Ο παράγοντας-κλειδί που μπορεί να δώσει πλεονέκτημα στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις

«Ίσως το φώς θα’ναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει»
Κ. Καβάφης-“Τα Παράθυρα”

Η έννοια της λέξεως “αλλαγή” αναφέρεται στη μετάβαση ενός ατόμου, μιας ομάδας, μιας οργάνωσης/επιχείρησης, ενός κράτους ή και του συνόλου αυτών, από μια κατάσταση σε μια άλλη, ή από ένα σύνολο συνθηκών σε ένα άλλο. Και παρότι η αλλαγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την περίοδο της φυσικής μας παρουσίας σε αυτόν τον πλανήτη και όχι μόνο, φαίνεται ότι συνεχίζει να προκαλεί ανάμεικτα, ακραία συναισθήματα, ευφορίας και φόβου.

Η αλλαγή δεν υποδηλώνει απλά και μόνο μια διαδικασία μεταμόρφωσης των υπαρχόντων δομών και πρακτικών, αλλά και του τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς των δρώντων. Ο Covid-19, για παράδειγμα, είναι βέβαιο ότι θα επιφέρει τεράστιες αλλαγές στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή σε παγκόσμιο επίπεδο. Αλλαγές που υπό κανονικές συνθήκες πολύ δύσκολα θα είχαν πραγματοποιηθεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, δίχως σθεναρές αντιστάσεις από οργανωμένα συμφέροντα και δομημένες κουλτούρες συμπεριφοράς.

Σε ό,τι αφορά τον τομέα της διαχείρισης της γνώσεως του “νέου”, ο βαθμός υιοθέτησης των αλλαγών δείχνει να βρίσκει αρκετά εμπόδια και από την πλευρά του ανθρώπινου δυναμικού. Η αύξηση του βαθμού ανασφάλειας και στρες που συνοδεύει το “άγνωστο νέο”, έναντι των συγκεκριμένων “σταθερών” που προσφέρει το “παλιό δοκιμασμένο”, είναι μεταξύ των αιτιών.

Επιπρόσθετα, δεν είναι αμελητέος και ο αριθμός των συγκρούσεων που ανακύπτουν με την εμφάνιση έκαστου “νέου” παράγοντα/στοιχείου τόσο μεταξύ των δομημένων συμφερόντων εντός του οργανισμού/επιχείρησης, όσο και των δικτύων που έχει αναπτύξει με εξωγενείς παράγοντες. Επίσης, ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει τη δύναμη της υπάρχουσας οργανωσιακής κουλτούρας, που θέτει υπαρκτά ή φαντασιακά εμπόδια, έτσι ώστε να καθυστερήσει ή να μην ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του νεοτερισμού.

Κλασικό παράδειγμα οι αλλαγές στη συμπεριφορά εργαζομένων αλλά και πελατών σε κρατικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις στη χώρα μας, πριν και μετά την έλευση του Covid-19. Η γεωπολιτική και η γεωστρατηγική, είναι ένα πεδίο γνώσης, στο οποίο γίνεται εμφανές ότι τόσο η πανεπιστημιακή όσο και η στρατιωτική κοινότητα θεραπεύουν κυρίως μέσω των παραδοσιακών μοντέλων της γεωγραφίας.

Στοιχεία για τις ένοπλες δυνάμεις

Και παρότι η γεωγραφία συνεχίζει να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στις σκέψεις και δράσεις των ιθυνόντων, ωστόσο –όπως υποστηρίζει ο γράφων– δεν έχει αποδοθεί η δέουσα σημασία στον κομβικό ρόλο που διαδραματίζει η τεχνολογία στο σύγχρονο πεδίο των στρατιωτικών επιχειρήσεων, της επικοινωνίας και των πληροφοριών, καθώς και τις ριζικές αλλαγές που αυτή απαιτεί για να μετατραπεί μεταξύ άλλων και σε αίσθηση ψυχολογικής υπεροχής.

Κατά την προσωπική αντίληψη του γράφοντος, η χρήση της τεχνολογίας γίνεται ως βοηθητικός/υποστηρικτικός μηχανισμός της παραδοσιακής και δοκιμασμένης αντίληψης περί πρωτοκαθεδρίας της γεωγραφίας, κάτι που οι σύγχρονες γεωπολιτικές αντιλήψεις δυτικών και δυτικόστροφων κρατών δείχνουν να έχουν αμφισβητήσει. Όπως χαρακτηριστικά τονίζουν, οι συνθήκες στην σύγχρονη εποχή έχουν αλλάξει δραστικά, ώστε ο βηματισμός στο χρόνο να έχει ξεπεράσει σε αξία αυτόν του χώρου. Αποτέλεσμα είναι, όροι, όπως διεθνείς σχέσεις, ασφάλεια και σύνορα, να έχουν πολύ μεγαλύτερη εξάρτηση από το χρόνο, από ό,τι από τον χώρο.

Οι ελληνικές και οι κυπριακές ένοπλες δυνάμεις αποτελούν τον μοναδικό θεσμό που μπορεί να “διαμορφώσει”/”αλλάξει” τις αντιλήψεις τόσο των πολιτικών όσο και των πολιτών για τη γεωγραφία, τη γεωπολιτική και τη γεωστρατηγική. Παρά τα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν πραγματοποιήσει σε τομείς άμεσα συνδεδεμένους με την τεχνολογία, δίνουν την εντύπωση ότι διστάζουν να προβούν σε δραστικές αλλαγές σε πρακτικές και αντιλήψεις που έχουν ως σημείο αναφοράς την έννοια του χρόνου (Εθνικές Επάλξεις, Τεύχος 125, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2018).

Από την άλλη πλευρά η ελεύθερη Κύπρος, ιδιαίτερα μετά την είσοδό της στην ΕΕ, δείχνει αδυναμία αλλαγής δόγματος και ανάληψης πρωτοβουλιών, ακολουθώντας τα παραδείγματα “μικρών” γεωγραφικά κρατών, όπως το Ισραήλ, το Κουβέιτ, η Νότια Κορέα, το Μπαχρέιν και η Σιγκαπούρη. Θα χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα η Πολεμική Αεροπορία μικρών κρατών, αλλά δεν οφείλει η σκέψη μας να μείνει εγκλωβισμένη μόνο σε αυτό. Η επιλογή του αεροπορικού όπλου, έγινε λόγω της παραδοσιακά άμεσης σύνδεσης του με την τεχνολογία, γεγονός που το καθιστά ικανό να υπερνικά τα εμπόδια της γεωγραφίας.

Μαχητικά αεροσκάφη και υπεροχή

Το Ισραήλ, λοιπόν, διαθέτει 277 μαχητικά αεροσκάφη για την υπεράσπιση έκτασης 20.770 km2, η Νότια Κορέα 557 μαχητικά για 100.210 km2, η Ταϊβάν 382 μαχητικά για 36.193 km2, το Κουβέϊτ 34 μαχητικά για 17.818 km2, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) 134 μαχητικά για 83.600 km2, αλλά και κρατίδια όπως το Μπαχρέιν και η Σιγκαπούρη διαθέτουν 21 και 100 μαχητικά αντίστοιχα για την υπεράσπιση εδαφών εκτάσεως 767 και 705 km2.

Η συγκέντρωση τόσου μεγάλου αριθμού μαχητικών στα παραπάνω κράτη είναι αποτέλεσμα μιας διαδικασίας συνεχούς επανεξέτασης των δυνατοτήτων τους, των δυνατοτήτων των αντιπάλων αλλά και της ανάγκης επιβεβαίωσης-ενδυνάμωσης της περιρρέουσας κουλτούρας υπεροχής στο πεδίο των μαχών.

Είναι γνωστό ότι σε μια δημοκρατία όλοι, μηδενός εξαιρουμένου, φέρουν ευθύνη στη λήψη αλλά και την εφαρμογή των αποφάσεων. Ωστόσο, το μεγαλύτερο βαθμό ευθύνης για εμμονή σε παραδοσιακές αντιλήψεις για το χώρο και τον χρόνο φέρουν όχι μόνο τα στελέχη, αλλά και οι πνευματικοί δάσκαλοί τους, ιδιαίτερα αυτοί που θεραπεύουν τους τομείς της γεωπολιτικής και της γεωστρατηγικής.

Oπως χαρακτηριστικά τονίζει και ο Π. Κονδύλης (Θεωρία του Πολέμου): «Το λυπηρό παράδοξο σε ακρασφαλείς ιστορικές καταστάσεις συνοδευόμενες από διάχυτα παρακμιακά φαινόμενα, είναι ότι η στρατηγική σκέψη θολώνει τόσο περισσότερο όσο εντονότερα την χρειάζεται ένα έθνος. Όπως ο βαριά άρρωστος δεν αναρωτιέται τι θα κάμει σε 10 χρόνια, αλλά αν θα βγάλει την νύχτα, έτσι ο ιστορικά ανίσχυρος χαρακτηρίζεται από την έλλειψη μακρόπνοων συλλήψεων και την προσήλωση στα άμεσα δεδομένα».

Χρόνος και γεωπολιτική

Και αν ανατρέξουμε στην πρόσφατη ομιλία του πρέσβη του Ισραήλ στην χώρα μας Yossi Amrani, θα παρατηρήσουμε ότι «το Ισραήλ… αλλάζει συνεχώς τη στρατηγική εθνικής ασφαλείας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι… για την αντιμετώπιση οποιαδήποτε απειλής, πρέπει άμεσα ν’ αρχίσουμε να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές που συμβαίνουν στην περιοχή μας και πιθανώς πέρα από αυτήν… η Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας που είχαμε στη δεκαετία του ‘50, δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική μας στα τέλη του 20ού αιώνα» (Εθνικές Επάλξεις, Τεύχος 130, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2019).

Σε ό,τι αφορά δε τη Σιγκαπούρη, είναι άξια της προσοχής μας η επισήμανση του επισμηναγού Bernard Ca Hajie, ότι τα μικρά κράτη μπορούν να ακολουθήσουν δύο διαδρομές: ή συντάσσονται με την οπτική του Μονακό και της Ισλανδίας ακόμη και της Νέας Ζηλανδίας «που έχουν αφήσει σε άλλους την άμυνα της χώρας τους», ή ακολουθούν το παράδειγμα της Σουηδίας, του Ισραήλ και της Σιγκαπούρης που στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις.

Μικρές χώρες, όπως και η Κύπρος, που δεν έχουν κάποιο πλεονέκτημα όταν μάχονται στο δικό τους έδαφος ισχυρότερους αντιπάλους, οφείλουν να μεταφέρουν τη σύρραξη στο έδαφος του αντιπάλου, έχοντας ως σύμμαχό τους την τεχνολογία και τον χρόνο, στοιχεία που προσφέρει πλουσιοπάροχα το αεροπορικό όπλο.

Ανεξάρτητα από την συνταύτιση ή όχι με τις παραπάνω αντιλήψεις, ο γράφων θεωρεί ότι ήγγικεν η ώρα όπου πανεπιστημιακοί, πολιτικοί και στρατιωτικοί ταγοί σε Ελλάδα και Κύπρο, οφείλουν να κάνουν το πρώτο βήμα για γόνιμες συζητήσεις, ίσως έντονες αντιπαραθέσεις, αλλά και ολοκληρωμένες ζυμώσεις σχετικά με τον παράγοντα χρόνο στη γεωπολιτική και γεωστρατηγική μας θεώρηση αλλά και στρατιωτική στρατηγική στον 21ο αιώνα. Διότι, δίχως να θέλουμε να φτάσουμε στην υπερβολή, η αίσθηση/κουλτούρα υπεροχής στο χρόνο έναντι του αντιπάλου δεν είναι πλέον θέμα επιλογής αλλά αναγκαιότητα.