Ο απολογισμός που θα έκανε ο Warren Buffett για την Ελλάδα

Παρακολούθησα, με έντονο ενδιαφέρον μια πρόσφατη συνέντευξη τύπου του μεγιστάνα Warren Buffett, ίσως του πιο αναγνωρισμένου επενδυτή/επιχειρηματία κατά το δεύτερο μισού του εικοστού αιώνα. Στόχος μου ήταν, μέσα από τις απόψεις του έμπειρου και διορατικού αυτού μυαλού, να διακρίνω τις μελλοντικές τάσεις της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία σιγά-σιγά συνειδητοποιεί τις προκλήσεις που δημιούργησε η απρόβλεπτη πανδημία.

Aντ’ αυτού, ο Warren Buffet ξόδεψε ένα σημαντικό κομμάτι της συνέντευξης για να αναλύσει ενδελεχώς την επιτυχημένη ιστορική πορεία των ΗΠΑ. Μιας χώρας που απέκτησε την ανεξαρτησίας της το 1776 και μέσα σε μόλις 200 χρόνια κατάφερε να γίνει η ισχυρότερη χώρα του πλανήτη (οικονομικά, στρατιωτικά, τεχνολογικά και πολιτιστικά), ενώ η επιρροή της στην καθημερινή ζωή των κατοίκων κάθε χώρας, δεν έχει ιστορικό προηγούμενο.

Είναι πράγματι εντυπωσιακό το επίτευγμα της “νεαρής” αυτής χώρας και δικαιολογημένη η υπερηφάνεια των πλέον προικισμένων πολιτών της για εκείνη. Κάποιος, με λίγη ιστορική γνώση, θα θυμηθεί ότι σχεδόν ταυτόχρονα με την ίδρυση των ΗΠΑ, μια νέα χώρα δημιουργήθηκε στο νότο της Ευρώπης. Μια χώρα που θα γιορτάσει τα 200 χρόνια από την ανεξαρτησία της, σε ένα χρόνο από σήμερα.

Φυσικά, αναφέρομαι στην Ελλάδα και συνειδητοποιώ ότι η ιστορική της διαδρομή δεν είναι μεν συγκρίσιμη με τις ΗΠΑ, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν είναι αμελητέα. Μάλιστα, αν κοιτάξουμε λίγο προσεκτικότερα, σίγουρα η περίπτωση της σύγχρονης Ελλάδας είναι άξια, ίσως και μεγαλύτερης υπερηφάνειας, για αυτά που έχει επιτύχει στον σύντομο χρόνο ύπαρξης της.

Ας σκεφτούμε λίγο μακροσκοπικά

Η σύγχρονη Ελλάδα δεν έχει μεγάλο πληθυσμό (βρίσκεται στην 85η θέση στο κόσμο), ούτε είναι ιδιαίτερα μεγάλη σε έκταση (97η στον κόσμο). Αντιπροσωπεύει μόλις το 0,23% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Δεν είχε και ούτε έχει ισχυρή βιομηχανία και άφθονες πλουτοπαραγωγικές πηγές (υδρογονάνθρακες, ορυκτό πλούτο). Κατά την διάρκεια των τελευταίων 200 ετών συμμετείχε σε όλους τους μεγάλους πολέμους, ενώ χρεοκόπησε 5 φορές.

Παρόλα αυτά, η πατρίδα μας κατάφερε να αναρριχηθεί στην 36η θέση των πλουσιότερων χωρών του κόσμου, σε όρους κατά κεφαλήν εισοδήματος (ΑΕΠ) για το 2008, με βάση τα στοιχεία της World Bank. Ακόμα και μετά από μια δεκαετία κρίσης, η θέση μας εξακολουθεί να βρίσκεται μέσα στις 50 πλουσιότερες χώρες, σε σύνολο 200 για το 2018. Δεν είναι άσχημη επίδοση και σίγουρα είναι η καλύτερη από όλες τις χώρες που προέκυψαν από την διάλυση της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αντέξαμε μεγάλους πολέμους, εμφύλιους, γενοκτονίες και φυσικές καταστροφές. Είχαμε τεράστιες ανθρώπινες απώλειες, τους περισσότερους νεκρούς αναλογικά με τον πληθυσμό μας κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, σε σύγκριση με όλες τις ευρωπαϊκές χώρες (με εξαίρεση ίσως την ΕΣΣΔ). Είχαμε νίκες, αλλά και ήττες. Και όμως, αν το δει κανείς αθροιστικά και συνολικά, είμαστε νικητές!

Η χώρα μας μεγάλωσε σε επικράτεια περίπου 3,5 φορές από την ίδρυση της (από σχεδόν 40.000 τ.χλμ το 1828, σε 132.000 τ.χλμ το 1950). Ο πληθυσμός μας, από 750 χιλιάδες το 1828 (πρώτη απογραφή του νέου κράτους), ξεπέρασε τα 11 εκατομμύρια το 2010 (χωρίς να υπολογίζουμε άλλα 3,5 περίπου εκατομμύρια περίπου Ελλήνων της διασποράς). Επιπλέον, φτιάξαμε ένα κράτος και μια κοινωνία που πολλές χώρες θα ζήλευαν.

Δημοκρατική πρωτοπορία και μορφωτικό επίπεδο

Ήδη από την αρχή της η νέα ελληνική πολιτεία διαπνεόταν από δημοκρατική φιλοσοφία και προδιάθεση. Το πρώτο Σύνταγμα της χώρας του 1844, καθιέρωσε την καθολική και άμεση ψηφοφορία για όλους τους άρρενες Έλληνες πολίτες (προσοχή όμως, μόνο για όσους είχαν περιουσία, ή επάγγελμα). Ακόμα και έτσι, η Ελλάδα έγινε πρωτοπόρος στην Ευρώπη στο πεδίο του καθολικού εκλογικού δικαιώματος. Για λόγους σύγκρισης, η Ελβετία και η Γαλλία εφάρμοσαν την καθολική ανδρική ψήφο το 1848, η Γερμανία το 1871, το Βέλγιο το 1893, η Ισπανία το 1890, η Ιταλία το 1912 και η Μεγάλη Βρετανία το 1918.

Το μορφωτικό επίπεδο της Ελλάδας ήταν και είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο. Η χώρα μας δαπανά το 4,2% του ΑΕΠ (στοιχεία του 2016) για εκπαίδευση, ακόμα και εν μέσω κρίσης, έχοντας μικρή διαφορά σε σχέση με το 4,7% στην ΕΕ. Έχουμε ποσοστό πτυχιούχων πανεπιστημιακών σχολών στο 27% του σύνολο του πληθυσμού, ουσιαστικά στον μέσο όρο των 30 περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη (ΟΟΣΑ).

Επίσης, το εκπαιδευτικό μας σύστημα, παρά τις αδυναμίες του, αναδεικνύει εξαιρετικούς επιστήμονες και καθηγητές. Σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος (2018) το 60% των Ελλήνων πανεπιστημιακών καθηγητών απασχολούνται στο εξωτερικό, σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 11%. Οι Έλληνες πανεπιστημιακοί που εργάζονται στο εξωτερικό χαρακτηρίζονται “υψηλής ποιότητας ερευνητές”, ενώ έχουν πέντε φορές περισσότερες δημοσιεύσεις από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Ναυτιλία, αθλητισμός, πολιτισμός

Είναι σε όλους γνωστή η μεγάλη ναυτική παράδοση της χώρας και το ότι διαχρονικά Έλληνες πλοιοκτήτες κατέχουν έναν από τους μεγαλύτερους ναυτιλιακός στόλους στον κόσμο. Σύμφωνα με το “Review of Maritime Transport”, κατέχουν την πρώτη θέση με συνολικά 4.536 πλοία, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 18% της παγκόσμιας μεταφορικής ικανότητας για το 2018. Παράλληλα, η χώρα μας είναι μέσα στους 10 μεγαλύτερους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο, έχοντας δεχθεί πάνω από 33 εκατομμύρια ξένους το 2018.

Η χώρα μας είναι η μικρότερη σε μέγεθος χώρα που έχει διοργανώσει Ολυμπιάδα, κατά την σύγχρονη περίοδο τους και μάλιστα δύο φορές. Ταυτόχρονα, βρίσκεται στην 26η θέση στην κατάταξη συνολικών μεταλλίων σε όλους Ολυμπιακούς Αγώνες, σε σύνολο 210 χωρών που έχουν συμμετάσχει σε αυτούς (στοιχεία ΔΟΕ 1896 – 2012), έχοντας περισσότερα μετάλλια από σημαντικές, στον αθλητικό χώρο χώρες, όπως η Ισπανία και η Βραζιλία. Επιπλέον, η σύγχρονη Ελλάδα έχει πλούσια πολιτιστική παράδοση, και σημαντική μουσική παιδεία.

Ανέδειξε την μεγαλύτερη σοπράνο όλων των εποχών (Μαρία Κάλλας) και μερικούς από τους σημαντικότερους συνθέτες κλασικής μουσικής του εικοστού αιώνα (Θεοδωράκης, Ξενάκης, Σκαλκώτας κλπ.). Επίσης, έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας (η οποία μας έδωσε 2 βραβεία Νόμπελ) έχουν μεταφραστεί 5.118 φορές σε ξένες γλώσσες από το 1979 και μετά. Κατέχουν την 26η θέση στον κατάλογο της Unesco – Index Translationum για τις γλώσσες με τις περισσότερες μεταφράσεις (σε ένα σύνολο 7.000 καταγεγραμμένων γλωσσών παγκοσμίως, σύμφωνα με την Ethnologue).

Συνθήκες διαβίωσης και ασφάλεια

Η Ελλάδα βρίσκεται εδώ και δεκαετίες στις χαμηλότερες θέσεις όσον αφορά την εγκληματικότητα, παραμένοντας μια από τις πλέον ασφαλείς χώρες της Ευρώπης. Με βάση τα στοιχεία της Eurostat για το 2015, σε σύνολο 36 χωρών, η Ελλάδα βρίσκεται μόλις στην 26η θέση χαμηλότερη θέση, με 0,79 δολοφονίες ανά εκατό χιλιάδες κατοίκους.

Ταυτόχρονα, βρίσκεται ακόμα χαμηλότερα, στην 31η θέση, στους βιασμούς με 1,12 ανά εκατό χιλιάδες κατοίκους. Τέλος, όσον αφορά τις κλοπές, η χώρα μας βρίσκεται στην 21η θέση με 923 κλοπές ανά εκατό χιλιάδες κατοίκους, σημαντικά καλύτερη από θεωρητικά ασφαλείς χώρες όπως η Φιλανδία, Σουηδία, Γερμανία και η Ελβετία. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι όλα τα παραπάνω δεν προέκυψαν λόγω της περιστασιακής παρουσίας κάποιων εξαιρετικά εμπνευσμένων ατόμων (αν και υπήρξαν αρκετά τέτοια στο παρελθόν). Η πραγματική αιτία είναι η ιδιαίτερη κοινωνική συνθήκη που πάντα χαρακτήριζε τους Έλληνες, η οποία προκρίνει πάνω από οποιαδήποτε αξία τον ίδιο τον άνθρωπο.

Μάλιστα τον άνθρωπο, όχι σαν μια ξεκομμένη από το περιβάλλον οντότητα, αλλά ως ενεργητικό μέλος της κοινωνίας και του τόπου, που ναι μεν προσπαθεί να αξιοποιήσει όλες τις δικές του δυνατότητες, αλλά επίσης δεν ξεχνά να συμπαραστέκεται και να βρίσκεται πάντα κοντά σε όσους έχουν πράγματι ανάγκη. Αυτό απέδειξε και η πρόσφατη συστράτευση όλων για μια επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού. Φυσικά, δεν είναι όλα ρόδινα. Σίγουρα έχουμε πολλές αδυναμίες, ως πολίτες και ως κράτος, αλλά έχουμε και σοβαρές ανεκμετάλλευτες δυνατότητες. Ας τολμήσουμε να πιστέψουμε στους εαυτούς μας!