατάρρευση της “ξεδοντιασμένης” αυτοκρατορίας, οδήγησε σε μια κολοβωμένη ανεξαρτησία.

Τον λογαριασμό από την αρχή καλείτο να πληρώσει ο λαός της Κύπρου. Το νέο κράτος δεν ήταν και τόσο δημοφιλές. Η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν το κράτος, το οποίο δεν το αγάπησε αρχικά κανείς. Οι Έλληνες το θεώρησαν ως σταθμό, μεταβατικό στάδιο για συνέχιση της πορείας προς την Ένωση, το ανεκπλήρωτο όραμα γενεών, που αποτελούσε μέρος ενός παγκόσμιου κινήματος για αυτοδιάθεση των λαών. Οι Τούρκοι το πολέμησαν θέλοντας εξ αρχής τη διχοτόμηση. Οι Βρετανοί υιοθέτησαν την πολιτική του “διαίρει και βασίλευε”, για να διατηρήσουν την παρουσία και την επιρροή τους στο νησί.

Η Κύπρος ήταν θύμα του ψυχρού πολέμου. Χρησιμοποιήθηκε ως πεδίο αντιπαράθεσης, ως βάση εξόρμησης. Πεδίο αλληλοεξόντωσης. Η γεωγραφική της θέση, το γεγονός ότι το νησί ήταν “εύκολη” πρόσβαση για όλους! Έχουν γραφτεί πάρα πολλά για τον πόλεμο κατασκόπων που διαδραματιζόταν επί κυπριακού εδάφους, κυρίως κατά την περίοδο της μεγάλης αντιπαράθεσης των δύο κόσμων. Ένας πόλεμος που δεν σταμάτησε ούτε και μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου.

Εξήντα χρόνια μετά, πολλά μπορούν να αναφερθούν και να γίνει αξιολόγηση αυτής της πορείας. Τα “πέτρινα χρόνια” της προ της ανεξαρτησίας περιόδου συνεχίσθηκαν και μετά. Το νέο κράτος, εξαρχής εγκλωβισμένο σε στρεβλωτικές διαδικασίες και διαχωριστικά στοιχεία, θα έπρεπε να ισορροπήσει σε τεντωμένο σχοινί για να επιζήσει. Για να επιτευχθεί τούτο θα έπρεπε να υπάρχει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο, που είχε σχέση πρωτίστως με την πορεία του κράτους και την εδραίωσή του.

Καχυποψία και έλλειψη εμπιστοσύνης

Ήδη από τη μεταβατική περίοδο τα προβλήματα ήταν βουνό. Έλλειψη εμπιστοσύνης. Έντονη καχυποψία. Υπονόμευση από τουρκικής πλευράς και μεταφορά οπλισμού από την Τουρκία. Μελετώντας κανείς τα πρώτα βήματα του νέου κράτους, διαπιστώνεται πως, συγκριτικά, πως η ελληνική πλευρά είχε περισσότερη διάθεση να πετύχει το εγχείρημα. Για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.

Η τουρκική πλευρά φαινόταν εξαρχής πως οι κινήσεις της είχαν, τις πλείστες φορές, σκοπιμότητα. Εξηγήσεις για αυτή την εικόνα υπάρχουν. Θα χρειαστεί μια ξεχωριστή έρευνα και ανάλυση των δεδομένων για τα πρώτα βήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα δύσκολα φαινόντουσαν από την αρχή. Ενδεικτικό του κλίματος που υπήρχε και το περιεχόμενο της συνάντησης του τότε πρόξενου της Ελλάδος στην Κύπρο, Γεώργιο Χριστόπουλου, με τον αποικιακό κυβερνήτη, σερ Χιου Φουτ (απόρρητο τηλεγράφημα που αποκάλυψε στο παρελθόν ο “Φιλελεύθερος”).

Ο σερ Χιου Φουτ αν και ενήμερος όλων όσων συνέβαιναν στο νησί, προφανώς ήθελε να παρουσιάσει μια “άλλη πραγματικότητα”. Ήθελε να γίνει μια ομαλή μετάβαση στη νέα κατάσταση πραγμάτων κρύβοντας τα προβλήματα κάτω από το χαλί ή πρόσφερε κάλυψη στα τουρκικές μεθοδεύσεις; Ο Βρετανός αξιωματούχος αναφερόμενος στις σχέσεις των Ελλήνων και Τούρκων Κυπρίων διαπίστωσε «ύφεση» και σημείωσε ότι «ο Ντενκτάς φαίνεται περισσότερο διαλλακτικός».

Ο Έλληνας διπλωμάτης είχε διαφορετική άποψη, λέγοντας προς τον Βρετανό συνομιλητή του ότι από τουρκικής πλευράς ασκούνται απαράδεκτοι μέθοδοι και ότι «οι Τούρκοι απροκαλύπτως προπαγανδίζουν υπέρ της πλήρους αυτών απομονώσεως και διακοπής πάσης οικονομικής συνεργασίας και κοινωνικής ακόμη επαφής με τους Έλληνες».

Σε σχέση με τα πιο πάνω, ενισχυτικές είναι οι αναφορές σε απόρρητα έγγραφα της ελληνικής ΚΥΠ (“Το απόρρητο Ημερολόγιο της ΚΥΠ για την Κύπρο”, Μάνος Ηλιάδης, εκδόσεις Σιδέρη). Το φθινόπωρο του 1959 με βάση τα απόρρητα δελτία της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ο Ραούφ Ντενκτάς ίδρυσε ειδικό ταμείο για τη συλλογή χρημάτων προς εξοπλισμό των Τούρκων της νήσου.

“Κολοβή” ανεξαρτησία

Σύμφωνα με την αναφορά καθημερινώς δημιουργούνται και νέα επεισόδια και από τις ενέργειες αυτές αποδεικνύεται ότι οι Τουρκοκύπριοι κατέχουν οπλισμό αλλά και συνεχίζουν εντατικώς τον εφοδιασμό των με οπλισμό (δίνεται παράδειγμα η εκφόρτωση 4 κιβωτίων με πυρομαχικά στην παραλία του χωριού Ξερός, από πλοιάριο προερχόμενου από την Τουρκία με πλοίαρχο τον Τουρκοκύπριο, Φαράζ).

Στο σχόλιο της ελληνικής ΚΥΠ αναφέρεται ότι σημειώθηκαν πολλές αφίξεις πλοιαρίων και εκφορτώσεις πυρομαχικών σε διάφορες ακτές και ενίοτε υπό το φως του ήλιου. Οι Βρετανοί δεν εμπόδιζαν την παράνομη εκφόρτωση οπλισμού στο νησί ενώ Τουρκοκύπριοι που συλλαμβάνονται να οπλοφορούν αφήνονται ελεύθεροι.

«Πάντα τα ανωτέρω προϋποθέτουν πιθανή συμμετοχή ή απλώς ανοχή των βρετανικών Αρχών της νήσου έναντι του εξοπλισμού των Τουρκοκυπρίων», αναφέρει η έκθεση, η οποία καταλήγει σημειώνοντας ότι «Τουρκοκύπριοι αστυνομικοί συμμετέχουν των τουρκικών, εν Κύπρω, οργανώσεων κατέχοντες επικαίρους θέσεις και πολλάκις χρησιμοποιούμενοι ως εκπαιδευταί των ομοθρήσκων των εις χρήσιν των όπλων…»

Σύμφωνα με τον Σπύρο Αθανασιάδη, ειδικό για τουρκικά θέματα, η ΤΜΤ συνέχιζε τη δράση της και επί Δημοκρατίας, οι Τουρκοκύπριοι παρερμήνευαν το Σύνταγμα, προσπαθούσαν να διευρύνουν τα προνόμιά τους, ενώ συνεχίστηκαν και οι δολοφονίες ατόμων τα οποία έβλεπαν τη γέννηση της Δημοκρατίας ως μια ευκαιρία για εξάλειψη του μίσους και της έχθρας μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Θύματα της ΤΜΤ ήταν οι δημοσιογράφοι Αχμέτ Γκουρκάν και Αϊχάν Χικμέτ, που δολοφονήθηκαν τον Απρίλιο του 1962 ( 1960-2010, Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, 3ος τόμος, έκδοση “Φιλελεύθερος”).

Οι Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου είχαν προσφέρει μια κολοβωμένη ανεξαρτησία στην Κύπρο. Ήταν μια εξαρτημένη ανεξαρτησία, που εξαρχής πρόδιδε τις δυσκολίες που θα δημιουργούνταν. Και ο χρόνος -πολύ σύντομα μάλιστα- επιβεβαίωσε πως το μόρφωμα που είχε δημιουργηθεί δεν θα άντεχε για πολύ. Οι προσπάθειες του προέδρου Μακαρίου να προβεί σε διορθωτικές κινήσεις για ενίσχυση της λειτουργικότητας του νέου κράτους δεν βρήκαν ανταπόκριση. Οι Βρετανοί ενεθάρρυναν τις αλλαγές γνωρίζοντας την αντίδραση της Τουρκίας. Οι Τούρκοι περίμεναν στη… γωνία για να παρέμβουν.

Τι αποκαλύπτει ο “Φάκελος της Κύπρου”

Η ημερολογιακή παρουσίαση κάποιων σημαντικών γεγονότων από την οπτική γωνία της Ελληνικής Βουλής (το πόρισμα του “Φακέλου της Κύπρου”), έχουν ιστορική και πολιτική σημασία καθώς προκύπτει μέσα από μαρτυρίες και στοιχεία, που κατατέθηκαν.

ΝΟΕΜΒΡΗΣ 1963: Υποβολή των γνωστών, δεκατριών (13) προτάσεων του Προέδρου Μακαρίου προς τον Τουρκοκύπριο Αντιπρόεδρο Κιουτσούκ για τροποποίηση ορισμένων διατάξεων του συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες προτάσεις είχαν κοινοποιηθεί από Μακάριο και στις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις.

16.12.1963: Απόρριψη των προτάσεων αυτών από την τουρκική Κυβέρνηση και αμέσως μετά απόρριψή τους από την τουρκοκυπριακή ηγεσία. Να σημειώσουμε πως οι δεκατρείς προτάσεις του Μακαρίου, αν και ψηφίστηκαν κατά μεγάλο μέρος τους από την κυπριακή Βουλή, αφέθηκαν να ατονήσουν προς αποφυγή δυσμενών επακόλουθων, που ενδεχόμενα θα είχε η εφαρμογή τους.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 1963: Απειλές για στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο και πρόκληση συγκρούσεων, από μέρους των Τουρκοκυπρίων, με τα όργανα του Κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας, ακόμα δε και κατάληψη από μέρους των Τουρκοκυπρίων τμήματος της Λευκωσίας. Τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους πραγματοποιήθηκαν ένοπλες συγκρούσεις, μεταξύ ενόπλων ομάδων Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων.

Τους αμέσως επόμενους μήνες είχαμε την έναρξη, από μέρους των Τουρκοκυπρίων, της πρόχειρης οργάνωσης και οχύρωσης των περισσότερων θυλάκων τους. Περαιτέρω και σταδιακά πληρέστερη οργάνωση των θυλάκων τους και ειδικότερα του θύλακα της Λευκωσίας, με μόνιμα οχυρωματικά έργα με διάνοιξη αντιαρματικών τάφρων κ.λπ.

Η “Πράσινη Γραμμή”

Είχαμε επιπλέον την ανάθεση, από τις “εγγυήτριες” δυνάμεις του συνόλου των στρατιωτικών δυνάμεων που βρίσκονταν στο νησί, της αρχηγίας στη Μεγάλη Βρετανία. Το Λονδίνο επέβαλλε ανακωχή και “πέτυχε” τη χάραξη, για πρώτη φορά, στο κέντρο της Λευκωσίας μιας διαχωριστικής γραμμής, που έγινε γνωστή με το όνομα “Πράσινη Γραμμή” και που όπως είναι φανερό, προωθούσε την ιδέα διχοτόμησης της Κύπρου.

Σχεδόν ταυτόχρονα ακολούθησε η αποχώρηση από την κυπριακή κυβέρνηση όλων των Τουρκοκύπριων υπουργών της και η εγκατάστασή τους στο τμήμα της Λευκωσίας που κατέχονταν από τους Τουρκοκυπρίους, όπως και την αποχώρηση όλων των Τουρκοκύπριων δημοσίων υπαλλήλων από τις έδρες τους και εγκατάστασή τους στο ίδιο τμήμα της Λευκωσίας.

ΓΕΝΑΡΗΣ 1964: Σύγκλιση από μέρους της Μεγάλης Βρετανίας πενταμελούς διάσκεψης, με συμμετοχή των τριών εγγυητριών δυνάμεων και των εκπροσώπων των δύο κοινοτήτων.

ΜΑΡΤΗΣ 1964: Συγκρότηση από μέρους των Τουρκοκυπρίων μίας επιτροπής, την ονόμασαν Γενική Επιτροπή, η οποία τέθηκε υπό την ηγεσία του αντιπροέδρου δόκτορα Κιουτσούκ και ανέλαβε αυθαίρετα και παρά το Σύνταγμα, την άσκηση νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας ως προς τους Τουρκοκυπρίους

ΓΕΝΑΡΗΣ – ΑΠΡΙΛΗΣ 1964 και μεταγενέστερα: Κρυφές αποστολές όπλων από την Τουρκία προς τους Τουρκοκυπρίους Τέτοιες αποστολές γίνονταν τουλάχιστον από το ’59 αλλά όχι με την ίδια ένταση, και δημιουργία σχηματισμών ενόπλων τμημάτων των Τ/Κ, τα οποία στελεχώνονταν και εκπαιδεύονταν από αξιωματικούς της “ΤΟΥΡΔΥΚ” και του τουρκικού στρατού. Παράλληλα οι απειλές για επικείμενη τουρκική εισβολή στην Κύπρο ολοένα και εντείνονταν.

Επιβεβλημένη η αποστολή της Ελληνικής Μεραρχίας

Κάτω από αυτά τα δεδομένα και χωρίς να παραγνωρίζουμε ότι η αποστολή άλλων, εκτός της ΕΛΔΥΚ, ελληνικών τμημάτων δεν προβλέπονταν από τις συνθήκες Ζυρίχης & Λονδίνου κρίνουμε ομόφωνα ότι η αποστολή και εγκατάσταση της Ελληνικής Μεραρχίας στην Κύπρο αποτέλεσε ένα σωστό, επιτυχημένο και εθνικά επιβεβλημένο μέτρο της τότε ελληνικής κυβέρνησης, που απέβλεπε αποκλειστικά και μόνο στην ενίσχυση και εξασφάλιση της άμυνας της σύμμαχης χώρας, από τους σαφείς κινδύνους που απειλούσαν την ίδια την ύπαρξή της. Πρέπει εδώ να σημειωθεί, ότι η πράξη αυτή της ελληνικής κυβέρνησης ανταποκρινόταν στα αισθήματα ολόκληρου του Ελληνισμού.

Η πρόσθετη αυτή δύναμη σε συνδυασμό και με τα μόνιμα έργα (πυροβολεία, ορύγματα, πολυβολεία κ.λπ.) που την ίδια περίοδο είχαν κατασκευαστεί, ιδίως στις παράκτιες περιοχές (Κυρήνειας, Αμμόχωστου, κ.λπ.) ενίσχυε σημαντικά τις αμυντικές δυνατότητες της Κύπρου και αποτελούσε σοβαρό εχέγγυο όχι μόνο για την αποτελεσματική απόκρουση ενδεχόμενης τουρκικής αποβατικής προσπάθειας, αλλά και για την αποτροπή κάθε σκέψης για εισβολή-απόβαση στο νησί.

Το ότι η ύπαρξη αυτής της Μεραρχίας αποτελούσε τέτοιο εχέγγυο κατατίθεται από όλους τους εξετασθέντες μάρτυρες. Μόνο οι μάρτυρες Ευάγγελος Αβέρωφ και Άγγελος Βλάχος διατύπωσαν τη γνώμη, ότι η αποστολή της Ελληνικής Μεραρχίας στην Κύπρο αποτέλεσε λαθεμένη επιλογή της κυβέρνησης Παπανδρέου, μια και για αντικειμενικούς λόγους στερούνταν της δυνατότητας να έχει αεροπορική κάλυψη.

Εξάλλου οι Γεώργιος Παπαδόπουλος και Κωνσταντίνος Κόλλιας, με τη διάθεση ίσως να αποσείσουν τις ευθύνες τους για τη μεταγενέστερη προδοτική πράξη της ανάκλησης της Μεραρχίας, προσπαθούν στις καταθέσεις τους να μειώσουν την αξία της Ελληνικής Μεραρχίας ως παράγοντα αμυντικής θωράκισης του μεγάλου νησιού. Πρόβαλλαν δε τον ισχυρισμό ότι η Μεραρχία δεν ήταν ικανή μαχητική δύναμη για την απόκρουση ενδεχόμενης τουρκικής εισβολής, αφού δεν είχε την αναγκαία αεροναυτική προστασία (Πόρισμα “Φακέλου της Κύπρου”, Βουλής των Ελλήνων, πρώτος τόμος). Η απόσυρση της Μεραρχίας από την ελληνική χούντα, είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο.

Οι σχεδιασμοί των Βρετανών

Οι Βρετανοί κατάστρωναν τους σχεδιασμούς τους για έλεγχο του νησιού και μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Έγγραφο της βρετανικής διοίκησης στην Κύπρο στις αρχές Μαΐου του 1960 (δόθηκε στη δημοσιότητα 29.11.2013- τηλεγράφημα Κυπριακού Πρακτορείου), αναφέρει ότι κορυφαία προτεραιότητα κατά τη μεταβατική προς την ανεξαρτησία περίοδο ήταν η διατήρηση της λειτουργικότητας των υπηρεσιών πληροφοριών ασφαλείας στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.

Στα τέλη του ίδιου μήνα (24/5/60) έγγραφο ανέφερε πως είχε συμφωνηθεί ότι στην Κύπρο έπρεπε να είχε τοποθετηθεί έως το τέλος Ιουνίου του ίδιου έτους ένας επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών ασφαλείας ικανός να συνεχίσει τη διεύθυνσή τους και να αναλάβει την επέκταση και αναδιοργάνωσή τους εφόσον κρινόταν απαραίτητο. Ακόμα νωρίτερα, το Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου, ο απερχόμενος κυβερνήτης σερ Χιου Φουτ προειδοποιούσε το Γραφείο Αποικιών ότι ήταν «υπέρτατης σημασίας» η διατήρηση των υπηρεσιών πληροφοριών ασφαλείας στο ύψιστο επίπεδο αποτελεσματικότητας.

Το βρετανικό ενδιαφέρον εκτεινόταν και στον χαρακτήρα των υπηρεσιών ασφαλείας που θα δημιουργούσε το νέο κράτος. Έγγραφο του 1960 με την ένδειξη «μόνο για βρετανικά μάτια» αναφέρεται σε συναντήσεις που είχε Βρετανός αξιωματούχος στην Κύπρο με Βρετανούς και Κύπριους ηγέτες πριν και μετά την ανεξαρτησία ώστε να συζητηθεί ο ρόλος των υπηρεσιών ασφαλείας υπό το νέο σύνταγμα, να επιβεβαιωθεί ο τύπος και η φύση των υπηρεσιών αυτών που θα εγκαθίδρυε η ανεξάρτητη κυπριακή κυβέρνηση και να πληροφορήσει τους Κύπριους ηγέτες για τη βοήθεια που θα μπορούσαν να λάβουν από το Ηνωμένο Βασίλειο σε θέματα ασφαλείας.

Ο αξιωματούχος, ονόματι Κέλαρ, είχε αναφέρει πως είχε εξηγήσει στους Μακάριο και Κιουτσούκ το ρόλο των υπηρεσιών ασφαλείας και είχε παροτρύνει τους Κύπριους ηγέτες να υποδείξουν τεχνικές συζητήσεις σε επίπεδο εργασίας. Η συνάντηση με τον Μακάριο χαρακτηρίζεται πολύ εγκάρδια. Ο Αρχιεπίσκοπος είχε πει μεταξύ άλλων ότι το ΑΚΕΛ δεν ήταν «τελείως κομμουνιστικό» και ότι είχε σκοπό να βελτιώσει τις κοινωνικές συνθήκες και να «απογαλακτίσει» τους μη-κομμουνιστές από το κόμμα.

Ο Κέλαρ δήλωνε εντυπωσιασμένος από το γεγονός ότι σε όλες του τις συζητήσεις με τους Κύπριους ηγέτες ήταν πρόδηλη η επιθυμία αναζήτησης της βρετανικής βοήθειας και συμβουλής στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ασφαλείας. Είχε μάλιστα συμφωνηθεί ένα μικρός αριθμός Κυπρίων να εκπαιδευθεί στα βρετανικά σώματα ασφαλείας.

Υπογραφές σε πανηγυρικό κλίμα

Τα μεσάνυκτα της Δευτέρας, 15ης Αυγούστου προς την Τρίτη 16η Αυγούστου 1960  υπογράφτηκαν τα έγγραφα της κυπριακής ανεξαρτησίας από τον απερχόμενο κυβερνήτη, Φουτ, τον πρόξενο της Ελλάδας, Χριστόπουλο, τον Τούρκο πρόξενο Τουρέλ, τον πρόεδρο Μακάριο και τον αντιπρόεδρο Κουτσιούκ. Την τελετή συνόδευσαν οι ήχοι της φιλαρμονικής της Αστυνομίας, ενώ επέστεψαν 21 χαιρετιστήριοι κανονιοβολισμοί.

Στις 10.00 το πρωί έγινε στο κτίριο της Βουλής των Αντιπροσώπων (μέχρι τότε στέγαζε το Γραφείο Πληροφοριών της αποικιακής κυβέρνησης) η «τελετή εγκαθιδρύσεως», που ξεκίνησε με την ορκωμοσία των πενήντα βουλευτών και την εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου του σώματος (Κληρίδης και Μουντερίσογλου). Στη συνέχεια, δόθηκε η διαβεβαίωση του προέδρου και του αντιπροέδρου της Δημοκρατίας και ακολούθως, στην αίθουσα του Υπουργικού Συμβουλίου έγινε η ορκωμοσία των υπουργών.

Ταυτόχρονα με τις τελετές στη Βουλή εγκατέλειπε την Κύπρο με αγγλικό πολεμικό ο τελευταίος αποικιακός κυβερνήτης, ενώ λίγο αργότερα κατέπλευσαν στο λιμάνι της Αμμοχώστου τα πλοία που έφεραν τους 650 άνδρες της ΤΟΥΡΔΥΚ και τους 950 αξιωματικούς και οπλίτες της ΕΛΔΥΚ. Η υποδοχή που επιφύλαξαν στην Αμμόχωστο Έλληνες και Τούρκοι Κύπριοι (ιδιαίτερα οι δεύτεροι) στα στρατιωτικά αποσπάσματα ήταν θερμή, μαζικότερη και πολύ πιο ενθουσιώδης υποδοχή

Ταυτόχρονα επιφυλάχθηκε, στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, θερμή υποδοχή και στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ που επέστρεψαν στην Κύπρο το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Πηγές της εποχής αναφέρουν ότι τους υποδέχθηκαν 100.000 λαού. Από τις υπόλοιπες αντιδράσεις σημειώνουμε τη δημοσίευση συνέντευξης του γενικού γραμματέα του ΑΚΕΛ, Εζεκία Παπαϊωάννου, που επαναλάμβανε την αντίθεση του κόμματός του στην παρουσία βρετανικών στρατευμάτων στην Κύπρο και ζητούσε το σχηματισμό «αντιϊμπεριαλιστικού μετώπου».

Στην Τουρκία, με διαφωνούντες τους εξτρεμιστές, εκφράστηκε ικανοποίηση για «τον θρίαμβο της ορθοφροσύνης και της διπλωματίας». Αντίθετα, στην Ελλάδα, με εξαίρεση τις κυβερνητικές εφημερίδες, οι τόνοι ήταν χαμηλοί: «Συγκρατημένοι οι Έλληνες, ενθουσιώδεις οι Τούρκοι» ήταν ο τίτλος της μεγάλης κεντρώας αθηναϊκής εφημερίδας “Ελευθερία”… (Απόσπασμα από άρθρο του Πέτρου Παπαπολυβίου, που δημοσιεύθηκε στον “Φιλελεύθερο” στις 2 Οκτωβρίου 2010)