Με διευρυμένη ατζέντα η σημερινή διπλωματία

Η διπλωματία ήταν και παραμένει η τέχνη της σύναψης και διαχείρισης των σχέσεων μεταξύ κρατών. Είναι ένα αξιόπιστο κανάλι επικοινωνίας και εμπλοκής μέσω του οποίου μεταφέρονται με εγκυρότητα οι προθέσεις, ή οι αποφάσεις ενός ηγεμόνα ή μίας Πολιτείας προς μία άλλη. Η αρχαία ελληνική Γραμματεία είναι πλούσια σε περιστατικά με αποστολές πρέσβεων και ο Θουκυδίδης μάς μεταφέρει παραστατικά κάποιους διάλογους που έμειναν στην ιστορία, όπως π.χ. αυτήν των Αθηναίων προς τους Μήλιους, (Θουκυδίδου Ιστορία, Βιβλίο Ε΄).

Επιδίωξη των συμβαλλομένων σε μια σχέση είναι το αμοιβαίο όφελος και αναμφίβολα στις σχέσεις, φανερά ή συγκεκαλυμμένα, δεν απουσιάζει το συμφέρον. Μερικές φορές το όφελος μπορεί να μην είναι τόσο αμοιβαίο, όπως ούτε και το συμφέρον το οποίο μπορεί μάλιστα να είναι και εξόφθαλμα ετεροβαρές.

Στην πορεία του χρόνου συνεπικουρώντας της τεχνολογίας και άλλων σύγχρονων μέσων η διπλωματία εξελίχθηκε. Απόκτησε πιο συγκροτημένη μορφή, διευρύνθηκε, εξειδικεύθηκε και ο διάλογος μεταξύ κρατών έγινε πιο δομημένος. Τα μέσα και η ταχύτητα μπορεί να άλλαξαν η ουσία της διπλωματίας, όμως, παραμένει αναλλοίωτη και εξακολουθεί να είναι δράση αξιοπιστίας, εγκυρότητας και εμπιστοσύνης στις σχέσεις μεταξύ των κρατών. Ο ανθρώπινος ρόλος, ο ρόλος του διπλωμάτη, του κομιστή του διπλώματος, αυτού που μεταφέρει το μήνυμα, του μεσολαβητή, δεν ξεπεράσθηκε και εξακολουθεί να είναι ένας αξιόπιστος συνομιλητής.

Αν και κύρια επιδίωξη στις σχέσεις μεταξύ οργανωμένων οντοτήτων ή κρατών ήταν το πολιτικό στοιχείο, συχνά ήταν το εμπόριο και η οικονομική δραστηριότητα που επέβαλλαν τις εξελίξεις και διαμόρφωναν τις πολιτικές σχέσεις αφού εγείρονταν θέματα διακίνησης προϊόντων, ελέγχου σημείων διέλευσης, επιβολής τελών, ασφάλειας ή άλλων συναφών θεμάτων που έχρηζαν ρύθμισης. Και γνωρίζουμε πολύ καλά πως οι διαφορές δεν ρυθμίζονταν πάντοτε ειρηνικά ούτε παλαιότερα, ούτε σήμερα.

Διπλωματία και διακριτικότητα

Είναι γεγονός ότι η διπλωματία χαρακτηρίζεται από διακριτικότητα. Κάποτε η διακριτικότητά μπορεί να είναι τέτοιου βαθμού ώστε να μιλούμε και για μυστική διπλωματία ή μυστικές διαπραγματεύσεις. Από την άλλη όλον και πιο συχνά ακούμε να γίνεται λόγος περί δημόσιας διπλωματίας. Και συνεχώς προστίθενται νέες ονομασίες και νέες εξειδικεύσεις. Ωστόσο, πέραν των ονομασιών εκείνο που έχει σημασία και που καθορίζει τη σχέση είναι το περιεχόμενο και η ουσία του αντικειμένου ενασχόλησης και όχι η νεολογική του ονομασία.

Εμπορικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ κρατών πάντα υπήρχαν και ενίσχυαν ή διατάρασσαν τις μεταξύ τους πολιτικές σχέσεις αναλόγως καταστάσεων και συγκυριών. Ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε κράτους είναι και το εύρος των σχέσεων στο εμπόριο ή την οικονομία. Η πολυπλοκότητα των σχέσεων σήμερα, ο κατακερματισμός, η γεωγραφία, οι συμμαχίες στην πιο γενική τους μορφή, τα διάφορα μπλοκ, οι ομάδες ή τα γκρουπ επιβάλλουν καινοτόμες προσεγγίσεις για μεγιστοποίηση του οφέλους.

Αν επιδίωξη είναι η ενίσχυση των πολιτικών σχέσεων η ανάπτυξη των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων τροφοδοτεί την επιδιωκόμενη ενίσχυση και η ενίσχυση αυτή μπορεί να λειτουργήσει και αντίστροφα, δηλαδή οι ενισχυμένες εμπορικές και οικονομικές σχέσεις να ενισχύσουν τις πολιτικές. Αν και η λειτουργία αυτή είναι προφανής και αυτονόητη δεν ακολουθείται πάντα ή δεν δίδεται η σημασία που θα έπρεπε.

Αν το εμπορικό ή το οικονομικό ισοζύγιο μεταξύ δύο κρατών είναι ετεροβαρές, κάποτε ασύγγνωστα ετεροβαρές, επιβάλλεται διεκδίκηση αντισταθμισμάτων. Όχι απαραίτητα οικονομικών, παρόλον που μπορούν να είναι και οικονομικά. Μπορεί, όμως, να είναι πολιτικά, μπορεί να αφορούν στην επιστημονική συνεργασία, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, την τεχνολογία αιχμής, την κρατική αρωγή, την προνομιακή προτίμηση αν η χώρα που υφίσταται το έλλειμα έχει προβάδισμα σε κάποιο άλλο τομέα ή οτιδήποτε άλλο κριθεί ωφέλιμο που θα συμβάλει στην αποκατάσταση του ισοζυγίου και θα ενισχύσει τις σχέσεις. Οι τομείς ποικίλουν και το αντικείμενο μπορεί να τύχει διαπραγμάτευσης.

Το παράδειγμα της Αυστραλίας

Αν μία χώρα δεν συμπεριφέρεται φιλικά και οι σχέσεις μαζί της δεν είναι θερμές ή ακόμα είναι και βεβαρυμμένες με απροθυμία ανασκόπησης και βελτίωσης τους, γιατί θα πρέπει να επιβραβευθεί η μη φιλική της στάση, π.χ. και με την ανάθεση κατασκευής κάποιου μεγάλου έργου ή μίας υποδομής αξίας εκατομμυρίων; Ή ομοίως γιατί θα πρέπει να προμηθευτεί εξοπλισμό εκατομμυρίων ή να τής κατακυρωθεί μια μεγάλη προσφορά; Γιατί να μη επιδιωχθεί συνεργασία με μια φίλα διακείμενη χώρα με την οποία τα οφέλη ενδεχομένως να είναι περισσότερα και με ευνοϊκότερους όρους; Σε μια ελεύθερη οικονομία, σε ελεύθερες διαπραγματεύσεις πάντα υπάρχουν επιλογές.

Η Αυστραλία π.χ. όταν έκρινε – καλώς ή κακώς δεν το σχολιάζω, έτσι έκρινε – ότι τα εθνικά της συμφέροντα εξυπηρετούνταν καλύτερα με την αγορά αμερικάνικων υποβρυχίων δεν δίστασε, προς μεγάλη δυσαρέσκεια του Παρισιού, να ακυρώσει συμφωνία με τη Γαλλία για αγορά γαλλικών. Μάλιστα τα γαλλικά υποβρύχια είχαν κριθεί υπέρτερα των αμερικανικών και η λύση της συμφωνίας προέβλεπε και μεγάλες αποζημιώσεις ενώ διαταράχθηκαν και οι σχέσεις τους.

Συνήθως σε κάποιες βιομηχανίες ή εταιρίες με τις οποίες συμβάλλεται ένα κράτος υπάρχει κρατική συμμετοχή ή το κράτος ευρίσκεται σε θέση άσκησης επιρροής. Τέτοιες βιομηχανίες υπάρχουν και εντός και εκτός ευρωπαϊκού χώρου. Αν οι βιομηχανίες αυτές είναι βιώσιμες και κερδοφόρες, εξ’ ου και η επιδίωξη συνεργασίας μαζί τους, γιατί το κράτος να μην επιδιώξει συμμετοχή στο κεφάλαιο της προμηθεύτριας βιομηχανίας;

Κάποιες προμήθειες είναι επαναλαμβανόμενες και η επένδυση θα είναι βιώσιμη και ως μέτοχος θα έχει μελλοντικά και προνομιακό καθεστώς μεταχείρισης. Τηρουμένων των αναλογιών ως αντίληψη συνεργασίας μπορεί να ισχύσει κατά περίπτωση και αλλού όπου το κράτος είναι συμβαλλόμενο μέρος και ό,τι αναφέρεται εδώ μπορεί να ισχύσει και για συνεργασίες, όπως π.χ. στα ενεργειακά ή άλλα έργα κλίμακας.

Χρειάζονται επιδέξιοι χειρισμοί

Αν και εκ πρώτης όψεως η διαχείριση των ζητημάτων που εγείρονται ίσως να φαίνεται απλή, δεν είναι. Χρειάζεται ισχυρή πολιτική βούληση, διαπραγματευτικό σθένος, σύγχρονοι θεσμοί και ικανός σχεδιασμός. Και βεβαίως, επιδέξιοι διπλωματικοί χειρισμοί. Εδώ ακριβώς είναι που υπεισέρχεται η αξία της διπλωματίας και η διπλωματική δεινότητα. Πώς μέσω του εμπορικού και του οικονομικού αντικειμένου επιτυγχάνεται ενίσχυση του πολιτικού και αντίστροφα. Βιώσιμα και σε βάθος χρόνου με προοπτική και με τη οικοδόμηση πραγματικών οργανικών δεσμών.

Όταν μάλιστα η συνεργασία αφορά σε ζωτικούς τομείς η ανάγκη για σοβαρούς και προσεκτικούς χειρισμούς είναι ακόμη πιο επιτακτική. Οπωσδήποτε η προχειρότητα και η ρηχή σκέψη δεν προσφέρονται για διαχείριση τέτοιων ζητημάτων. Ούτε η πίστη σε ουτοπίες, ούτε η ενοριακή σκέψη. Καινοτόμος σκέψη, επιμελής μελέτη και έξοδος από την πεπατημένη είναι που χρειάζονται για εξυπηρέτηση του γενικού καλού.

Η επιστημονική συνεργασία, η συνεργασία μεταξύ Κέντρων αριστείας, οι πανεπιστημιακές ανταλλαγές καθηγητών, φοιτητών και ερευνητών, η ιατρική συνεργασία, η μεταφορά τεχνογνωσίας, οι ανταλλαγές διπλωματών, στρατιωτικών ή άλλων εμπειρογνωμόνων, οι αμοιβαίες ή κοινές επενδύσεις είναι μόνο μερικοί τομείς στους οποίους μπορεί να υπάρξει δημιουργία και προσθήκη αξίας στις διακρατικές σχέσεις. Προϊόντος του χρόνου δημιουργούνται συνέργειες που αλληλοτροφοδοτούνται με την ωρίμανση των επιμέρους συνεργασιών και δημιουργούν ένα πλέγμα σχέσεων με ισχυρούς δεσμούς σε μακροοικονομικό και μακροπολιτικό επίπεδο.

Σ’ ένα κόσμο όπου όλα αλλάζουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, οι ανατροπές διαδέχονται η μία την άλλη και η γεωπολιτική μεταβάλλεται, επιβάλλεται ρηξικέλευθη πολιτική σκέψη και ικανότητες. Τίποτε δεν χαρίζεται, όλα κερδίζονται με μόχθο και επίμονες αποτελεσματικές προσπάθειες. Έτσι κερδίζεται η εκτίμηση, ο σεβασμός και η αξιοπιστία.

Τα γλυπτά του Παρθενώνα

Η πολιτιστική κληρονομιά συνθέτει και αντανακλά την εθνική ταυτότητα και διαμορφώνει το είναι μίας κοινωνίας. Αποτελεί πλούτο και ισχύ που όταν αξιοποιείται κατάλληλα συμβάλει και στην ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ κρατών. Ο Πολιτισμός, οι Τέχνες, τα Γράμματα, η Παιδεία, η γλώσσα, συγκροτούν τον εσωτερικό μας κόσμο ο οποίος εξωτερικεύεται και ακμάζει με το πολιτιστικό γίγνεσθαι και δημιουργεί πολιτιστικό πλούτο. Η βιωματική λειτουργία του πολιτισμού πλάθει την ψυχοσύνθεση και την ιδιοσυγκρασία του κοινωνικού συνόλου.

Η συνύπαρξη με φημισμένα μνημεία ή κτίρια, η καθημερινότητα με ποιοτική καλλιτεχνική ζωή δημιουργούν μια ιδιαίτερη αίσθηση που ενισχύει τη συλλογική συνείδηση και υπερηφάνεια.
Ο Ελληνισμός είναι κληρονόμος μια αξεπέραστης πνευματικής και υλικής κληρονομίας η οποία ως τέτοια ανήκει στην παγκόσμια κληρονομιά της ανθρωπότητας και ο Ελληνισμός την μοιράζεται γενναιόδωρα με τον υπόλοιπο κόσμο.

Ο Παρθενώνας και τα γλυπτά του είναι μέρος αυτής της παγκόσμιας κληρονομιάς. Πρωτίστως, όμως, τα γλυπτά ανήκουν στην Ελλάδα και τους Έλληνες για αυτό και πρέπει να επιστρέψουν εκεί όπου ανήκουν χωρίς δικαιολογίες ή υστερόβουλες συμφωνίες με την ανάληψη ευθύνης για τη βεβήλωση του μνημείου και την αναστάτωση που προκαλεί η εκκρεμότητα της επιστροφής. Άλλωστε, φάνηκε ότι εκεί όπου κακώς ευρίσκονται τα γλυπτά εκείνοι που όφειλαν να τα φροντίζουν προέβησαν σε επιβλαβείς συντηρήσεις στο παρελθόν ενώ πρόσφατα προέκυψε και ζήτημα ασφαλούς φύλαξης των εκθεμάτων.

Η άνευ όρων επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα είναι αδιαπραγμάτευτη και επιβάλλεται να γίνει απαρέγκλιτη εθνική πολιτική διακομματικής συναίνεσης. Είναι υπόθεση του κράτους, είναι υπόθεση του Ελληνισμού και του πολιτισμένου κόσμου.

Η οικονομική και η πολιτιστική διπλωματία δεν αφορούν, ούτε και πρέπει να εξαντλούνται σε επικοινωνιακό εντυπωσιασμό. Δεν αφορούν εφήμερους νεολογισμούς, αφορούν διπλωματικές δράσεις με ουσιαστικό περιεχόμενο και αξία που αποτελούν μέρος των ευρύτερων πολιτικών επιδιώξεων ενός κράτους. Χρειάζεται ηγεσία, βελτιστοποίηση συνεργειών και επιδέξιοι χειρισμοί για αποκόμιση του σημαντικού οφέλους που μπορούν να αποφέρουν.