Ο λοχίας Πικιός και το μέλλον της ΕΕ

Συνεπαρμένος κοιτούσα το τοπίο: Καθαρό, γοητευτικό, εμφανώς επιμελημένο και τόσο ελκυστικό! Μια στιγμή όμως αναρωτήθηκα: «Καλά, μα πού είμαστε;». Είχε περάσει πολλή ώρα από την αναχώρησή μας και κανονικά θα έπρεπε να είχαμε μπει στη Γαλλία. Εντάξει, ΕΕ και τα σχετικά… Κάτι όμως θα έπρεπε να δείχνει τα όρια της Γερμανίας και την αρχή της “άλλης” επικράτειας. Απορημένος λοιπόν, έστρεφα το βλέμμα μου πότε μπρος, πότε πίσω και πότε-πότε έριχνα ματιές στους συνταξιδιώτες μας.

Τίποτα! Το τοπίο συνεχώς το ίδιο, τα πρόσωπα των γύρω μας είχαν έκφραση περίπου μακαριότητας… και εγώ παρέμενα όλος απορία. Να ρωτήσω; Τι; Και ποιον; Όλοι οι κοντινοί μας… Γερμανοί! Και κατά τη δήλωσή τους, γαλλικά δεν ήξεραν. Να κάθομαι τώρα να μαζεύω μια-μια τις λίγες λέξεις της γλώσσας τους και να υποβάλω ερώτημα που ευχερώς μπορούσε να θεωρηθεί “ανόητο”; “Πάλη δεινή συνεκροτήθη εντός μου” και τελικώς πήρα τη μεγάλη απόφαση. Γύρισα προς το πίσω κάθισμα και ρώτησα ένα μεσόκοπο που κι αυτός, απορροφημένος από τη θέα, είχε πάρει έκφραση ιδιαιτέρως καλόβολη. «Μα είμαστε στη Γαλλία;» ξεστόμισα. Αυτός χαμογέλασε και μου έριξε κεραυνοβόλα την πασίγνωστη γερμανική φράση «άμπε νατύρλιχ!», που σε ελεύθερη νεοελληνική μετάφραση σημαίνει: «Και βέβαια! Τι το ρωτάς;»

Με αποστόμωσε. Συνέχισα να παρατηρώ τα πέριξ και ξαφνικά αποδείχτηκε το αληθές του “άμπε νατύρλιχ”. Το πούλμαν είχε μπει σε ένα μικρό χωριό. Σπιτάκια περιποιημένα δεξιά κι αριστερά και ξαφνικά… στο κτήριο του Δημοτικού Σχολείου κυμάτιζε χαρούμενα η τρίχρωμη σημαία των Γάλλων. Είχαμε μπει στη Γαλλία, χωρίς να το καταλάβουμε! Θεέ μου! Πόσες εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων είχαν, στην καλλίτερή τους ηλικία, αλληλοσφαχτεί πριν από όχι πολλές δεκαετίες, προκειμένου αυτό το χαριτωμένο χωριό να μείνει γαλλικό ή να γίνει γερμανικό – ή κατά μία άποψη ακριβώς το αντίστροφο! Αίματα, αίματα και πάλι αίματα! Και τώρα όλα γελούσαν, ειρηνικά, γαλήνια και όμορφα, χωρίς τίποτα πάνω τους να δείχνει τις τραγωδίες του παρελθόντος…

ΕΕ: Η μεγάλη ελπίδα

Συνιστά πραγμάτωση μεγάλης ελπίδας η ΕΕ. Επί αιώνες οι λαοί τής Γηραιάς Ηπείρου μεταξύ τους σκοτώνονταν για πράγματα, με τα οποία ούτε να γελάσει κανείς δεν αξίζει σήμερα. Και αυτό το υλοποιημένο όραμα το οφείλουμε σε πολλούς, μεταξύ των οποίων ο “προς μητρός” γερμανικής καταγωγής Κάρολος ντε Γκωλ κατέχει την πρώτη θέση. Και μετά ο Χέλμουτ Σμιτ, Δυτικογερμανός ηγέτης, που είχε την τόλμη να δηλώσει ότι «στην Ευρώπη μπαίνει όχι η Ελλάδα μα ο Καραμανλής». Δυστυχώς είχε δίκιο, αλλά ευτυχώς έδειξε σε μας, τους Έλληνες, τον τραχύ δρόμο που έπρεπε να πάρουμε, για να αποτινάξουμε από πάνω μας τη φτώχεια και τα συνακόλουθα “κακά της μοίρας μας”.

Και “ταύτα μεν ούτως εχέτω”, όπως έλεγαν και οι Αρχαίοι μας. Σήμερα όμως τι γίνεται; Όλοι μας κακολογούμε την ΕΕ, όλοι τη θεωρούμε “κακό και πηγή όλων των κακών”. Έχουμε δίκιο; Προκειμένου να δοθεί έλλογη απάντηση σε αυτό το καίριο ερώτημα, ας φέρουμε στη μνήμη μας τον Λοχία Πικιό του Γιώργου Θεοτοκά. Τον θυμάστε; Αμφίβολο το βλέπω, ειδικώς σε σχέση με τους νεότερους αναγνώστες μας. Να τον παρουσιάσουμε λοιπόν: Πρόκειται για εμβληματική μορφή του επικών διαστάσεων μυθιστορήματος “Αργώ” του κορυφαίου λογοτέχνη μας. Χαρακτηριστική περίπτωση “τίμιου και μπεσαλή λαϊκού μάγκα” ο λοχίας αυτός, έχοντας μετατεθεί στις Φυλακές Συγγρού, οργάνωσε, κατά τον Μεσοπόλεμο, την από εκεί απόδραση τριών κομμουνιστών κρατουμένων.

Μετά την επιτυχία του εγχειρήματος μάλιστα, τους οδήγησε στο Σούνιο από όπου τους παρέλαβε σοβιετικό καράβι που κατευθυνόταν στην Οδησσό. Όλοι περίμεναν πως και αυτός θα έμπαινε στο ρωσικό πλοίο, προκειμένου να αποφύγει τις διώξεις που τον ανέμεναν στη χώρα μας. Ο Πικιός όμως αρνήθηκε. Επέβλεψε την επιβίβαση στο σκάφος των φυλακισμένων, που χάρη σε αυτόν είχαν σωθεί, και μετά… αυτοκτόνησε! Γιατί; Την εξήγηση την έδωσε σε γράμμα προς τη μάνα του: «Η ζωή είναι μια κωμωδία. Ας δοκιμάσουμε λοιπόν και τον Κομμουνισμό… Να δεις όμως που οι άνθρωποι και πάλι δεν θα είναι ευχαριστημένοι».

Το ότι ο βίος μας συνιστά παρωδία της πραγματικότητας το είπε ο Πλάτων. Μετά ο Ροΐδης μάς εξήγησε ότι δεν είμαστε απλώς “παρωδία” αλλά αυτόχρημα “κωμωδία” και ακόμη πιο μετά ο Νίκος Τσιφόρος και ορισμένοι άλλοι εμφατικώς κατέδειξαν τον κωμικό χαρακτήρα που διέπει περίπου το σύνολο των πεπραγμένων μας. Εντάξει! Δίκιο έχει ο Πλάτων και οι συνειδητοί ή μη συνεχιστές του. Γιατί όμως πανηγυρικώς επαληθεύθηκε ο Λοχίας Πικιός που προέβλεψε ότι το “μεγαλειώδες πείραμα” για την πραγμάτωση του οποίου ο ίδιος θυσιάστηκε, και πάλι θα άφηνε δυσαρεστημένη την ανθρωπότητα;

Απαιτείται φρόνηση στην ΕΕ

“Μέχρις αποδείξεως του εναντίου”, η απάντηση εντοπίζεται στον καθημερινό δημόσιο λόγο. Τα “συμφέροντά μας”, τα “εθνικά μας συμφέροντα”, τα “απαράγραπτα δίκαιά μας” κ.ο.κ. Η ανθρωπότητα εδώ και αιώνες προσπαθεί να ενοποιηθεί πότε βιαίως, πότε θρησκευτικώς, πότε ιδεολογικώς και τώρα –στη θεωρία έστω– ειρηνικώς. Πώς όμως είναι δυνατόν να ενωθεί, εάν το ατομικό και πολύ περισσότερο το εθνικό συμφέρον δεν αντικατασταθεί από το συλλογικό;

Πώς είναι δυνατόν να θέλουμε την Ευρώπη, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας αποκλειστικώς στη δική μας καθημερινότητα; Πώς είναι δυνατόν να επιτευχθεί ουσιαστική προσέγγιση των λαών, ενόσω εμείς θυμόμαστε πως “είχαμε φτάσει στις Ινδίες”, οι Ισπανοί πως “είχαν κατακτήσει την Αμερική”, οι Άγγλοι πως “είχαν αυτοκρατορία στην οποία ποτέ δεν έδυε ο ήλιος”, οι Ρώσοι πως “είχαν μπει θριαμβευτές στο Παρίσι και το Βερολίνο” κ.τ.λ., κ.τ.λ.; Εφόσον ο άνθρωπος είναι “ζώον κοινωνικόν”, το συμφέρον της –μικρής ή ευρείας– κοινωνίας πρωτεύει κι όχι το όποιο δικό του.

Αυτό βέβαια ισχύει και ως προς τα αξιώματα της ΕΕ. Πώς είναι δυνατόν η αντιμετώπισή τους να έχει ως αποκλειστικό σκοπό την προσωπική, υλιστικού χαρακτήρα ευημερία των αξιωματούχων; Οι Τούρκοι έχουνε μια ρήση που εν προκειμένω βάζει τα πράγματα στη θέση τους: «Όποιος κρατάει τον κουβά με το μέλι και δεν βουτάει το δάχτυλό του είναι γουρούνι». Βεβαίως! Ωραία το λένε οι γείτονες! Κατόρθωσες να πιάσεις το δοχείο με το μέλι; Μπράβο σου και δοκίμασε το περιεχόμενό του, γιατί αλλιώς θα καταντήσεις σαν τον Ροβεσπιέρο. Όχι όμως να το πάρεις σφιχτά αγκαλιά και να “γίνεις της αναλήψεως”.

Για να μη πολυλογούμε και κουράζουμε, ας θυμηθούμε ἐναν ακόμη αφορισμό του Πλάτωνος. Μιλούσε ο μέγας Φιλόσοφος με κάποιον τύραννο, τον οποίο και κατηγόρησε ότι «επωφελείται από την εξουσία του, για να εξυπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα». «Μα κυβερνήτης δεν είμαι; Εφόσον είμαι, θα πράξω ό,τι με συμφέρει», απάντησε ο τύραννος. «Ναι, –του απάντησε ο Πλάτων– αλλά αυτό έχεις δικαίωμα να το κάνεις, μόνον εάν είσαι τόσο ενάρετος, ώστε τα συμφέροντά σου πλήρως να ταυτίζονται με εκείνα του Κράτους».

Εν κατακλείδι, όλα παραμένουν θέμα “σωφροσύνης”. Και αυτό φαίνεται από το “νόμω δίκαιον” (δίκαιο του ισχυροτέρου) που διέπει τη βιοτή μας, ενώ θα έπρεπε πλήρως να επικρατεί το “φύσει δίκαιο”. Και το “φύσει δίκαιον” απαιτεί φρόνηση, δηλαδή μυαλό που να λειτουργεί σωστά. Δυστυχώς, όμως, αυτό εξαρτάται κυρίως από την Παιδεία. Οπότε, ας κάνουμε και εμείς μια πρόβλεψη, χωρίς, βέβαια, να προσφύγουμε στις ακρότητες του Λοχία Πικιού: Εάν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, η Ευρώπη γενικώς και η δική μας Πατρίδα ιδιαιτέρως, δεν έχουν μέλλον.