Με γεωπολιτική συρρίκνωση απειλείται ο Ελληνισμός
21/10/2020
Γράφει ο Σωτήριος Φ. Δρόκαλος*
Το τέλος της δυτικής και ρωσικής παντοδυναμίας έφερε και την οιονεί εξαέρωση των ερμηνειών και των θεωριών που είχαν παραχθεί στα πλαίσιά της. Το διεθνές σύστημα εξελίχθηκε τελείως διαφορετικά απ’ ό, τι εκείνες προέβλεπαν, με τη θουκυδίδεια και μακιαβελική σχολή σκέψης να δικαιώνεται (αντιθέτως) θριαμβευτικά, όπως πάντα.
Έτσι, τα διεθνιστικά σοσιαλιστικά-μαρξιστικά και παγκοσμιοποιητικά φιλελεύθερα ιδεολογήματα τελικώς αρχειοθετήθηκαν, από τους ίδιους τους κύριους φορείς τους, προ πολλού στη Ρωσία και τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ, όπως επιβεβαιώνει με σαφήνεια και η φετινή προεκλογική περίοδος. Η δε Ευρώπη βγαίνει κάπως απρόθυμα από τη θαλπωρή του μεταπολεμικού “θερμοκηπίου” και πάλι στον αληθινό κόσμο. Πάντως, γίνονται κάποια βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση από τις κοινωνίες και τις ηγεσίες της.
Εξαίρεση ίσως αποτελεί η περίπτωση του ελλαδικού πολιτικού συστήματος, που δείχνει να εμμένει σε παρωχημένες αντιλήψεις, παρότι πλέον έχουν πάρει σαφείς αποστάσεις από αυτές ακόμη και κάποιοι από τους σπουδαιότερους θεωρητικούς εισηγητές τους, όπως ο Φράνσις Φουκουγιάμα (παράδειγμα το πιο πρόσφατο βιβλίο του “Identity”, του 2018). Μια πρώτη εξήγηση για την καθυστέρηση φάσης του ελλαδικού πολιτικού συστήματος, ίσως είναι ότι η επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων είναι ακόμη πολύ νέα στην Ελλάδα.
Η ελληνική κοινωνία μόλις τώρα αρχίζει να διαποτίζεται από την επιστημονική μελέτη και κατανόηση της διεθνούς πολιτικής, στη θέση των ξεπερασμένων αριστερών και φιλελεύθερων προπαγανδιστικών σχημάτων του παρελθόντος. Ωστόσο, για να μην περιοριστεί η υπό διαμόρφωση ελληνική σχολή διεθνολογικής και στρατηγικής σκέψης στο να στηλιτεύει λανθασμένες εθνικά επιλογές του πολιτικού συστήματος, καλό θα ήταν να αναζητήσουμε τυχόν δομικές ελληνικές ιδιαιτερότητες που επιφέρουν τις συγκεκριμένες στάσεις.
Σε πορεία συρρίκνωσης η Ρωμιοσύνη
Οφείλουμε να επισημάνουμε ένα οδυνηρό ιστορικό δεδομένο: η Ρωμιοσύνη βρίσκεται σε σταθερή πορεία συρρίκνωσης της γεωπολιτικής και δημογραφικής της βαρύτητας εδώ και σχεδόν 1000 χρόνια, με λίγες αναλαμπές αντεπίθεσης, όπως η επανάσταση του 1821 και η πρώτη βενιζελική περίοδος. Παρόμοιες μακροϊστορικές διαδικασίες δεν μπορούν να αποδοθούν απλώς στις συγκυρίες, σε κακούς ηγέτες, ή σε ανέντιμους εχθρούς και συμμάχους. Εκτός βέβαια αν ένα έθνος έχει αποφασίσει ότι δεν θέλει να μαθαίνει από τη μελέτη της ιστορίας, αλλά να εφευρίσκει δικαιολογίες για τις αποτυχίες του, μέχρι τη νομοτελειακή του εξαφάνιση!
Ένα μεγάλο πρόβλημα των σύγχρονων δυτικών ηγεσιών, έγραφε ο Χένρι Κίσινγκερ ήδη το 1994 στο βιβλίο του “Diplomacy”, είναι ότι οι θεσμοί μας, όπως έχουν αναπτυχθεί, τους επιβάλουν να ξοδεύουν σχεδόν όλο τον χρόνο τους σε γραφειοκρατικές διαδικασίες και όχι στη χάραξη στρατηγικής. Η συγκεκριμένη συνθήκη είναι ακόμη πιο δυσμενής στην Ελλάδα, όπου επιπλέον λείπουν θεσμοί αναπλήρωσης του κενού στρατηγικής σκέψης, που θα αξιοποιούσαν και το προαναφερθέν επιστημονικό-διεθνολογικό δυναμικό. Αντιθέτως, αφθονούν οι ενσωματωμένοι στο πολιτικό σύστημα ακαδημαϊκοί και δημοσιολογούντες.
Κατάσταση συναφής με τις διαχρονικές συγκεντρωτικές γραφειοκρατικές δομές που χαρακτηρίζουν όχι μόνο το σύγχρονο ελληνικό κράτος, αλλά και τον ιστορικό του προπάτορα: τη βυζαντινή γραφειοκρατία της Κωνσταντινούπολης. Αξίζει τον κόπο στις σημερινές κρίσιμες περιστάσεις, να ανατρέξει κανείς στα αίτια της ήττας του 1071 στο Μαντζικέρτ και της συνεπακόλουθης υποταγής της Μικράς Ασίας στους Τούρκους, με βασική πραγματολογική πηγή το μνημειώδες έργο του Σπύρου Βρυώνη για την παρακμή του μεσαιωνικού Ελληνισμού (1971).
Ο 11ος αιώνας χαρακτηρίζεται από τη μανιασμένη αντίδραση του πλούσιου αλλά συγκεντρωτικού βυζαντινού κράτους, έναντι της ανερχόμενης στρατιωτικής αριστοκρατίας της Μικράς Ασίας. Η γραφειοκρατία της Κωνσταντινούπολης, χρησιμοποιώντας αυτοκράτορες-μαριονέτες της, καταπλάκωσε τη σφύζουσα ζωτικότητας, οικονομικά και στρατιωτικά αναπτυσσόμενη Μικρά Ασία, φοβούμενη ότι θα έχανε την εξουσία.
Το μοιραίο παράδειγμα του Μαντζικέρτ
Στη μοιραία για την Αυτοκρατορία υπεράσπιση των στενών συμφερόντων της, η γραφειοκρατία της Κωνσταντινούπολης δεν δίστασε να υπονομεύσει, να αποδυναμώσει και κάποτε να τσακίσει συνειδητά τις επαρχιακές μικρασιατικές στρατιωτικές δυνάμεις, όπως και να καταπιέσει βάναυσα μειονότητες που δεν αποδέχονταν πλήρως το ορθόδοξο θρησκευτικό δόγμα. Όλα αυτά ενώ στα ανατολικά γιγαντωνόταν η τουρκική απειλή και είχαν ήδη ξεκινήσει επιδρομές στα εδάφη της Αυτοκρατορίας.
Η αξιέπαινη προσπάθεια του αυτοκράτορα Ρωμανού Δ’ Διογένη να διασώσει την ακεραιότητα της Αυτοκρατορίας, δεν κατάφερε να υπερκεράσει μισό αιώνα αδιάκοπης απομύζησης της ευρωστίας των επαρχιών, από την αδηφάγα συγκεντρωτική γραφειοκρατία της Κωνσταντινούπολης.
Στη λατινόφωνη Δύση αναπτύχθηκε το ιπποτικό και σταυροφορικό ιδεώδες, χάρη στην ισχυροποίηση τοπικών φεουδαρχικών αρχόντων και αυτόνομων κοινοτήτων. Με αυτόν τον τρόπο οι υπανάπτυκτες ως τότε ευρωπαϊκές κοινωνίες ξεχείλισαν από ζωντάνια, πολεμικό και εμπορικό σφρίγος, που στη συνέχεια θα τις οδηγούσαν στην εκρηκτική τους επέκταση. Την ίδια εποχή, ο βυζαντινορθόδοξος κρατισμός απέτρεπε μια παρόμοια εξέλιξη στην ελληνόφωνη Ανατολή. Χίλια χρόνια μετά ίσως έχει έρθει επιτέλους η ώρα να τον αφήσουμε πίσω μας!
Κανένας παλιός ή νέος Σελτζούκος ή Οθωμανός της ασιατικής στέπας, δεν θα μπορούσε ποτέ να επικρατήσει στη Μικρά Ασία ή στο Αιγαίο, αν οι νόμιμοι ιδιοκτήτες τους δεν αυτοκαταστρέφονταν, επιτρέποντας σε παρασιτικές γραφειοκρατίες να απομυζούν συστηματικά την εθνική ζωτικότητα και ενέργεια.
*Ο Σωτήριος Φ. Δρόκαλος είναι κάτοχος τριών μεταπτυχιακών στις Διεθνείς Σχέσεις, τη Στρατιωτική Ιστορία και τη Διεθνή Αντιτρομοκρατία, πτυχιούχος Νομικών Επιστημών (Πανεπιστήμια της Μπολόνια και Niccolò Cusano της Ρώμης) και συγγραφέας ιστορικών βιβλίων και μελετών, δημοσιευμένων στην ιταλική και ελληνική γλώσσα.
