Ο Τσίπρας ψάχνει πολιτική ρίζα και στον αριστερό Βενιζελισμό!

«Πρωθυπουργός: Δεν είναι εκδήλωσις του σοσιαλισμού ο μπολσεβικισμός. Ο σοσιαλισμός είναι δημοκρατικός και ο μπολσεβικισμός είναι αντιδημοκρατικός, ώστε είναι δύο άκρα αντίθετα. Είναι πλάνη ότι ο μπολσεβικισμός είναι εκδήλωσις του σοσιαλισμού, είναι εξέλιξις, αν θέλετε, αλλ’ εξέλιξις νοσηρά διότι απομακρύνεται της βάσεως του σοσιαλισμού, ήτις είναι κατ’ εξοχήν δημοκρατική». Ελευθέριος Βενιζέλος, 28-1-1920, Πρακτικά της Βουλής

Τα εκλογικά ραντεβού του 2019 ολοκληρώθηκαν με συγκεκριμένα αποτελέσματα, όπως η κυβερνητική διαδρομή 2015-19 και ο (αντι)μνημονιακός κύκλος 2010-2019. Στο τέλος αυτών των αναμετρήσεων της 3ης φάσης της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, ο ΣΥΡΙΖΑ από κόμμα της ριζοσπαστικής Aριστεράς του 4% με κυρίαρχα τα στοιχεία ενός “κινηματικού” κόμματος διαμαρτυρίας και μικρού εταίρου του δημοκρατικού-αριστερού μπλοκ, εμφανίζεται σταθεροποιημένος στο 30%, κυρίαρχος στο χώρο του αντιδεξιού υποσυστήματος.

Μετά το αποτέλεσμα των αυτοδιοικητικών και ευρωεκλογών 2019, η Αριστερά με την ευρεία έννοια, αντιμετώπιζε ως ενδεχόμενο να καταγράψει εκλογικά τη μεγαλύτερη ήττα της από το 1974. Μια τέτοια εξέλιξη θα σηματοδοτούσε πιθανώς τη μετατροπή μιας συγκυριακής εκλογικής νίκης της κομματικής Δεξιάς σε στρατηγικού-ηγεμονικού χαρακτήρα επικράτηση. Αυτό τελικά και σε πρώτο χρόνο τουλάχιστον δεν συνέβη. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό, πέραν του εκτονωτικού στοιχείου που αντικειμενικά λειτούργησε στις εκλογές που προηγήθηκαν.

Ένας απ’ αυτούς ήταν η ενεργοποίηση της αντιδεξιάς παραταξιακής μνήμης και η αντινεοφιλελεύθερη κοινωνική συσπείρωση λαϊκών και μικροαστικών στρωμάτων, ως άμυνα απέναντι στις προγραμματικές εξαγγελίες της ΝΔ. Η κίνηση αυτή υπήρξε και ως αυθόρμητη τάση εκπέμφθηκε και προεκλογικά από τον ΣΥΡΙΖΑ. Ας σημειωθεί ότι σε επίπεδο πολιτικής επικοινωνίας κινήθηκε καλύτερα απ’ ότι στις ευρωεκλογές, πατώντας και σε επιμέρους πραγματικές όψεις της κυβερνητικής πολιτικής στο κοινωνικό πεδίο.

Αναφορές σε Βενιζέλο

Η ψήφος στο ΣΥΡΙΖΑ στις 7 Ιουλίου είχε έντονα ταξικά, ηλικιακά και παραταξιακά χαρακτηριστικά. Έτσι που ενδεχομένως να μπορεί να θεωρηθεί ότι αν δεν υπήρχε η Συμφωνία των Πρεσπών θα “παιζόταν” ως ενδεχόμενο ακόμα και η εκλογική νίκη. Κόστισε, όμως, η πρακτική της κυβέρνησης Τσίπρα να επιβάλει αντιδημοκρατικά μια μειοψηφική στην κοινωνία άποψη για το Μακεδονικό και γενικότερα την “ταυτοτική” θεωρία που τη συνόδευσε. Και βέβαια αν ο διεθνής παράγοντας δεν επέλεγε τη συγκεκριμένη περίοδο να κλείσει το Μακεδονικό. Η ανάλυση της εκλογικής γεωγραφίας του αποτελέσματος από τον Βαγγέλη Γεωργίου είναι σαφής ως προς αυτό.

Την τελευταία εβδομάδα της προεκλογικής περιόδου, ο Αλέξης Τσίπρας στον αγώνα (και την αγωνία του) να επιτύχει το καλύτερο δυνατό εκλογικό αποτέλεσμα και τη μέγιστη συσπείρωση δυνάμεων έκανε, μεταξύ άλλων, διάφορες αναφορές σε ιστορικά πρόσωπα. Εκτός του Ανδρέα Παπανδρέου, στη διαδρομή άλλωστε του οποίου –και όχι μόνο σ’ αυτήν– συχνά αναφέρεται, επικαλέστηκε και τον Ελευθέριο Βενιζέλο –όχι μόνον στο Ηράκλειο της Κρήτης– με την έννοια ότι αποτελεί παραταξιακή συνέχεια.

Το γεγονός αυτό προκάλεσε μια κάποια αίσθηση και μερικά σχόλια. Ακολούθως, στη δήλωσή του το βράδυ των εκλογών αναφέρθηκε στην ανάγκη υπέρβασης της «διαλεκτικής έντασης» μεταξύ οργανωμένου κομματικού ΣΥΡΙΖΑ και Δημοκρατικής-Προοδευτικής Παράταξης προς την κατεύθυνση της δεύτερης. Για όσους έχουν μνήμη, η πρώτη σχετική αναφορά του Αλέξη Τσίπρα στον Ελευθέριο Βενιζέλο γίνεται στην προεκλογική περίοδο του Μαΐου 2012, όταν δηλαδή γίνεται αντιληπτό το παλιρροϊκό ρεύμα ανόδου. Αποτελεί εκδήλωση συνάντησης πολιτικών ρευμάτων, ιστορικών ερμηνειών, ανθρώπων, ευαισθησιών που εξελίσσεται από το 2012 μέχρι σήμερα, με διάφορα επεισόδια και στιγμές.

Πληθυντική παράδοση

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η βενιζελική παράδοση είναι πληθυντική, έχει διάφορες εκδοχές, πτέρυγες, τάσεις, περιόδους και προδήλως έχει σχέση με την Αριστερά, με την ευρεία και διεθνώς καθιερωμένη έννοιά της. Ειδικώς στην Ελλάδα έχει σχέση με τη σοσιαλιστική-δευτεροδιεθνιστική Αριστερά. Σε ορισμένες περιόδους είχε συμμαχικές ή και περισσότερο από συμμαχικές σχέσεις. Με την κομμουνιστική-τριτοδιεθνιστική Αριστερά, η οποία με όρους πολιτικούς-οργανωτικούς σχεδόν μονοπώλησε την έννοια της Αριστεράς στη χώρα μέχρι το 1974, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε ανοιχτή αντιπαλότητα-εχθρότητα.

Πιο χαρακτηριστική εκδήλωση το Ιδιώνυμο (ν. 4229/29) που στρεφόταν κατά του ΚΚΕ κυρίως και αφορούσε την ποινικοποίηση της δράσης και της προπαγάνδισης ιδεών σε σχέση με την δια βιαίων μέσων ανατροπή του κοινωνικού συστήματος, όσο και την απόσπαση μέρους της επικράτειας. Στελέχη της αριστερής πτέρυγας του βενιζελισμού (Παπαναστασίου και Καφαντάρης) καταψήφισαν το Ιδιώνυμο.

Ήταν μια  περίοδος όξυνσης κοινωνικών αγώνων, αλλά και της υιοθέτησης από το ΚΚΕ ήδη από 1923-4 της θέσης της 3ης Διεθνούς περί ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης. Θέση που το ΚΚΕ θα αντικαταταστήσει το 1934-35 με πλήρη μειονοτικά δικαιώματα, καθώς άλλαξε και η γραμμή της 3ης Διεθνούς στο 7ο συνέδριο το 1935. Το ΚΚΕ στον Εμφύλιο θα επανέλθει στην ολέθρια θέση το 1949 και θα την αναιρέσει εκ νέου το 1950.

Ο Βενιζέλος ήταν δημοκράτης 

Έχει σημασία ότι η αντιπαλότητα Βενιζέλου προς την κομμουνιστική-τριτοδιεθνιστική Αριστερά, ιδίως την περίοδο 1917-20 γίνεται όχι από φιλελεύθερη βάση, αλλά από δημοκρατική, όπως φαίνεται από το απόσπασμα που παρατίθεται στην αρχή σε σχέση με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Αποτελεί μέρος του διαλόγου του με τον βουλευτή της Αριστεράς Σιδέρη, στο πλαίσιο της συζήτησης νομοσχεδίου για τα εργασιακά, του περίφημου ν. 2112/20, του δικαίου της καταγγελίας. Είναι μια κριτική κοινή στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία της εποχής, που ήταν απέναντι στα νεοσύστατα κομμουνιστικά κόμματα.

Αυτό απορρέει από την ιστορική παράδοση του δημοκρατισμού, λόγω πρώιμης καθιέρωσης γενικού εκλογικού δικαιώματος (ήδη από το 1843), σε σχέση με τα ισχύοντα την ίδια περίοδο και στην Ευρώπη. Δεν είχαμε στην Ελλάδα τη σταδιακή εξέλιξη από φιλελεύθερο σε δημοκρατικό στάδιο, όπως σε άλλες δυτικές κοινωνίες. Έχει τη σημασία του για όσους σημερινούς φιλελεύθερους θέλουν να βλέπουν τον Ελευθέριο Βενιζέλο ως ιδεολογικό πρόγονο. Πρόκειται για ιστορικό ετεροχρονισμό που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα.

Ο ιστορικός αντίπαλος του Βενιζέλου στο χρόνο που έζησε ήταν η Δεξιά της εποχής του (βασιλόφρονες – Εθνικός Διχασμός). Όταν προς το τέλος του βίου του είχε μετατοπιστεί προς τα δεξιά (1936), από το Παρίσι που ζούσε φέρεται να δήλωσε «από τα βάθη της καρδιάς μου ζήτω ο βασιλεύς». Παρόλα αυτά, ο κύριος εχθρός του παρέμενε το Λαϊκό Κόμμα.

Εναντίον της κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος προχώρησε στο Κίνημα του 1935, το οποίο είναι ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του. Για τη συμμετοχή του σ’ αυτό βρέθηκε αυτοεξόριστος στο Παρίσι και με απόφαση δικαστηρίου που τον καταδίκαζε εις θάνατον. Ας σημειωθεί ότι εκείνη η κυβέρνηση έθεσε τις βάσεις για την κατάργηση της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας και την οικοδόμηση του μονοκομματικού κράτους της Δεξιάς, το οποίο έμελλε να διατηρηθεί, με διάφορες μορφές, μέχρι το 1981.

Ακολουθεί πολύ σύντομα το δεύτερο μέρος…