Όταν η Πολιτική εκφυλίζεται σε μάνατζμεντ

Υπάρχουν πλευρές του πολιτικού συστήματος που χρησιμοποιούν συχνά και συνήθως καταχρηστικά τον όρο “κοστολόγηση” στην προσπάθειά τους να εμφανιστούν και κυρίως να πείσουν για τον τεκμηριωμένο χαρακτήρα των δηλώσεων τους. Με τον τρόπο αυτό προβάλλουν ένα λογιστικό επιχείρημα στη θέση μιας οφειλόμενης αξιόπιστης πολιτικής δήλωσης. Το φαινόμενο υπερβαίνει τους περιορισμούς της πολιτικής γεωγραφίας. Αφορά σε όλα σχεδόν τα τμήματα του πολιτικού συστήματος.

Η χρήση του όρου αυτού είναι προδήλως αδόκιμη ως προς την ακρίβεια της, αλλά και άστοχη επί της πολιτικής ουσίας. Επειδή συμβάλλει στην αποδυνάμωση του κύρους της πολιτικής διαδικασίας, δεδομένου ότι αποδίδει σε αυτήν μόνον λογιστικό χαρακτήρα.
Προφανώς, με τη χρήση του όρου υπονοείται η διαδικασία προσέγγισης των εναλλακτικών τρόπων δράσης και ελέγχου του κόστους αυτών.

Υπό το πρίσμα όμως μιας πολιτικής οπτικής πρόκειται για την αποτίμηση της δέσμευσης των σπάνιων πόρων και της διασφάλισης της χρηματοδοτικής υποστήριξης των νέων κυβερνητικών προγραμμάτων. Ιδίως αυτών που επιφέρουν αυξημένη δημοσιονομική επιβάρυνση σε σχέση με τα προκύπτοντα οφέλη. Όμως, αυτή η διατύπωση αν και είναι πλέον ακριβής απαιτεί σύνθετη τεκμηρίωση και πρόσθετη επιχειρηματολογία. Πράγμα που δυσχεραίνει την παραγωγή πολιτικής. Για το λόγο αυτό η πολιτική διαδικασία εκφυλίζεται σε μια λογιστική εκδοχή του μάνατζμεντ, χωρίς την οφειλόμενη αξιακή φόρτιση που απαιτεί η πολιτική.

Εξάλλου η αισθητική αυτής της ρητορικής, δηλαδή της γλώσσας της “κοστολόγησης” είναι επίσης χαμηλού αξιακού δυναμικού και αμφιλεγόμενης ποιότητας. Κυρίως, αποσκοπεί σε άμεσα ποσοτικά αποτελέσματα, με παράκαμψη της πολιτικής διάστασης που ενσωματώνει αρχές και αξίες. Επίσης, δεν παρακινεί στην αναγκαία έμπνευση και στην κινητοποίηση των κοινωνικών δυνάμεων για την αναζήτηση της κοινωνικής συνοχής και της ευημερίας.

Έτσι καθιστά τον πολιτικό λόγο μια “μονοδιάστατη γλώσσα” που προσφέρεται μόνον σε διαπραγμάτευση του τύπου “δούναι και λαβείν” της εκλογικής επιλογής με το κοινό.
Όμως το πολιτικό σύστημα δεν χρειάζεται μια τέτοια προσέγγιση για το κύρος και την αναπαραγωγή του. Αλλά και στη χώρα δεν αξίζει μια “κοστολογική” πολιτική διαδικασία στη θέση μιας οφειλόμενης πολυπαραγοντικής αξιακής προσέγγισης της πολιτικής.

H “κοστολόγηση”

Η “κοστολόγηση” συνιστά μια μονοτεχνική προσέγγιση που συνήθως συγχέει την οικονομία με την λογιστική, ενώ ακόμη θέτει εμπόδια στις διαρθρωτικές αλλαγές. Επίσης, το ενδιαφέρον της εστιάζεται στην οικονομική μεγέθυνση που αφορά στους ποσοτικούς οικονομικούς δείκτες. Παρακάμπτει έτσι το ζήτημα της ανθρώπινης ανάπτυξης που σχετίζεται με το εισόδημα, την εκπαίδευση και την υγεία των νοικοκυριών.

Η χρήση του όρου “κοστολόγηση” εννοιολογικά παραπέμπει σε μια κουλτούρα ανεύρεσης δημοσιονομικού χώρου που εστιάζει αποκλειστικά στην αποδοτικότητα, αγνοώντας το ζήτημα της ισότητας και την ανάγκη άμβλυνσης των ανισοτήτων. Καθώς επίσης αγνοεί και τα ζητήματα ανθρώπινης ανάπτυξης και βιωσιμότητας των οικοσυστημάτων. Πρόκειται για υποκατάσταση της πολιτικής από το μάνατζμεντ και αυτή είναι η πραγματική φύση του διλήμματος: μάνατζμεντ ή πολιτική;

Σε κάθε περίπτωση, η θεσμική ανωριμότητα και η “ανοικτή” ερμηνεία των κανόνων, το ασταθές οικονομικό πλαίσιο και η κατάρρευση κρίσιμων τομέων της κοινωνικής παραγωγής δεν ανατάσσονται με οριακές –έστω κοστολογημένες– παρεμβάσεις. Αυτή η προσέγγιση έχει δοκιμαστεί στο πρόσφατο παρελθόν και αποτελεί κατάλοιπο των μνημονιακών πολιτικών. Δηλαδή, παρεμβάσεις με υψηλό μεταβατικό κόστος, χωρίς απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων. Όμως, σε συνδυασμό με την συσσώρευση “μεταρρυθμιστικής κόπωσης” δεν έχει προσφέρει αποτελέσματα.

Ως εκ τούτου τα ερωτήματα που προκύπτουν δίνουν και τις απαντήσεις. Αυτές παραπέμπουν αφενός στην ανεύρεση του κατάλληλου δημοσιονομικού χώρου, αφετέρου στην προγραμματική αναζήτηση των κατάλληλων διαρθρωτικών αλλαγών. Ιδιαίτερα στους τομείς της παιδείας και της υγείας, των οποίων η βιωσιμότητα απειλείται. Προφανώς αυτό είναι ένα ζήτημα διαρθρωτικών αλλαγών. Δεν συνιστά ένα ζήτημα μάνατζμεντ που περικλείει μια αντιμεταρρυθμιστική προσέγγιση. Είναι κυρίως υπόθεση της πολιτικής.