“Οι αθέατες όψεις του πολέμου στην Ουκρανία” – Μια ολοκληρωμένη και αντικειμενική ανάλυση

Όταν λοιπόν η Ιστορία, που θα διαυγάσει τα γεγονότα, θα έρθει πολλές δεκαετίες μετά, ο μέσος πολίτης, που είναι εκτεθειμένος στην προπαγάνδα, δεν έχει άλλο τρόπο παρά να αναζητήσει την αδέσμευτη δημοσιογραφία. Αλλά που να την βρει; Ο κίνδυνος να χαρακτηριστεί κάποιος φιλοπουτινικός, άρα πράκτορας του εχθρού ή στην καλύτερη περίπτωση, αφελής οπαδός ενός αιμοβόρου δικτάτορα, άρα φασίστας, ήταν και παραμένει μεγάλος.

Ο Σταύρος Λυγερός μας αποκαλύπτει ποιες είναι “Οι αθέατες όψεις του πολέμου στην Ουκρανία” (εκδ. Πατάκη) με την αυστηρότητα μιας επιστημονικής πραγματείας, αλλά με μια γλώσσα ρέουσα και μεστή, που ανασυντάσσει τα γεγονότα με τρόπο που γίνονται ορατά, απτά και κατανοητά, μαζί με τις αιτίες τους και τις συνέπειές τους. Με την εμπειρία 17 βιβλίων πάνω σε γεωπολιτικά ζητήματα στο ενεργητικό του και με την αναλυτική οξυδέρκεια που έχει κατακτήσει, ο Σταύρος Λυγερός μας παρέδωσε ένα βιβλίο αναφοράς, που οι ιστορικοί του μέλλοντος λίγα πράγματα θα μπορέσουν να προσθέσουν.

Τον Δεκέμβριο του 2022, λίγους μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, με ένα βιβλίο άμεσης ανάλυσης, ο Λυγερός προέβλεψε θαρραλέα πως αυτός ο πόλεμος θα αλλάξει τον κόσμο. Με το νέο του πόνημα, δεν επιχειρεί να αποδείξει πως σωστά προέβλεψε, αλλά μας προσκαλεί σε ένα αναστοχασμό πάνω στα γεγονότα αυτού το πολέμου, που ουσιαστικά άρχισε δώδεκα χρόνια πριν στο Μαϊντάν. Κάποιοι θα χαρακτηρίσουν το βιβλίο φιλορωσικό.

Όσοι το διαβάσουν προσεκτικά θα δουν την αμεροληψία του Λυγερού. Σε καμία περίπτωση δεν είναι αντιουκρανικό. Απλώς, τα γεγονότα, που συσκότισε η προπαγάνδα της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών, αποκάλυψαν τις αθέμιτες δυτικές εμμονές και επιδιώξεις. Αυτό, άλλωστε, είναι η κρίσιμη προσφορά του βιβλίου. Μας δίνει, μέσα από τα γεγονότα, τη δυνατότητα να σκεφτούμε που μας οδηγούν τώρα οι φιλοπόλεμες ηγεσίες, ιδιαίτερα στην Ευρώπη…

“Οι αθέατες όψεις του πολέμου στην Ουκρανία”

Το βιβλίο του Λυγερού είναι ένα υπόδειγμα γεωπολιτικής ανάλυσης κι αυτό προκύπτει ήδη από την πρώτη ενότητα, που αναφέρεται στα πριν της εισβολής, αρχίζοντας από την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος, την άρνηση της Δύσης να αποδεχθεί τη Ρωσία ως εταίρο και τον στρατηγικό της στόχο να την υποβαθμίσει σε δευτερεύουσα δύναμη, να λεηλατήσει τους πόρους της και να την αποσυνθέσει στα ομόσπονδα κράτη της.

Οι προθέσεις και οι στόχοι αυτοί τεκμηριώνονται από έγκυρες δυτικές πηγές και δηλώσεις πολιτικών πρωταγωνιστών. Ο Πούτιν άρχισε να δαιμονοποιείται, όταν κατάφερε σταδιακά να “επανεθνικοποιήσει” τη Ρωσία, ενώ με την προσάρτηση της Κριμαίας η Ρωσία μπαίνει στο στόχαστρο των δυτικών κυρώσεων και αρχίζει η πρόκληση-πρόσκληση του ΝΑΤΟ προς την Ουκρανία να ενταχθεί στη Συμμαχία.

Η ανάλυση των εκλογικών αναμετρήσεων, δημοσκοπήσεων, γλωσσικών, πολιτισμικών και ιστορικών δεδομένων για την Ουκρανία που παραθέτει ο συγγραφέας, καταδεικνύουν πως επρόκειτο για μια χώρα βαθύτατα διχασμένη, ενώ στα επόμενα κεφάλαια αποκαλύπτεται η εκτεταμένη διαφθορά, στην οποία η χώρα πρωταγωνιστεί παγκοσμίως και η οποία έχει κατέβει από το πολιτικό σύστημα και τους οικονομικούς παράγοντες στον στρατό.

Η τεκμηρίωση του Λυγερού είναι στιβαρή, ιδιαίτερα για το παρασκήνιο και τους στόχους των συμφωνιών Μινσκ Ι και ΙΙ. Αλλά εκεί που υπάρχει σαφής προστιθέμενη αξία για τον ανύποπτο αναγνώστη είναι οι συστηματικές προσπάθειες και οι προτάσεις της Μόσχας για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη και η περιφρόνηση των Δυτικών σε αυτές, αλλά και στις συμφωνίες που υπέγραφαν. Από το κρίσιμο αυτό κεφάλαιο προκύπτει πως η αξιοπιστία της Δύσης κατέρρευσε στα μάτια της ρωσικής ηγεσίας και κοινωνίας.

Αυτό είναι βασικό για να καταλάβουμε τη δυσκολία αποκατάστασης εμπιστοσύνης και, κυρίως, όπως εκφράζεται με την εμμονή της Μόσχας σε λεπτομερειακές δεσμεύσεις στις όποιες συμφωνίες μπορεί να προκύψουν. Η Μόσχα είναι αποφασισμένη να μην ξαναεμφανιστεί αφελής έναντι του δυτικού παράγοντα. Έχει εξαπατηθεί πολλάκις.

Η ιδεολογική πτυχή του πολέμου

Αυτό κατοχυρώθηκε, όταν η μονογραφή του πλαισίου συμφωνίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη τον Μάρτιο του 2022, που προέβλεπε την ουδετερότητα της Ουκρανίας, ανατράπηκε με παρέμβαση του Βρετανού πρωθυπουργού, Μπόρις Τζόνσον, που ενεργούσε ως εντολοδόχος του Αμερικανού προέδρου, Τζο Μπάιντεν. Οι Αμερικανοί είχαν αποφασίσει να συντρίψουν τον Πούτιν, αντί να διαπραγματευτούν.

Στο μεγάλο κεφάλαιο για τον πόλεμο και τη διπλωματία επί προεδρίας Μπάιντεν, αναλύονται όλες οι ρωσικές αδυναμίες και αποτυχίες επί του πεδίου, αλλά και οι αιτίες της αποτυχίας της ουκρανικής αντεπίθεσης του 2023, και όλες οι φάσεις του πολέμου και της προπαγάνδας. Ιδιαίτερη όμως σημασία έχει η ιδεολογική πτυχή του πολέμου. Πώς δηλαδή, η γεωπολιτική σύγκρουση εξελίχθηκε με τη δαιμονοποίηση του Πούτιν, σε σύγκρουση “καλού-κακού”.

Ο Λυγερός αναλύει τον ευρασιατικό προσανατολισμό της Μόσχας, μετά την δυτική περιφρόνηση και την σχέση που σφυρηλατήθηκε με την Κίνα. Επίσης, αναλύει τις διεθνείς συνέπειες της διαφαινόμενης στρατιωτικής νίκης της Ρωσίας και τον ρόλο που αυτή έπαιξε στην απόκτηση μιας νέας εθνικής υπερηφάνειας και αυτοπεποίθησης, η οποία «ως άυλη αξία υπερτερεί συντριπτικά του κόστους από τις ανθρώπινες απώλειες στον πόλεμο».

Η παγκόσμια ανατροπή

Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ έχει αποτραπεί. Ο Παγκόσμιος Νότος θεωρεί τη νίκη της Ρωσίας ως ήττα της Συλλογικής Δύσης, η οποία λόγω των τετελεσμένων, υποχρεώθηκε σε «γεωστρατηγική κωλοτούμπα, αλλάζοντας στάση έναντι της Μόσχας». Οι συνέπειες της αποτυχίας της Συλλογικής Δύσης τεκμηριώνονται στο επόμενο κεφάλαιο για την γεωοικονομία του πολέμου και το πώς η Ρωσία, όχι μόνο δεν διαλύθηκε από τις δυτικές κυρώσεις, αλλά αντίθετα η οικονομία και η παραγωγή της (πολεμική, βιομηχανική, αγροτική) ανέκαμψε δυναμικά. Εκεί αναλύονται τα νέα αναδυόμενα σχήματα της πολυπολικότητας, μέσα από τον Οργανισμό της Σαγκάης και τους ΒRICS+, αλλά και τα εγχειρήματα της αποδολαριοποίησης και της παράκαμψης του ελέγχου των διεθνών συναλλαγών μέσω της πλατφόρμας SWIFT.

Ακολουθεί το τελευταίο κεφάλαιο, με τις εξελίξεις στο πολεμικό πεδίο και στη διπλωματία επί προεδρίας Τραμπ, όπου αποκαλύπτονται η αμηχανία της Ευρώπης, οι οικονομίστικες επιδιώξεις του νέου Αμερικανού προέδρου, τα διχαστικά κρούσματα του δυτικού μπλοκ, αλλά και οι διαγκωνισμοί ανάμεσα στους Ευρωπαίους και κυρίως οι δυσκολίες για την εκεχειρία και τα αδιέξοδα της ειρήνευσης. Στον επίλογο, ο Λυγερός καταθέτει τρία σενάρια για τις πιθανές εξελίξεις των διαπραγματεύσεων.