Ο δικός μας “κυρ Παντελής”, ο Πόντιος…

Είχα την εντύπωση ότι ο όρος αυτός, κυρ Παντελής, που χρησιμοποιείται κατά κόρον και σημαίνει τον συμφεροντολόγο ανθρωπάκο που νοιάζεται μόνο για τον εαυτούλη του και αδιαφορεί για τα κοινωνικά ζητήματα, είχε καθιερωθεί από τον Πάνο Τζαβέλλα με το ομώνυμο τραγούδι της δεκαετίας του ’70.

Όμως φαίνεται ότι αυτό υπήρχε ως στερεότυπο και στους μεσοπολεμικούς σοβιετικούς Πόντιους του Καυκάσου. Αυτό συνάγεται από το παρακάτω τραγούδι από το θεατρικό έργο “Πρόσφυγες στην Ελλάδα” του Θεόδωρου Γρ. Κανονίδη (Απόλλων), διευθυντή του Ελληνικού Δραματικού Ομίλου του Σοχούμι. Πρωτοανέβηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’30 σ’ αυτή την πόλη με την κυριαρχική ελληνική παρουσία .

Ξανανέβηκε πριν από 20 χρόνια στο ΚΘΒΕ σε σκηνοθεσία του μοναδικού Ερμή Μουρατίδη.
Ανήκε στην ομάδα θεατρικών έργων “σοσιαλιστικού ρεαλισμού,” που γράφτηκαν τότε στην μεσοπολεμική ΕΣΣΔ, πριν τις σταλινικές διώξεις (1937-38). Η μουσική ήταν του Οδυσσέα Δημητριάδη. Το έργο εξέφραζε την πολιτική αντίληψη της κομμουνιστικής ηγεσίας των Σοβιετικών Ποντίων, που μέσα και από το στρατευμένο θέατρο προσπαθούσε να αποτρέψει τη μεταναστευτική τάση των Ελλήνων του Καυκάσου προς την Ελλάδα.

Το τραγούδι αυτό το τραγουδούσε ο “αντιδραστικός”, ο οποίος μεταναστεύει στην Ελλάδα… Όμως τελικά απογοητευμένος από τη “μητέρα-πατρίδα” θα επιστρέψει μετανοιωμένος πίσω, στην ΕΣΣΔ την “πατρίδα των εργατών”, όπου οι συντοπίτες του τον υποδέχονται με ενθουσιασμό, κόκκινες σημαίες και το πορτραίτο του Πατερούλη.

Οι στίχοι του τραγουδιού του “κυρ Παντελή” είναι οι εξής:

«Αχ αγλήγορα, για γραψέστε με
σον κατάλογον τη βαπορή
και στειλέστε με, γουρταρέψτε με,
αδά να ζει κανείς ‘κ εμπορεί.

Εμέν λέγνε ‘με Παπαδόπουλε,
φιλελεύθερε, κύρ’ Παντελή,
κι ατοίν λέγνε ‘με τσουβάλ’ εύκαιρον,
σα ποδάρια να στέκ’ς κ’ επορείς.

Εγώ έχτισα με τα αίματα μ’ ,
οσπίτ’ έμορφον, γότσια γιαπίν,
κι ατοίν λέγνε ‘με “ατό ‘κ’ έν τ’ εσόν”,
ντο να ευτάγω αείκον ζωήν.

Πέει μας τ’όνεμα σ’, τη φαμέλια σ’
και τον τόπον που θέλ’ς για να πας
και ασ’ σό finandel atnasenia,
δέβα φέρον τηδέν κι’ χρωστάς».

(‘κι-κ’: ουκί-ουκ, γουρταρέψτε με: γλυτώστε με, γότσια γιαπίν: κοτζάμ κτίριο, finandel atnasenia: εφορία, ντο: τι, αείκον: τέτοια, δέβα: διαβαινε-πηγαινε, ευτάγω: κάνω, πέει:πες, ατοίν: αυτοί).