Όρος επιβίωσης του Ελληνισμού το ομαδικό πνεύμα

των Γιάννη Αργυρόπουλου, Πέτρου Δαφνιώτη και Τάκη Αλεβαντή  –

 

Η ιστορία μας είναι μεγάλο μέρος της εθνικής μας ταυτότητας, και αν θέλουμε να συνεχίσουμε να έχουμε εθνική ταυτότητα, πρέπει να συνεχίσουμε να την διδάσκουμε και να τη μελετάμε. Η ιστορία μας (ιδίως μερικές πτυχές που δεν διδασκόμαστε στο σχολείο) είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα από πολλά μυθιστορήματα.

Η ιστορία λοιπόν μας διδάσκει ότι μερικές αλλαγές συμβαίνουν σε κλίμακες δεκαετιών ή αιώνων. Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να παρατηρήσουμε, να μελετήσουμε και να καταλάβουμε αυτές τις αλλαγές, παρακολουθώντας μόνο την επικαιρότητα. Επίσης ένα άλλο εξίσου σημαντικό δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι στην πορεία του κόσμου, κάποιοι χάθηκαν. Λαοί, έθνη και κράτη πέρασαν κρίσεις, παρήκμασαν και εξαφανίστηκαν. Οι λόγοι είναι διαφορετικοί σε κάθε περίπτωση, αλλά δεν είναι απαραίτητα διαφορετικοί από τις σημερινές απειλές που αντιμετωπίζει ο Ελληνισμός.

Ένα παράδειγμα κράτους που άκμασε και κατέρρευσε είναι το Βυζάντιο. Από τα μακροβιότερα κράτη στην ιστορία το Βυζάντιο είναι ο φυσικός κληρονόμος της αρχαίας Ελληνικής και Ρωμαϊκής παράδοσης. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ιστορία του δυτικού και παγκόσμιου πολιτισμού. Στο απόγειό του ήταν η υπερδύναμη της Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, αριθμώντας πάνω από τριάντα εκατομμύρια κατοίκους. Η παρακμή του άρχισε τον 11^ο αιώνα.

Οι εισβολές από Τούρκους, Σταυροφόρους και άλλους από μόνες τους δεν θα ήταν αρκετές για να προκαλέσουν την παρακμή και τελική πτώση, γιατί το Βυζάντιο είχε αντιμετωπίσει παρόμοιες απειλές με επιτυχία.

Υπήρχαν, όμως, και οι εσωτερικές απειλές: Πληθυσμιακή κατάρρευση (λόγω πολέμων, εισβολών και επιδημιών), σταδιακή χειροτέρευση του ήθους των κυβερνώντων, συνεχής εσωτερική διαμάχη για την κατάληψη της εξουσίας με κάθε μέσο, και άλωσή της από άτομα ανήθικα και ανίκανα να κυβερνήσουν (μας θυμίζει τίποτα;) που έκαναν επιλογές για προσωπικό τους όφελος, αλλά καταστροφικές για το Βυζάντιο. Η τελική άλωση της Πόλης το 1453 είναι ο τραγικός και παράλληλα επικός επίλογος ενός κατήφορου που κράτησε τέσσερις αιώνες, σαν εκτροχιασμός τρένου σε αργή κίνηση.

Σύγχρονες απειλές

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Ελλάδα και ο Ελληνισμός έχουν επίσης διαμορφωθεί επί δεκαετίες, και είναι παρόμοιες. Έχουμε εδαφικές και ιστορικές διεκδικήσεις από γείτονες, σύγκρουση στρατηγικών συμφερόντων στην περιοχή μας που επιβάλλουν στην Ελλάδα να διαλέξει πλευρά. Επίσης, κρατικό χρέος, κράτη που προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν εις βάρος της χώρας μας και απώλεια εθνικής κυριαρχίας. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι εξωτερικές απειλές πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν. Η απλή αναγνώρισή τους δεν αρκεί. Χρειάζεται και τρόπος αντιμετώπισής τους.

Υπάρχουν παραλλήλως και εσωτερικές απειλές: Πληθυσμιακή κατάρρευση λόγω υπογεννητικότητας (η σύγχρονη μάστιγα των αναπτυγμένων χωρών), αποδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού (για την οποία ευθύνονται κυρίως οι διοικούντες), έλλειψη αξιόπιστης πολιτικής ηγεσίας με ταυτόχρονη άνοδο ψευδόμενων λαϊκιστών, ανεξέλεγκτη λαθρομετανάστευση μετανάστευση, εκτεταμένη παραβατικότητα και ατιμωρησία, εξύψωση της κατανάλωσης σε υπέρτατη αξία και σκοπό (σ’αυτό δεν είμαστε οι μόνοι βέβαια). Κυνηγάμε υλικά αγαθά και απολαύσεις αφηνιασμένοι, σε βάρος των παραδοσιακών αξιών μας και ενάντια στις συμβουλές του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, και άλλων φιλοσόφων που μας λένε ότι πρέπει να τιθασεύουμε τα πάθη μας.

Ο συνδυασμός αυτών των σύγχρονων απειλών είναι θανάσιμος. Ιστορικά, αν κάποιο κράτος βρισκόταν στη θέση που βρισκόμαστε σήμερα, η επιβίωσή του θα ήταν σε κίνδυνο. Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση των απειλών είναι η αναγνώρισή τους. Δυστυχώς, λίγοι έχουν αντιληφθεί τη σοβαρότητά τους και οι περισσότεροι συνεχίζουν να δρουν με γνώμονα το ατομικό τους συμφέρον, αλλά και με ανορθολογικές θεωρίες συνομωσίας. Μετά την αναγνώριση έρχεται το επόμενο δύσκολο βήμα, η αντιμετώπιση. Ελπίδα υπάρχει, αλλά υπό προϋποθέσεις.

Η λειτουργία της ομάδας

Αν πρόκειται να αντιμετωπίσουμε τις απειλές αποτελεσματικά, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να λειτουργήσουμε ως ομάδα. Ως άτομα οι Έλληνες είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί. Το βλέπουμε στο εξωτερικό όπου διαπρέπουν. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε όμως, χρειάζονται συλλογική προσπάθεια σε εθνικό επίπεδο. Πρέπει ενσυνείδητα να καλλιεργήσουμε ομαδικές συμπεριφορές.

Πρέπει να ενστερνιστούμε την άποψη ότι η επιτυχία της ομάδας είναι σημαντικότερη από την επιτυχία κάθε μέλους της. Έχει παρατηρηθεί ότι άτομα που δρουν εγωιστικά έχουν προσωπική επιτυχία μέσα σε μια ομάδα, αλλά ομάδες αλτρουιστών έχουν μεγαλύτερη επιτυχία από ομάδες εγωιστών. Το πρώτο πράγμα, λοιπόν, που πρέπει να κάνουμε αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως έθνος, λειτουργώντας ομαδικά, είναι ο καθένας μας να βάλει την επιτυχία της ομάδας πάνω από τις όποιες προσωπικές του επιδιώξεις.

Ομαδική συμπεριφορά σημαίνει συνεργασία. Για να συνεργαστούμε με άλλους χρειάζονται επιπλέον συγκεκριμένες συμπεριφορές:

• Πρώτον, ηρεμία και αποφυγή συναισθηματικής φόρτισης (ένας άθλος για τη μεσογειακή ιδιοσυγκρασία μας).
• Δεύτερον, διάθεση συνεργασίας και καλλιέργεια κλίματος φιλίας και ασφάλειας μέσα στην ομάδα.
• Τρίτον, προσήλωση στα θέματα προς επίλυση, χωρίς προσωπικές αντιπαλότητες.
• Τέταρτον, σεβασμός στις απόψεις των άλλων. Πρέπει να προσπαθούμε να καταλάβουμε για ποιο λόγο κάποιος μπορεί να σκέφτεται με το συγκεκριμένο τρόπο. Ο καθένας έχει το δικό του τρόπο σκέψης, στο μυαλό του έχει δίκιο και μπορεί να συνεισφέρει στην επίλυση ενός θέματος προσφέροντας τη δική του προοπτική.
• Πέμπτον, δέσμευση στην εφαρμογή αποφάσεων που λαμβάνονται από κοινού (και όχι απλά συμμετοχή). Η λήψη αποφάσεων γίνεται από όλους και όχι μόνο από τους κυβερνώντες.

Ψυχρά κλίματα και συνεργασία

Άλλοι λαοί έχουν έμφυτη την κουλτούρα της ομαδικότητας. Όσοι έχουν συνεργαστεί με βορειοευρωπαίους (Σκανδιναβούς και άλλους) έχουν παρατηρήσει ότι η συμπεριφορά τους βοηθάει την ομαδική εργασία. Υπάρχει, μάλιστα, θεωρία που εξηγεί γιατί ομάδες που ζουν σε ψυχρά κλίματα είναι πιο οργανωμένες: οι αντίξοες κλιματικές συνθήκες επέβαλαν την ομαδική εργασία που ήταν απαραίτητη για την ομαδική επιβίωση.

Έτσι, οι εγωιστικές συμπεριφορές (τουλάχιστον στο πλαίσιο μιας ομάδας) αποβλήθηκαν. Όσοι δεν είχαν αυτές τις ομαδικές συμπεριφορές πιθανότατα αποβλήθηκαν από την ομάδα και δεν επιβίωσαν στις αντίξοες συνθήκες. Εμείς που γαλουχηθήκαμε σε ένα κλίμα, όπου η συνεργασία δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση, θα πρέπει να μάθουμε συνειδητά να λειτουργούμε ομαδικά.

Μπορεί άραγε ο Έλληνας να υιοθετήσει και να καλλιεργήσει ομαδικές συμπεριφορές; Αν θέλει, σίγουρα. Το βλέπουμε καθημερινά σε μικρή κλίμακα και μάλιστα με επιτυχία, στις οικογένειες, στις παρέες και στις δουλειές μας. Ως έθνος, παρά τα ελαττώματά μας, έχουμε ακόμα αξίες και αρετές, αλλά και ένα κοινό ιστορικό, γλωσσικό και πνευματικό υπόβαθρο που σαν ραχοκοκαλιά μας στηρίζει, κόντρα στην ομογενοποίηση της παγκοσμιοποίησης.

Πρέπει την εθνική μας ταυτότητα, που είναι το κοινό μας υπόβαθρο, να την στηρίξουμε και να την καλλιεργήσουμε. Πρέπει να απέχουμε από διχαστικές αναφορές και συμπεριφορές. Δεν είμαστε δεξιοί και αριστεροί, ευρωλιγούρηδες και δραχμολάγνοι, φιλελέδες και ορφανά του Στάλιν. Είμαστε Έλληνες που έχουν κοινή μοίρα. Μια μοίρα, για την οποία είμαστε υπεύθυνοι. Πρέπει να καλλιεργήσουμε ομαδική συμπεριφορά, θεωρώντας κάθε συμπατριώτη μας συνεργάτη και όχι αντίπαλο.

Όπως και πάλι μας διδάσκει η πολεμική μας ιστορία, η επιτυχία της αρχαίας φάλαγγας δεν εξαρτιόταν από την αριθμητική υπεροχή, αλλά από τον βαθμό συνεργασίας μεταξύ των οπλιτών, την ποιότητα της ηγεσίας και την εμπιστοσύνη μεταξύ οπλιτών και ηγεσίας. Αυτά τα είχαν πετύχει σε μέγιστο βαθμό ο Μέγας Αλέξανδρος και οι Μακεδόνες του, γράφοντας μια μοναδική ιστορία. Αν πετύχουμε και εμείς να συμπεριφερόμαστε ομαδικά και επιλέξουμε τους κατάλληλους ηγέτες, τότε μπορούμε όχι μόνο να αντιμετωπίσουμε κάθε απειλή, αλλά και να αφήσουμε στις επόμενες γενιές μια Ελλάδα ισχυρή και περήφανη.