Ο μισός θρίαμβος του πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία

Η πρόσφατη εκλογική επιτυχία του Kόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί νίκη τόσο πολιτική όσο και σημειολογική. Όχι μόνο για την Τουρκία αλλά για τα ανά τον κόσμο ισλαμικά κινήματα. Δεκαέξι χρόνια πέρασαν από τo 2002 και την αναρρίχηση του Ερντογάν στην εξουσία. Σε μια Τουρκία ιδρυμένη υπό ένα αυστηρό κοσμικό-στρατοκρατικό πλαίσιο, έθεσε ένα στόχο. Ένα στόχο κοινό για κάθε ισλαμικό πολιτικό μόρφωμα. Την, δια των εκλογών, εγκαθίδρυση μιας απολύτου εξουσίας.

Το -προσωποπαγές πλέον- ισλαμικό κόμμα του Ερντογάν κατάφερε όχι μόνο να επιβιώσει στην εξουσία, αλλά και να ελιχθεί σε ένα ρευστό και χαοτικό γεωπολιτικό περίγυρο. Ακόμα ποιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός της σύμπραξης-συμμαχίας με τους πλέον ακραίους εκφραστές του, κοσμικού, εθνικισμού. Ας σημειώσουμε εδώ ότι για έναν ισλαμιστή, από τον πιο μετριοπαθή έως τον ποιο ακραίο, έννοιες όπως ο νεωτερικός εθνικισμός, η ύπαρξη ανεξαρτήτων αρχών, ο διαχωρισμός των εξουσιών, ακόμα, και η ίδια η ύπαρξη, κοσμικού νομικού κώδικα είναι ασύμβατες με το Ισλάμ.

Οι κοσμικοί κεμαλικοί εθνικιστές κατανοούσαν πλήρως ότι η ισχυροποίηση και επιβίωση της Τουρκίας περνούσε μέσα από τη Δύση. Έχοντας αντίληψη των γεωπολιτικών χαρακτηριστικών της Τουρκίας την κατέστησαν ισχυρή, πολιτικά και στρατιωτικά, ως πυλώνα των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή. Επίσης, η παγίωση του κοσμικού εθνικισμού σήμαινε ότι η ιδιότητα του Τούρκου, ασχέτως πατρογονικών καταβολών, ήταν φύσεως κατά βάση πολιτικής, εξ ου και το μότο, «Ne mutlu Türküm diyene» («η ευτυχία να αυτοαποκαλείται κανείς Τούρκος»), άρα συνδεόμενη με το κράτος και την υπηκοότητα.

Αντιθέτως οι «μετριοπαθείς» ισλαμιστές επιδιώκουν μια Τουρκία, η οποία οφείλει να ασκεί από επιρροή έως και κυριαρχία στα πρώην οθωμανικά εδάφη. Επίσης, διακατέχονται από πνεύμα αμφισβήτησης των υπαρχόντων συνόρων, ως έξωθεν επιβεβλημένων. Το δόγμα των «μηδενικών προβλημάτων» μάλλον ήταν ένα επιδέξιο τέχνασμα προς εξοικονόμηση χρόνου.

Ούτε Δύση ούτε Ανατολή

Επιπλέον στοχεύουν η Τουρκία να αναδειχθεί ως περιφερειακή υπερδύναμη, η οποία ούτε θα λογοδοτεί, ούτε θα εξαρτάται από τη Δύση. Το σύνθημα των Ιρανών επαναστατών του 1979 (ούτε Δύση ούτε Ανατολή – Ισλαμική Δημοκρατία) φαντάζει, καθ’ υπερβολήν, ταιριαστό.
Ακόμη, το Ισλάμ από στοιχείο συμπληρωματικό, και όχι πηγαίο, της τουρκικότητας καθίσταται βασικός πυλώνας της νεοοθωμανικής ταυτότητας.

Όπως ακριβώς συνέβαινε στα οθωμανικά χρόνια, Τούρκος μπορεί να θεωρηθεί και να καταστεί οποιοσδήποτε σουνίτης μουσουλμάνος, ο οποίος κατοικεί στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το τελευταίο το βλέπουμε να εκτυλίσσεται στα Βαλκάνια από το Κόσοβο και τη Βοσνία μέχρι τη Θράκη.

Εν συντομία, μιλάμε για την αμφισβήτηση του καθιερωμένου από τη συνθήκη της Λωζάνης περιφερειακού status quo, καθώς και την αντιστροφή της συνειδησιακής πυραμίδας. Επί το προκείμενο, αυτά τα 17 χρόνια ήταν μια μεταβατική περίοδος. Ο Ερντογάν συγκρούστηκε, ελίχθηκε, ρίσκαρε αλλά τελικά πέτυχε. Επέτυχε αυτό, το οποίο απέτυχαν να πραγματώσουν οι Αδερφοί Μουσουλμάνοι της Αιγύπτου, το Μέτωπο Ισλαμικής Λύτρωσης της Αλγερίας. Να εγκαθιδρύσει μέσω εκλογών ένα σύστημα απόλυτης εξουσίας υπό πλαίσιο ισλαμικό.

Για να ολοκληρωθεί όμως η ισλαμική «επαναφορά» απαιτείται άλλη μία συνταγματική αναθεώρηση. Σκοπός αυτής, είναι η καθιέρωση της Σαρία ως ιεραρχικά ανώτατης πηγής δικαίου, καθότι ο “δρόμος” ήταν και είναι ο θεμέλιος λίθος κάθε ισλαμικής μορφής διακυβέρνησης, όπως πχ. η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το ζήτημα είναι ότι η κεμαλική, και όχι μόνο, Τουρκία δεν πρόκειται ποτέ να ανεχτεί μια τέτοια εξέλιξη. Πολύ απλά διότι η Σαρία θα σημάνει και την τυπική εξάλειψη κάθε ίχνους κοσμικότητας και δημοκρατικότητας στη χώρα.