Ο άνθρωπος που πρόδωσε τον Στάλιν

Πολλοί είναι εκείνοι που ασχολήθηκαν με τη σύγκριση του γερμανικού Εθνικοσοσιαλισμού (όπως αυτός εκδηλώθηκε στους κόλπους του χιτλερικού Γ’ Ράιχ) και της επί Στάλιν εκδοχής του Κομμουνισμού. Δύο όμως είναι εκείνοι που κατανόησαν τη βαθύτερη συγγενική υφή τους: η Χάννα Άρεντ (1906-1975) και ο Άρθουρ Καίσλερ (1905-1983). H Άρεντ διευκρίνισε ότι ο γερμανικός Εθνικοσιαλισμός, αν και καθεστώς δεξιάς έμπνευσης και αφετηρίας, δεν μπορούσε να παραλληλιστεί με κανένα άλλο φασιστικού τύπου σύστημα διακυβέρνησης.

Πράγματι, ο αυταρχισμός, που από τον Χίτλερ είχε στους Γερμανούς επιβληθεί, μόνο με τον σταλινικό ολοκληρωτισμό ήταν δυνατό να παραλληλιστεί. Ο Καίσλερ, πάλι, συμφώνησε με την Άρεντ και, ακόμη, εντόπισε τη μόνη ειδοποιό διαφορά μεταξύ των δύο καθεστώτων. Από το γερμανικό Γ’ Ράιχ μπορούσε –θεωρητικώς έστω– να φύγει όποιος το ήθελε. Αυτό, όμως, ήταν αδιανόητο στην τότε σοβιετική επικράτεια: Πολύ πιο δύσκολο από το να μπει κανείς εκεί ήταν το να μπορέσει να φύγει. Έτσι, τα δύο καθεστώτα, παρά τις διαμετρικώς αντίθετες καταβολές τους, υπήρξαν στην ουσία  συγγενικά. Η συγγένεια αυτή εκδηλώθηκε με το γνωστό Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ του 1939.

Ο Στάλιν επωφελήθηκε από το εν λόγω σύμφωνο και το σεβάστηκε. Αντίθετα, ο Χίτλερ, ενώ στην αρχή φάνηκε ενθουσιασμένος από τη σύναψή του, τελικώς το καταπάτησε και εξαπέλυσε, τον Ιούνιο του 1941, τη θηριώδη επίθεσή του κατά της Ρωσίας. Ο Στάλιν ούτε κατά διάνοια περίμενε την εξέλιξη αυτήν. Όπως έχει επισημανθεί από σημαντικούς ερευνητές, τις πρώτες ημέρες της γερμανικής εισβολής συστηματικώς αρνήθηκε να πάρει μέτρα αντιμετώπισής της, πιστεύοντας ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο Χίτλερ είχαν πέσει “θύματα συνωμοσίας” στημένης από Γερμανούς στρατηγούς, Βρετανούς καπιταλιστές κ.ο.κ. Η αδράνειά του μάλιστα αυτή οπωσδήποτε συγκαταλέγεται στις αιτίες των τρομακτικών απωλειών που τότε οι Γερμανοί επέφεραν σε βάρος των Ρώσων.

Τελικώς, συνειδητοποίησε το τι ακριβώς γινόταν και έσπευσε να μεταβληθεί σε “ζωντανό σύμβολο” της αντίστασης του ρωσικού λαού κατά των εισβολέων. Έστησε το στρατηγείο και την προσωπική του διαμονή στο Κρεμλίνο της Μόσχας, γιόρτασε “κανονικά” την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Κόκκινη Πλατεία και έδωσε την εντολή να εκτελούνται όσοι πήγαιναν να φύγουν από τη σοβιετική πρωτεύουσα.

Επιπλέον, δεν δίστασε να θυσιάσει ακόμα και τον γιό του Ιακώβ, που είχε πιαστεί αιχμάλωτος. Όταν οι Γερμανοί τού πρότειναν να τον ανταλλάξουν με κάποιο μεγαλόσχημο στρατιωτικό τους που είχαν συλλάβει οι Ρώσοι, αυτός αρνήθηκε. Και το παλληκάρι, μαθαίνοντας την απόφαση του πατέρα του, προτίμησε να αυτοκτονήσει, πέφτοντας πάνω στα ηλεκτροφόρα σύρματα του στρατοπέδου όπου είχε εγκλειστεί.

Tελικώς, οι Ρώσοι νίκησαν. Τα στρατεύματά τους κατέλαβαν το Βερολίνο. Είναι παγκοσμίως γνωστή η φωτογραφία του Σοβιετικού στρατιώτη που υψώνει την κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο στο ερειπωμένο Ράιχσταγκ. Αυτή είναι η νίκη που γιορτάζεται κάθε χρόνο στην Κόκκινη Πλατεία. Και παρά τη μετριοφροσύνη του Στάλιν, ο οποίος τη θεωρούσε κατώτερη από τη νίκη του Τσάρου Αλεξάνδρου Α’ που είχε νικήσει τον Ναπολέοντα και είχε μπει στο Παρίσι, στην πραγματικότητα αποτελεί το μεγαλύτερο μνημείο της γενναιότητας και κυρίως της αυταπάρνησης του ρωσικού λαού.

Η σχέση Χίτλερ-Στάλιν

Πριν από χρόνια, νεαρός Έλληνας ερευνητής, είχε οξυδερκώς κάνει την ακόλουθη παρατήρηση: «Ο Στάλιν ένα και μόνο άνθρωπο εμπιστεύθηκε στη ζωή του, τον Χίτλερ. Και αυτός τον πρόδωσε!» Ας δούμε το πώς και το γιατί. Ο Αδόλφος Χίτλερ (1889-1945) είχε γεννηθεί στο γερμανόφωνο μέρος της Αυστροουγγαρίας των Αψβούργων, συνεπώς, ήταν Αυστριακός.

Το οικογενειακό του παρελθόν υπήρξε ομιχλώδες. Βέβαιο είναι ότι αντιπαθούσε τον πατέρα του, ενώ αντίθετα ήταν συναισθηματικώς προσκολλημένος στη μητέρα του. Σημείο καμπής στη ζωή του ήταν η αποτυχία του να σπουδάσει Αρχιτεκτονική στη Βιέννη. Το γεγονός –σε συνάρτηση με τη φτώχεια του– τον έριξε σε επίπεδο αθλιότητας, με αποτέλεσμα να στραφεί στον γερμανικό εθνικισμό. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας πια εγκαταλείψει την Αυστρία, κατατάχθηκε εθελοντικώς στον βαυαρικό στρατό. Πολέμησε, ανδραγάθησε και παρασημοφορήθηκε με τον περίφημο “Σιδηρούν Σταυρόν”.

Αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά. Εκείνο που παραμένει άγνωστο είναι η ψυχική και πολιτική του μετάλλαξη, αφότου ανεπιτυχώς επιχείρησε –έχοντας ως πρότυπο την κατά το 1922 “Πορεία στη Ρώμη” του Μουσολίνι– να καταλάβει το 1923 την εξουσία στο Μόναχο. Η πρωτεύουσα της Βαυαρίας, πόλη “αγροτικών καταβολών”, “ρομαντικής ατμόσφαιρας” και με πληθυσμό φλογερώς ρωμαιοκαθολικό, αποτελούσε τόπο ιδεώδη όσον αφορά την ευόδωση μιας συντηρητικής επανάστασης. Κι όμως, οι κάτοικοι του Μονάχου βγήκαν στους δρόμους και αποδοκίμαζαν τους αστυνομικούς, που είχαν αντιμετωπίσει τους πραξικοπηματίες, εκ του ασφαλούς, δηλαδή μόνο μετά την καταστολή της απόπειρας. Αυτό έκανε τον Χίτλερ να χάσει την εμπιστοσύνη του στη λαϊκή μάζα.

Ο προς Ανατολάς “ζωτικός χώρος” 

Όταν έγκλειστος σε “φυλακή πολυτελείας” δέχτηκε την επίσκεψη του Ρούντολφ Ες, που προθυμοποιήθηκε να τον βοηθήσει στη συγγραφή του βιβλίου του “Ο Αγών μου”, συμμορφώθηκε με την υπόδειξη του αυτόκλητου βοηθού του: Να εντάξει, με λίγα λόγια, στον ευρύτερο προγραμματισμό του και επίθεση κατά της ρωσικής γης. Αυτό και έγινε. Ο Ες ήταν μαθητής του Καρλ Χαουσχόφερ (1869-1946), ο οποίος είχε καθιερώσει την επιστήμη της Γεωπολιτικής. Κατά τον Χαουσχόφερ, ο ζωτικός χώρος της Ευρώπης γενικώς και της Γερμανίας ιδιαιτέρως ήταν “στα ανατολικά”, στην τότε σοβιετική επικράτεια.

Ο Χίτλερ, βέβαια, ούτε είχε κατά νουν τη Ρωσία, ούτε σκόπευε να ασχοληθεί με αυτήν. Εχθρός γι’ αυτόν ήταν η Γαλλία ,η οποία είχε “κλέψει”, κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη νίκη από τη Γερμανία. Συνεμορφώθη όμως προς την υπόδειξη και αφιέρωσε ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου του στον “προς ανατολάς ζωτικό χώρο” και μόλις αποφυλακίστηκε, εκτινάχθηκε –ως εκ θαύματος!– στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής της Γερμανίας. Το κόμμα του άρχισε να δέχεται πακτωλό χρημάτων, ο ίδιος μπόρεσε να αναπτύξει προπαγάνδα βασισμένη στην τότε “τελευταία λέξη” της τεχνολογίας και τον Ιανουάριο 1933 βρέθηκε καγκελάριος. Όμως, ενώ θεαματικώς ετοίμαζε επίθεση κατά της Ρωσίας, τελικώς τα βρήκε το 1939 με τον Στάλιν.

Αυτό είχε συνέπειες. Το 1940, τα γερμανικά στρατεύματα κατέκλυσαν τη Γαλλία, αλλά οι Βρετανοί δεν έστεργαν να συνάψουν ειρήνη. Ματαίως ο Ρούντολφ Ες, μέσω της διαβόητης πτήσης του, τον Μάιο 1941 προς τη Σκωτία, διαβεβαίωσε τους ιθύνοντες του Ηνωμένου Βασιλείου πως ο Χίτλερ θα τηρούσε την “υπόσχεσή” του να χτυπήσει τη  Ρωσία. Ματαίως ο ίδιος ο Χίτλερ εξαπέλυσε, ένα μόλις μήνα αργότερα, την κατά της Σοβιετικής Ένωσης “Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα”. Χάρη στον Τσώρτσιλ κυρίως, η Βρετανία συνέχισε να πολεμάει και το 1941 μπήκε στο πλευρό της η Αμερική του Ρούζβελτ.

Ρωσική ηγεμονία

Ο Στάλιν ήταν αρχικά Γεωργιανός εθνικιστής, που –σύμφωνα με την επιθυμία της μητέρας του– είχε μπει σε σεμινάριο με σκοπό να γίνει παπάς. Κατέληξε στους Μπολσεβίκους και εξελίχθηκε σε πιο Ρώσο από τους Ρώσους. Πάντως, αντίθετα με την κυρίαρχη σήμερα εντύπωση, ο Στάλιν αποτελούσε τη συμπάθεια του Λένιν. Κι αυτό, διότι ήταν άνθρωπος της δράσης κι όχι διανοούμενος. Χρηματοδότησε, μάλιστα, τους Μπολσεβίκους με ληστείες, που ευφήμως χαρακτηρίζονταν “απαλλοτριώσεις”, όρος που επιβιώνει μέχρι σήμερα.

Εκτός αυτού υπήρξε ο μόνος που εξήγησε στον Λένιν ότι ο ρωσικός λαός δεν είχε διάθεση να ενστερνιστεί τα διανοήματα  των Μαρξιστών κι ότι έπρεπε, τουλάχιστον στην αρχή, να υποσχεθεί γη στους αγρότες, που ήταν ο κορμός του ρωσικού λαού. Σε αντίθεση με τον Τρότσκυ, τον οποίο χώριζε από τον Λένιν αμοιβαία αντιπάθεια, ο Στάλιν αντιμετώπιζε τον ηγέτη των Μπολσεβίκων με στοργή περίπου “γιου προς πατέρα”. Εκτός αυτού, υπήρξε ο μόνος που κατανόησε το μέγα πρόβλημα της Ρωσίας, την ελλιπή εκβιομηχάνιση.

Μετά την επιτυχή επανάσταση του Οκτώβρη 1917, ο Λένιν εθνικοποίησε τη μεγάλη γαιοκτησία και μοίρασε στους αγρότες τα κτήματα των ευγενών, της Εκκλησίας και του στέμματος, με αποτέλεσμα οι αγρότες να υποστηρίξουν ενθέρμως τους “Κόκκινους” στον μετέπειτα ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο. Έτσι, προέκυψε η Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ), που ήταν μία μορφή αποδοχής του μικρής κλίμακας καπιταλισμού. Όταν ο Στάλιν ανέλαβε την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης, έβαλε τέλος στη ΝΕΠ, επέβαλε την κολλεκτιβοποίηση του αγροτικού βίου και –με τεράστιες θυσίες ανθρώπων–  κατάφερε να επιτύχει την εκβιομηχάνιση.

Υπό την κάλυψη του συνθήματος “Σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα” προσπάθησε να ανασυστήσει τη ρωσική ηγεμονία στο σύνολο σχεδόν της ανατολικής Ευρώπης. Είναι εν προκειμένω χαρακτηριστική η δήλωση της Όλγας, αδελφής του τελευταίου Τσάρου Νικολάου Β’, στον Ίωνα Βορρέ, που το 1958 την επισκέφθηκε στον Καναδά: «Ο Στάλιν είχε εφαρμόσει την πολιτική που έπρεπε να είχε ακολουθήσει ο αδελφός μου».

Έτσι, χάρη στην αιματοβαμμένη εκβιομηχάνιση, η Ρωσία νίκησε τη Γερμανία, από την οποία είχε επαισχύντως ηττηθεί στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Να τι γιορτάζουν οι Ρώσοι την 9η Μαΐου. Τη μέσω ανήκουστων και αμέτρητων θυσιών ανάδυση της χώρας τους ως Δύναμης  παγκόσμιου βεληνεκούς. Παράλληλα, επιδιώκουν την επανασύσταση της κραταιάς Ρωσίας των Ρομανώφ και του Στάλιν. Θα το επιτύχουν; Το μέλλον θα δείξει και μάλιστα σύντομα.