Όταν ένας θαυμαστής του Στίνα, συνάντησε έναν θαυμαστή του Καστοριάδη
07/11/2024
Πώς ένας θαυμαστής του Άγι Στίνα (στέλεχος του ΚΚΕ στον Μεσοπόλεμο και μετέπειτα εκ των κορυφαίων στελεχών του ελληνικού τροτσκισμού, 1900-1987) συνάντησε τελείως τυχαία, έναν θαυμαστή του Κορνήλιου Καστοριάδη (1922-1997);
Τον Κορνήλιο τον γνώρισα, έμμεσα δυστυχώς, όχι άμεσα και προσωπικά, μέσω του μεγαλύτερου κοινωνικού επαναστάτη όλων των χωρών, του Άγι Στίνα, ή κατά κόσμον Σπύρου Πρίφτη. Ήταν ο μεγαλύτερος Έλληνας επαναστάτης! Και τον Κορνήλιο τον συνάντησα μία φορά μόνο, και απλώς χαιρετηθήκαμε και του είπα, ότι γνώριζα καλά τον Στίνα. Έμπαινε στον εκδοτικό οίκο, “Ύψιλον / Βιβλία”, στην Ζωοδόχου Πηγής. Πέρασα πρόσφατα και από την Υπατίας 5, το σπίτι του Καστοριάδη.
O Στίνας, έμενε στην οδό Αριστάρχου 21Α στο Παγκράτι, σε ένα ισόγειο, δωρεάν, που τού είχε παραχωρήσει ο Γενικός Γραμματέας της “Κ.Ο. Μαχητής”, Αγησίλαος Χριστοδουλόπουλος, που δυστυχώς τον χάσαμε νωρίς. Ο Στίνας, όπως θυμάμαι, ήταν απόλυτος αρνητής των υλικών αγαθών. Ήταν πάμπτωχος και δεν στενοχωριόταν καθόλου. Δεν τον είδα ποτέ να έχει λεφτά πάνω του, να παραγγέλνει κάτι. Ούτε πορτοκαλάδα. Δεν μιλούσε ποτέ για λεφτά και για τις οικονομικές δυσκολίες του — ζούσε μόνο για και από τις ιδέες του! Για όσους, όπως αυτός, είχαν κάνει πολλά χρόνια φυλακή, έλεγε χαμογελώντας «μπήκα παιδί, βγήκα γέρος…» μία φράση που την λέω και εγώ συχνά, από αυτόν την πρωτοάκουσα. Φορούσε σακκάκι και παντελόνι κοτλέ παλιού στύλ. Δεν κάπνιζε.
Τον επισκεπτόμουν πολύ συχνά, όποτε ήθελα. Απλώς [πήγαινα στο σπίτι του] χτυπούσα το κουδούνι και με δεχόταν. Ήταν πολύ σοβαρός, ισόβιος υπερασπιστής των ιδεών του, και ηγέτης. Έμπαινα μέσα στο σπίτι του και μιλούσαμε για το κίνημα και την ιστορία. Δεν ασχολούταν με τίποτα άλλο, μόνο με ιδέες, βιβλία και εφημερίδες. Μία φορά μέσα στο σπίτι βρήκα τον Γιάννη Ταμτάκο. Μία φορά, τον άκουσα να λέει, ότι συγκινήθηκε πολύ που ο Pablo (Μιχάλης Ράπτης) έγραψε στην αυτοβιογραφία του για την ασκητική ζωή του.
Ο Στίνας για τον Καστοριάδη
Ο Στίνας ήταν πολύ ευγενικός σε όλους και ειδικά στις γυναίκες. Δεν ειρωνεύτηκε ποτέ, δεν μίλησε με μίσος για κανέναν ποτέ, ούτε για τους Σταλινικούς, που στην κατοχή έψαχναν και αυτόν και τον Καστοριάδη να τους δολοφονήσουν. Είχαμε συμφωνήσει, επειδή δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος για πολύ —τον είχε επηρεάσει και η υγρασία από την Ακροναυπλιά— να τον πάω με αυτοκίνητο στα Εξάρχεια να πιούμε καφέ και να μιλήσει με όποιον θα ήθελε να του μιλήσει. Συγκινήθηκε [θυμάμαι] αλλά δεν προλάβαμε…
Όταν ο Στίνας μού είπε ότι ο Κορνήλιος Καστοριάδης ήταν στην οργάνωσή του, στην Κατοχή, ένοιωσα μεγάλη χαρά, που εκτός από μεγάλος στοχαστής, ήταν και επαναστάτης. Γιατί ο Κορνήλιος δεν ήταν μόνο διανοούμενος, ήταν επαναστάτης διανοούμενος. Δεν ήταν μόνο στοχαστής, ήταν επαναστάτης στοχαστής…
Η σκέψη του ήταν επαναστατική. Υπέρ της εργατικής αυτονομίας, του καθεστώτος που “θα διαδεχθεί τον καπιταλισμό” αλλά, θα αποφύγει την σταλινική γραφειοκρατία, και, ή θα πραγματοποιήσει την κοινωνία των εργατικών συμβουλίων, ή αλλιώς δεν είναι επαναστατική κοινωνία. Στον Γαλλικό Μάη του ΄68, ο Κορνήλιος ήταν για κάποιους Έλληνες φοιτητές και αναζητητές, ο ίδιος ο Γαλλικός Μάης. Και «ο Γαλλικός Μάης ήταν ο Κορνήλιος», όπως έχει πει ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης.
Για τον Καστοριάδη είχα ρωτήσει τον Στίνα, «Είναι επαναστάτης; Είναι ακροαριστερός συμβουλιακός κομμουνιστής; Γιατί εκεί ανήκει. Αν ανήκει κάπου, ο Κορνήλιος;» και μού είπε, «Είναι ακόμα και σήμερα μέλος της Ομάδας! Η Ομάδα είναι ακόμα ενεργή». Δεν έλεγε ποτέ “η Ομάδα μου.” Από την άλλη, ο Κορνήλιος δεν ταυτίστηκε ποτέ, από ό,τι ξέρω, με καμία οργάνωση. Ο Στίνας υποστήριζε τους αναρχικούς, πάντα διατηρώντας τις απόψεις του.
H γνωριμία με τον Δημήτρη Ελέα
Τον συγγραφέα και αφηγητή για την ζωή του Κορνήλιου στο video/διάλεξη, τον γνώρισα εντελώς τυχαία. Τυχαία; Ίσως όχι! Ο Στίνας στις “Αναμνήσεις” του γράφει ότι, «οι μεγάλες ιδέες περιμένουν τα κατάλληλα κεφάλια να τα κατακτήσουν και να τα εμπνεύσουν». Η ομιλία του είναι ακριβής και καταπληκτική, και αφού γνώρισε τον Κορνήλιο γεύτηκε το μεγαλείο, προσωπικό και ιδεολογικό, της Ομάδας Στίνα. Αναφέρει την αγάπη του Καστοριάδη για τα πούρα, το ουίσκι, τις γυναίκες και τις ιδέες.
Τον Δημήτρη Ελέα, λοιπόν, τον γνώρισα σε ένα πολιτικό καφενείο. Όχι στα Εξάρχεια, ή γύρω από το πανεπιστήμιο, αλλά στο Κολωνάκι. Όχι όμως σε ακριβή καφετέρια, αλλά σε μία απλή προλεταριακή (Le Pain de Vie), ως προς τις τιμές καφετέρια. Ήταν ένα συμπαθητικό ελληνόπουλο που έμενε στις ΗΠΑ… Άλλα όσο συζητούσαμε, όλο και δεν μπορούσα να πιστέψω, ότι τυχαία, όχι σε διαδήλωση, όχι σε ομιλία, γνώρισα έναν ανιδιοτελή άνθρωπο και επαναστάτη. Τα ελληνόπουλα του εξωτερικού, σπάνια είναι αριστεροί, και πολύ περισσότερο επαναστάτες. Η οικονομική επιβίωση τους κάνει, τους περισσότερους Δεξιούς, ή Κεντρώους, ή έστω Democrats.
Βρήκα στο πρόσωπο του Δημήτρη, έναν σχεδόν απόλυτα συγγενικό ομοϊδεάτη. Αυτός λάτρης του Κορνήλιου, του μαθητή και μετέπειτα δασκάλου του Στίνα. Εγώ, πάντα λάτρης του Στίνα. Έχω γνωρίσει πολλούς ιδεολόγους, τέτοια εγγύτητα σκέψης, δεν έχω ξανασυναντήσει. Είναι καταπληκτική η άποψή του ότι, «ο Καστοριάδης είναι ο μεγαλύτερος Έλληνας μετά τον Αριστοτέλη». Δείχνει πολιτική οξυδέρκεια η άποψη αυτή, δεν το αντιλαμβάνονται πολλοί.
Ο Δημήτρης Ελέας σκέφτεται καθημερινά τον Κορνήλιο. Εγώ τον Στίνα. Εγώ είμαι “στινικός μέχρι το μεδούλι”, αυτός “καστοριαδικός μέχρι το μεδούλι.” Aλλά δυστυχώς δεν ζει στην Αθήνα, ώστε να συναντιόμαστε κάθε μέρα. Και να κάνουμε συζητήσεις, που θα ξαναζωντάνευαν, την δεκαετία του ΄60, όπου κάποιοι άνθρωποι, προσπάθησαν την δική τους έφοδο τόσο στα Χειμερινά Ανάκτορα, όσο και προς τον Ουρανό…
Ο Χρήστος Μωρογιάννης είναι κάτοικος Αθηνών. Ήταν φίλος του Στίνα από το 1982 έως ότου απεβίωσε.
