Οι δύο όψεις του τζιχάντ – Οι λαβύρινθοι της θρησκευτικής σκέψης

Μεταξύ τῶν μουσουλμάνων δέν ὑπάρχει μια ἑνιαία στάση ἔναντι τῆς τρομοκρατίας. Μιά μεγάλη ὁμάδα στηρίζει τήν ἀντίληψη ὅτι οἱ πράξεις αὐτές ἀνταποκρίνονται στήν ἐντολή τοῦ τζιχάντ. Εἶναι βεβαιωμένο ὅτι σέ πολλές τρομοκρατικές ἐνέργειες ὑπῆρξε μιά ἔντονη προετοιμασία, θά ἔλεγε κανείς ἕνα ντοπάρισμα τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως.

Ἀπό ἀντικείμενα πού βρέθηκαν ὅτι ἀνῆκαν στους πρωταγωνιστές τοῦ κτυπήματος στή Νέα Ὑόρκη, φαίνεται ὅτι, παράλληλα μέ τήν καθαρῶς τεχνική καί μαχητική προετοιμασία, ὑπῆρξε καί ἔντονη θρησκευτική, ἡ ὁποία συνέβαλε στόν ἔλεγχο τοῦ νοητικοῦ καί τοῦ θυμικοῦ αὐτῶν πού ἀνέλαβαν τήν ἐπιχείρηση.

Για ἑκατομμύρια μουσουλμάνους, οἱ πράξεις οἱ ὁποῖες στή Δύση ἀποκαλοῦνται “τρομοκρατικές” εἶναι πράξεις ἡρωικές, “μαρτυρικές”, γιά τήν ὑπεράσπιση τοῦ Ἰσλάμ. Ἔτσι, βλέπουμε μητέρες νά παρακινοῦν τά παιδιά τους καί νά τούς δίνουν τήν εὐχή τους, ὅταν αὐτά ξεκινοῦν μέ τό Κοράνιο στό χέρι γιά μιά ἐνέργεια, σύμφωνα μέ την πεποίθησή τους, ὑψίστης αὐτοθυσίας (πρβλ. περίπτωση καμικάζι στό Ἐϊλάλ τοῦ Ἰσραήλ, Ἰαν. 2007).

Ἡ θρησκευτική σκέψη ἔχει τους δικούς της λαβυρίνθους καί ἀπροσδόκητες δυνάμεις πού συναγωνίζονται τίς πυρηνικές ἐκρήξεις. Ὑπάρχουν, ἀσφαλῶς. κορανικά ἐδάφια πού παροτρύνουν σέ μαχητική σύγκρουση μέ τούς ἀπίστους. Π.χ.: «Ὅταν παρέλθωσιν οἱ ἱεροὶ μῆνες, τότε φονεύετε τοὺς πολυθεϊστὰς ὅπου ἂν συναντήσητε, ζωγρεῖτε δὲ πολιορκοῦντες καὶ ἐνεδρεύοντες αὐτούς. Ἐὰν ὅμως μετανοήσωσιν, ἐὰν τηρήσωσι τὴν προσευχήν, ἐὰν ἐλεήσωσιν, ἄφετε αὐτοὺς ἐλευθέρους, καθότι ὁ Θεὸς εἶναι μακρόθυμος καὶ ἐλεήμων» (Κοράνιο, 9:5).

Σε ἄλλο κεφάλαιο: «Ὁπόταν συναντᾶτε τοὺς ἀπίστους φονεύετε καὶ κατασφάζετε, συγκρατοῦντες στερεῶς τὰ δεσμὰ τοῦ αἰχμαλώτου… Ὅσοι πιστοί! Ἐὰν συνδράμητε τὸν Θεὸν ἐν τῇ μάχῃ αὐτοῦ κατὰ τῶν ἀπίστων, καὶ ὁ Θεὸς θὰ συνδράμῃ ὑμᾶς, κατευθύνων τὰ ὑμέτερα διαβήματα» (Κοράνιο, 47:4, 8).

Σήμερα, πολλοί μετριοπαθεῖς μουσουλμάνοι τονίζουν ὅτι οἱ κορανικοί αὐτοί στίχοι πρέπει νά ἐξετασθοῦν καί νά ἑρμηνευθοῦν στό ἱστορικό πλαίσιο, μέσα στό ὁποῖο ἐλέχθησαν. Διακεκριμένοι μουσουλμάνοι στοχαστές καί ἡγέτες καταδικάζουν τή μέθοδο τῆς τρομοκρατίας και τονίζουν ὅτι αὐτή δέν μπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ ὡς τζιχάντ. Π.χ.: Ὁ πρώην μεγάλος μουφτής τῆς Αἰγύπτου Μουχάμαντ Σαγιέντ Τανταουί, διευθυντής τοῦ Ἀλ Ἄζχαρ, το Μάρτη του 1996 καταδίκασε έντονα τους δράστες τρομοκρατικών πράξεων. Αρνείται να θεωρούνται οι καμικάζι μάρτυρες, αν σκοτώνουν αθώους, γυναίκες και παιδιά.

Παροτρύνσεις για μετριοπάθεια

Ταυτόχρονα, ὅμως, μετριοπαθεῖς μουσουλμάνοι ζητοῦν ἐπίμονα νά καταδικασθεῖ καί ἡ τρομοκρατία, πού ἀσκεῖται ἀπό μη μουσουλμάνους μέ διάφορες μεθόδους σέ ἄλλα μέτωπα (π.χ. στή Γάζα). Ἰδιαίτερα ἐπιμένουν γιά τη λύση τοῦ παλαιστινιακοῦ προβλήματος. Οἱ κύκλοι αὐτοί ὑποστηρίζουν ὅτι τό Κοράνιο εἶναι γεμάτο παροτρύνσεις για μετριοπάθεια, εὐσέβεια, ὑποταγή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Καί ὑπογραμμίζουν ὅτι ἀξίωμα γιά τό Ἰσλάμ παραμένει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖ “σημεῖο” (aya) θεϊκό. Ἡ ἀξιοπρέπεια τοῦ κάθε ἀνθρώπου εἶναι συμφυής μέ τη φύση του.

Στό ἀποχαιρετιστήριο προσκύνημά του στή Μέκκα, ὁ Μωάμεθ τόνισε: «Ὦ ἄνθρωποι! ἐπλάσαμεν ὑμᾶς ἄρσεν καὶ θῆλυ, κατατάξαντες ὑμᾶς ἀνὰ οἴκους καὶ φυλάς, ὅπως ἀναγνωρίζησθε μεταξὺ ὑμῶν. Ὁ ἱκανότερος παρὰ τῷ Θεῷ εἶναι ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον» (Κοράνιο, 49:13). [Κατά ἄλλη ἑρμηνευτική μετάφραση: «…Βεβαίως ὁ πιό τιμημένος ἀπό σᾶς –στά μάτια τοῦ Ἀλλάχ– εἶναι ὁ πιο ἐνάρετος»].

Τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια ἀποδέχεται τό Ἰσλάμ καί γιά τούς ὀπαδούς τῶν ἄλλων μονοθεϊστικῶν θρησκειῶν. Σέβεται καί προστατεύει τά δικαιώματα τῶν μη μουσουλμάνων, τῶν dhimmis (προστατευομένων). Τό Κοράνιο ὁρισμένες φορές ἀναφέρεται γενικῶς στούς μη μουσουλμάνους καί, σέ εἰδικές περιπτώσεις, στους ὀπαδούς τοῦ Ἰησοῦ.

Στά κορανικά αὐτά ἐδάφια ἄλλοτε διαφαίνεται κάποια συμπάθεια, ἄλλοτε μιά σαφής ἀντίθεση. Π.χ. «Θὰ ἀνακαλύψῃς ὅτι μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων οἱ Ἑβραῖοι καὶ οἱ Πολυθεϊσταὶ εἰσὶν ἐχθροὶ ἄσπονδοι τῶν Μουσουλμάνων, καὶ ὅτι οἱ καλούμενοι Χριστιανοὶ εἶναι οἱ μᾶλλον διατεθειμένοι νὰ ἀγαπῶσι τοὺς πιστοὺς (δηλ. τούς μουσουλμάνους)» (Κοράνιο, 5:85).

Ὅμως ἀλλοῦ καταφέρεται ἐναντίον καί τῶν μέν καί τῶν δέ: «Ὅσοι πιστοί! μὴ συνάπτετε σχέσεις μετὰ τῶν Ἑβραίων, οὔτε μετὰ τῶν Χριστιανῶν· οὗτοι εἶναι φίλοι ἀλλήλων» (Κοράνιο, 5:56). Ἔτσι οἱ κατά καιρούς μουσουλμανικές ἡγεσίες ἔχουν τήν εὐχέρεια, ἀνάλογα μέ τίς διαμορφούμενες συνθῆκες, νά ὑπογραμμίζουν τά κορανικά χωρία πού τους διευκολύνουν.