Νοο-πολιτική: Δικτυακός πόλεμος και κυβερνοπόλεμος

Με αυτή την απόφανση, εννοώ ότι, μέσω της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της τεχνολογίας, των θεσμών, και της τέχνης, το ανθρώπινο ον υπερνικά τις δυνάμεις, την αδράνεια, και την εντροπία του υλικού κόσμου, επιφέρει δομικές αλλαγές, αυτοοργανώνεται ως είδος, και εκδηλώνει και επιβάλλει την οντολογική μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα του είδους του στον κόσμο. Επίσης, ο άνθρωπος σχετίζεται με τα όντα και τα πράγματα του κόσμου μέσω των σημασιών, που τους αποδίδει και σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο τα ταξινομεί, τα οργανώνει, και τα αξιολογεί.

Για τους ανωτέρω λόγους, η πολιτική δεν διεξάγεται μόνο στο επίπεδο της γεωγραφίας, αλλά και στο πληροφοριακό-πνευματικό πεδίο, που δημιουργείται από την επικοινωνία μεταξύ των συνειδήσεων και από τη σχέση μεταξύ της συνείδησης και του κόσμου. Η διεξαγωγή πολιτικής στο επίπεδο της γεωγραφίας ονομάζεται πολιτική γεωγραφία ή γεωπολιτική. Η διεξαγωγή πολιτικής στο πληροφοριακό-πνευματικό πεδίο, που δημιουργείται από την επικοινωνία μεταξύ των συνειδήσεων και από τη σχέση μεταξύ της συνείδησης και του κόσμου ονομάζεται νοοπολιτική. Ο όρος “νοοπολιτική” (noopolitics ή Noopolitik) επινοήθηκε από δύο επιστήμονες, ειδικούς στην αμυντική πολιτική, τον Τζον Αρκουίλα (John Arquilla) και τον Ντέιβιντ Ρόνφελντ (David Ronfeldt), στο πλαίσιο μιας πολύ σημαντικής μελέτης τους για την πληροφοριακή στρατηγική των ΗΠΑ, η οποία δημοσιεύθηκε το 1999 από το RAND Corporation.

Τα επίπεδα στα οποία μπορεί να διεξαχθεί η νοοπολιτική είναι τα ακόλουθα:

• Κυβερνοχώρος (Cyberspace): Πρόκειται για το παγκόσμιο σύστημα συνδεδεμένων με το διαδίκτυο (internet) ηλεκτρονικών υπολογιστών, επικοινωνιών, υποδομών, online συστημάτων τηλεδιάσκεψης, βάσεων δεδομένων, και πληροφοριακών υπηρεσιών. Σύμφωνα με τους ειδικούς στην πληροφορική, Τσιπ Μόρνινγκσταρ (Chip Morningstar) και Ράνταλ Φάρμερ (F. Randall Farmer), το κύριο χαρακτηριστικό του κυβερνοχώρου δεν είναι η τεχνική του εφαρμογή, δηλαδή δεν είναι το υπολογιστικό μέσο (computational medium) καθ’ εαυτό, αλλά είναι η επικοινωνία μεταξύ των συνειδήσεων και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που λαμβάνουν χώρα, δηλαδή το ίδιο το επικοινωνιακό γεγονός.
• Πληροφοριακή Σφαίρα (Infosphere): Περιλαμβάνει τον κυβερνοχώρο και εκείνα τα πληροφοριακά συστήματα, που μπορεί να μην αποτελούν τμήματα του γενικού διαδικτύου, όπως βιβλιοθήκες, στρατιωτικές πληροφοριακές υποδομές, η σφαίρα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), η οποία περιλαμβάνει έντυπα ΜΜΕ, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, και άλλα μέσα που μπορεί να μην παρέχονται μέσω του γενικού διαδικτύου.
• Νοόσφαιρα (Noosphere): Αυτός ο όρος προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις “νους” και “σφαίρα” και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Ιησουίτη φιλόσοφο, Πιέρ Τεγιάρ ντε Σαρντέν (Pierre Teilhard de Chardin), το 1925. Σύμφωνα με τον Τεγιάρ ντε Σαρντέν, η “νοόσφαιρα” αναφέρεται στο παγκόσμιο νοητικό πεδίο, δηλαδή αποτελεί ένα “σκεπτόμενο κύκλωμα” (thinking circuit), καθώς περιλαμβάνει όλη τη συσσωρευμένη σκέψη, που υπάρχει ανά πάσα στιγμή στον κόσμο. Η διεξαγωγή νοοπολιτικής στο επίπεδο της νοόσφαιρας περιλαμβάνει την παιδεία, την πολιτιστική πολιτική, την πολιτιστική/δημόσια διπλωματία, τους θεσμούς, το δίκαιο και τη λεγομένη “ήπια ισχύ”.

Ο όρος “ήπια ισχύς” (soft power) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό πολιτικό επιστήμονα και πολιτικό αξιωματούχο, Τζόζεφ Νάι (Joseph Nye, Jr). Ο Νάι διέκρινε τη “σκληρή ισχύ” (hard power) – που συνίσταται στην ικανότητα να παίρνεις αυτό που θέλεις μέσω του εξαναγκασμού ή της δωροδοκίας (δηλαδή μέσω “μαστιγίου και καρότου”) – από την “ήπια ισχύ” (soft power), που είναι η ικανότητα να παίρνεις αυτό που θέλεις μέσω της έλξης (attraction), που προκαλείται από την ελκυστικότητα της κουλτούρας, των θεσμών, και της πολιτικής συμπεριφοράς μιας χώρας, κατορθώνοντας έτσι να κάνεις τους άλλους να θέλουν και οι ίδιοι αυτό που θέλεις. Επιπλέον, στο πλαίσιο της νοοπολιτικής στρατηγικής των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, διαμορφώθηκε η έννοια του “Συστήματος Ανθρωπίνου Εδάφους” (Human Terrain System), γνωστή με το ακρωνύμιο HTS, έτσι ώστε να πραγματοποιηθούν “επιχειρήσεις πλήρους φάσματος“.

Νοοπολιτική: Κυβερνοπόλεμος και δικτυακός πόλεμος

Στο πλαίσιο της νοοπολιτικής, έχουν αναπτυχθεί διάφορα δόγματα και σχέδια κυβερνοπολέμου (cyberwar) και δικτυακού πολέμου (netwar). Ο κυβερνοπόλεμος αναφέρεται σε συγκρούσεις, που σχετίζονται με τη γνώση σε στρατιωτικό επίπεδο, ενώ ο δικτυακός πόλεμος αναφέρεται σε κοινωνικούς αγώνες, δηλαδή σε συγκρούσεις χαμηλής έντασης, όπου εμπλέκονται μη-κρατικοί δρώντες, όπως: τρομοκράτες, κοινωνικο-ανατρεπτικά κινήματα, ομάδες διαμαρτυρίας, πράκτορες υπονόμευσης και ανατροπής κυβερνήσεων, καρτέλ ναρκωτικών, λαθρέμποροι όπλων μαζικής καταστροφής, κ.λπ.

Ειδικότερα, ο κυβερνοπόλεμος αναφέρεται στα εξής:

• στη διατάραξη, αν όχι στην καταστροφή, των συστημάτων πληροφοριών και επικοινωνιών του αντιπάλου,
• στη συγκέντρωση κάθε πληροφορίας για τον αντίπαλο, ενώ ταυτόχρονα τον εμποδίζει να γνωρίζει πολλά για την άλλη πλευρά,
• και στη μεταβολή του “ισοζυγίου πληροφοριών και γνώσεων” υπέρ της μίας πλευράς, έτσι ώστε η πλευρά που κερδίζει στον κυβερνοπόλεμο να εξοικονομεί κεφάλαια και εργασία.

Σε τεχνολογικό επίπεδο, ο κυβερνοπόλεμος περιλαμβάνει ποικίλες τεχνολογίες για C3I, για συλλογή, επεξεργασία, και διανομή πληροφοριών, για τακτικές επικοινωνίες και ταυτοποίηση φίλου ή εχθρού, για “έξυπνα” οπλικά συστήματα, καθώς και για ηλεκτρονική τύφλωση, παρεμβολές, παραπλάνηση, υπερφόρτωση/κορεσμό, και διείσδυση στα κυκλώματα πληροφοριών και επικοινωνιών του αντιπάλου. Ωστόσο, ο κυβερνοπόλεμος δεν αφορά μόνο στην τεχνολογία, αλλά και στην οργάνωση και διοίκηση. Ο δικτυακός πόλεμος (που αφορά σε κοινωνικά δίκτυα γενικώς, και όχι μόνο στο διαδίκτυο) αποσκοπεί στη διατάραξη, την καταστροφή, ή την τροποποίηση όσων ο πληθυσμός-στόχος γνωρίζει ή νομίζει ότι γνωρίζει για τον εαυτό του και τον κόσμο γενικότερα.

Μπορεί να περιλαμβάνει, ανά περίπτωση, μέτρα δημόσιας διπλωματίας, συγκαλυμμένες επιχειρήσεις πολιτικής υπονόμευσης και ανατροπής (π.χ. άσκηση πολιτικής και οικονομικής πίεσης, απεργίες, πορείες διαμαρτυρίας, προπαγάνδα και μικρής κλίμακας βία), χειραγώγηση εξεγέρσεων, παραπλάνηση ή παρέμβαση στα τοπικά μέσα ενημέρωσης, διείσδυση σε δίκτυα υπολογιστών και βάσεις δεδομένων, και προώθηση αντιφρονούντων ή αντιπολιτευτικών κινημάτων μέσω δικτύων υπολογιστών-μέσων κοινωνικής δικτύωσης.