Οι ηγέτες ζούσαν για την Πολιτική και όχι από την πολιτική…

Γράφει ο Λάμπρος Βάρσος*

Δυστυχώς για την Ελλάδα μας και το λαό της ένα από τα πολλά σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουμε ίσως το πιο θεμελιώδες, είναι η κρίση ηγεσίας. Ο ελληνικός λαός ανέδειξε σπουδαίες ηγετικές μορφές, που τον ενέπνευσαν σε κρίσιμες φάσεις της ιστορικής διαδρομής του. Έχει υποφέρει όμως και πολλά από ανίκανους και διεφθαρμένους αρχηγίσκους. Από αρχηγούς έχουμε περίσσια άλλωστε, ηγετών έχουμε ανάγκη! Ηγέτες που θα εμπνεύσουν και θα καθοδηγήσουν το λαό, για να εκδηλώσει τις αρετές του και σε καμία περίπτωση αρχηγών. 

Πριν από και κατά τη διάρκεια της πολύπλευρης πρόσφατης δωδεκαετούς ήδη κρίσης την εξουσία κατείχαν άνθρωποι μικροί, ανίκανοι και ιδιοτελείς. Επαγγελματίες της πολιτικής οι περισσότεροι, όχι μόνον δεν φρόντισαν να αντιμετωπίσουν την κρίση με τους πιο ήπιους τρόπους, αλλά φρόντισαν να υπερχρεώσουν τη χώρα και στη συνέχεια να την παραδώσουν στα νύχια των δανειστών της, επιβάλλοντας σκληρή λιτότητα διαρκείας στο λαό. Για τους εαυτούς τους όμως προέβλεψαν ατιμωρησία, με νόμους που ψήφισαν οι ίδιοι.

Και αυτά είναι πολύ λίγα για τη δράση τους. Τόμοι ολόκληροι μπορούν να γραφτούν για την κακοδιοίκησή τους, το νεποτισμό τους, την ψηφοθηρία τους, τη διαφθορά τους, την κακομεταχείριση του λαού, την ψευδολογία τους, τον πολυτελή βίο τους, τα σκάνδαλα και πολλά άλλα χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος που λειτούργησε μέχρι την οικονομική κρίση, που ανέλαβε να μας διοικήσει και πάλι! Και δυστυχώς το πέτυχε!

Ο ελληνικός λαός παρακολουθεί όλο αυτό το συρφετό των σύγχρονων πολιτικών και των παρατρεχάμενών τους και αναρωτιέται. Πως μπορώ να ξεχωρίσω τους ικανούς από τους ανίκανους; Πως μπορώ να διαλέξω τους καλύτερους; Προσπαθώντας να βρούμε λύσεις στα πρόβλημα αυτό, πρέπει να κατανοήσουμε, ότι στα πλαίσια του συστήματος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας των επαγγελματιών της πολιτικής στην οποία ζούμε, αυτό είναι πολύ δύσκολο.

Τα χαρακτηριστικά των ηγετών

Ας δούμε όμως μερικά σημεία, που μπορεί να μας βοηθήσουν έστω και σε ένα βαθμό να επιλέξουμε τους δυνατόν καλύτερους για ηγέτες μας. Οι ηγετικές φυσιογνωμίες έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά, που μπορούμε να θεωρήσουμε και ως κριτήρια επιλογής τους που είναι ευρύτερα γνωστά και που η εμπειρία καθενός μπορεί να εμπλουτίσει:

• Πιστεύουν στην ομαδικότητα, στη συνεργασία, στην αλληλοβοήθεια και την αλληλεγγύη και όχι στο διχασμό.
•  Έχουν απλό και ξεκάθαρο όραμα και στρατηγική για να το πετύχουν.
• Καθορίζουν σαφή τακτική επίτευξής του και εργάζονται σκληρά για την επιτυχία της.
• Διαθέτουν προνοητικότητα και προβλεπτικότητα.
• Ολοκληρώνουν ότι αρχίζουν. Δεν το αφήνουν στη μέση.
• Είναι προσηλωμένοι στο στόχο.
• Εργάζονται αδιάλειπτα και με πάθος.
• Εργάζονται οργανωμένα, δεν αμελούν τίποτε και δεν βασίζονται στην τύχη.
• Διαθέτουν ενθουσιασμό, χρησιμοποιούν κατανοητά, απτά (και όχι πολιτικάντικα) επιχειρήματα για να πείσουν και όχι για να επιβάλουν.
• Στοχεύουν σε χειροπιαστά αποτελέσματα.
• Εμπνέουν το λαό. Γίνονται στήριγμά του. Τον οδηγούν.
• Αποτελούν οι ίδιοι απτά παραδείγματα με τον τρόπο ζωής τους και την εφαρμογή αυτών που λένε.
• Φροντίζουν να στηριχτούν σε άξιους συνεργάτες και ικανούς διαδόχους για συνέχιση του έργου τους.
• Δεν χρησιμοποιούν παραπλάνηση, ψεύδη, συκοφαντίες και πρόσκαιρης απόδοσης επικοινωνιακά τρικ.
• Είναι συνεπείς σε ότι υπόσχονται και χαρακτηρίζονται από ταύτιση λόγων και έργων.
• Δεν ενδιαφέρονται για την υστεροφημία τους βασιζόμενοι στην αξία του έργου τους.

Όσα περισσότερα από αυτά τα χαρακτηριστικά διαθέτουν οι ηγέτες τόσο καλύτεροι είναι. Βέβαια ένα βαθμό ηγετικών ικανοτήτων έχουμε όλοι. Σε ποιόν τομέα όμως; Και ποιος είναι αυτός ο βαθμός; Οι πραγματικοί ηγέτες λαών απαιτείται να διαθέτουν ηγετικές ικανότητες σε πολλούς τομείς και εξαιρετικές στην επιλογή συνεργατών, στη διοίκηση, στην οργάνωση, στον προγραμματισμό και στον έλεγχο.

Σκληρή και ήπια ισχύς

Ποιες γενικές μεθόδους όμως χρησιμοποιούν οι ηγέτες για να πετύχουν τους στόχους τους;
Έχουν καταταγεί αυτές σε δύο κυρίως μεγάλες κατηγορίες: Σκληρής ισχύος και επιβολής και
ήπιας ισχύος και πειθούς, Ο πραγματικός ηγέτης δεν έχει ανάγκη την σκληρή ισχύ. Διότι με το χαρίσματά του και την ικανότητα πειθούς καθοδηγεί το λαό, απολαμβάνει την αγάπη του και δε αναγκάζεται να του επιβάλει οτιδήποτε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Γκάντι.

Αντίθετα όποιος έχει ανάγκη επιβολής λύσεων δια σκληρής ισχύος δεν είναι ηγέτης. Μπορεί να είναι αρχηγός, διοικητής, επικεφαλής, εξουσιαστής, αλλά ηγέτης δεν μπορεί να θεωρηθεί. Χρησιμοποιεί συνήθως μια το καρότο και μια το μαστίγιο για να επιβληθεί. Χαρακτηριστική είναι η άποψη του Νικολό Μακιαβέλι στο έργο του “Ο Ηγεμόνας” για τη στάση που πρέπει να κρατούν οι Ηγεμόνες:

«Είναι καλό να φαίνεστε φιλεύσπλαχνοι, πιστοί, φιλάνθρωποι, ειλικρινείς, θεοσεβούμενοι και επίσης να είστε τέτοιοι άνθρωποι. Αλλά ταυτόχρονα η σκέψη σας πρέπει να είναι πάντα σε ετοιμότητα ώστε αν η ανάγκη το απαιτήσει να γίνει το αντίθετο, να μπορέσετε αμέσως να υιοθετήσετε τα αντίθετα χαρακτηριστικά». Αυτά δεν δείχνουν ηγεσία αλλά επιβολή και συνήθως βίαιη!

Διεφθαρμένοι και μέτριοι

Στις σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες μας δεν ακούγεται άμεσα η φωνή των ανθρώπων του λαού, παρά μόνον των εκλεγμένων εκπροσώπων του. Εκπροσώπων, που πολλές φορές ξεχνούν το καθήκον τους προς αυτούς που τους εξέλεξαν, στρέφοντας το ενδιαφέρον τους αποκλειστικά στη διασφάλιση της προσωπικής τους ανέλιξης. Στην επιλογή ανώτατων στελεχών της διοίκησης και της οικονομίας κυριαρχούν ο ατομισμός, ο καριερισμός, το μέσον, η διαπλοκή, η κρυφή και δόλια ομαδοποίηση και η διαφθορά που δεν επιτρέπουν την άδολη ομαδική δουλειά, τη συνεργασία και τη συνολική άνοδο και πρόοδο.

Και όχι μόνον αυτό διότι αντίθετα μπαίνουν και πολλά εμπόδια, σε όποιον προοδεύει ή πασχίζει γι’ αυτό, ώστε να μη μπορέσει να τα υπερβεί και να αποτύχει τελικά. Έτσι τη μοίρα ικανών ανθρώπων, αλλά και της χώρας, καθορίζουν οι κάθε είδους μαφίες και κλίκες των διεφθαρμένων και των μέτριων στα πλαίσια ανταγωνιστικών και ανελέητων κοινωνιών, όπως είναι οι σύγχρονες καπιταλιστικής λογικής κοινωνίες.

Οι διεφθαρμένοι και οι μέτριοι λοιπόν έχουν για όπλα τους τη δουλοπρέπεια, το μέσον, την κομπίνα, την παρεούλα, τη διαπλοκή, τον σκληρό και πολλές φορές αδίστακτο ως προς τις μεθόδους ανταγωνισμό και κάθε ύπουλο τρόπο ώστε να υπονομεύσουν την προσπάθεια των ικανών. Οι ικανοί διαθέτουν εξυπνάδα, εφευρετικότητα, ταλέντο και χρησιμοποιούν την άμιλλα, το διάλογο και την πειθώ. Έχουν όμως να αντιπαλέψουν την εχθρότητα των μέτριων ή/και διεφθαρμένων και να υπερπηδήσουν αμέτρητα εμπόδια που τους θέτουν.

Ζώντας από την πολιτική…

Δυστυχώς κατά τη μεγάλη τους πλειοψηφία οι πολιτικοί σήμερα, ενώ πρέπει να ζουν για την πολιτική, ζουν από την πολιτική. Επιδιώκουν τη δύναμη όχι για να υπηρετήσουν τη χώρα και το λαό της, αλλά για να υπηρετήσουν το προσωπικό τους συμφέρον αλλά και την ανάδειξη και την αυτοκαταξίωσή τους. Δεν αντιλαμβάνονται τη μεγάλη ευθύνη που έχουν, δεν κατανοούν τις συνέπειες των αποφάσεών τους και δεν ενδιαφέρονται για τα αποτελέσματα και τη σημασία της δράσης ή της αδράνειάς τους.

Στη σημερινή Δημοκρατία μας ακόμη χειρότερα τελικά κυβερνούν οι διεφθαρμένοι ή οι μέτριοι στην καλύτερη περίπτωση και στη χειρότερη τα “λαμόγια” και πολλές φορές οι συμπλεγματικοί και ανίκανοι, που εμποδίζουν την άνοδο των ικανών με κάθε είδους ανέντιμες μεθόδους.
Και αυτά είναι τα παραδείγματα που έχει ο λαός στη ζωή του για να τα μιμηθεί!

Μπορεί κάτω από τέτοιες συνθήκες να αναπτυχθεί η χώρα μας και ο λαός της; Θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια. Μακάρι να βρει το κουράγιο ο λαός μας, να αποτινάξει από πάνω του αυτή την αχλή και να αναγεννηθεί μέσα από μια διαδικασία ανατροπής της νοσηρής σημερινής κατάστασης αναδεικνύοντας ηγέτες με αρχές και βαθειά ριζωμένη την ηθική της ευθύνης (κατά Μαξ Βέμπερ).

Ρώτησε τον Κομφούκιο κάποτε ένας μαθητής του αν είναι σωστό να αναλαμβάνεις αξιώματα σε περιόδους υποβαθμισμένες και παρακμιακές. Απάντησε ότι «αν δεν αναλάβεις δείχνεις ότι σε ενδιαφέρει η αρετή, αν αναλάβεις δείχνεις ότι σε ενδιαφέρει η αποκόμιση κέρδους και χρήματος»…

---

*Ο Λάμπρος Βάρσος είναι φαρμακοποιός και έχει εργαστεί σε ελληνικές και ξένες φαρμακευτικές εταιρείες. Έχει γράψει το βιβλίο “Μάρκετινγκ φαρμάκων”.