Όταν ο φόβος καθορίζει την ψήφο…

Το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών και όπως αυτό παρουσιάζεται από την καταμέτρηση των αποτελεσμάτων δημιούργησαν έντονη δυσαρέσκεια όσον αφορά μία μεγάλη μερίδα Ελλήνων πολιτών. Η έκπληξη των αποτελεσμάτων δημιούργησε φρενίτιδα όσον αφορά στην ερμηνεία των βαθύτερων αιτιών που οδήγησαν σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα.

Μετά τα στοιχεία νοθείας που παρουσιάστηκαν στις ΗΠΑ, αρκετοί συμπολίτες μας πιστεύουν πως ένα παρόμοιο ενδεχόμενο νοθείας μπορεί και να πραγματοποιήθηκε και για την πρόσφατη αναμέτρηση. Άλλωστε, κανένας από τους πολίτες, οι οποίοι, εφόσον δεν συμμετέχουν – εν τω συνόλω – στην διαδικασία καταμέτρησης, καταχώρησης και ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων δεν μπορεί να γνωρίζει για το πως μία αλλοίωση δεδομένων θα μπορούσε να συμβεί. Όμως, στην πραγματικότητα το ερωτηματικό για την φερεγγυότητα του εκλογικού αποτελέσματος δημιούργησε και συνεχίζει να δημιουργεί ενδοιασμούς για δύο κυρίους λόγους.

Ο πρώτος λόγος αφορά το “κενό” μεταξύ των συζητήσεων που λαμβάνουν χώρα σε καθημερινή βάση για το τι τελικά συμβαίνει στην καθημερινότητα. Τέτοιες συζητήσεις απορρέουν από συγκεκριμένα γεγονότα όπως τα μεγάλα οργανωτικά θέματα που αφορούν στους σιδηροδρόμους ένεκεν των οποίων ζήσαμε όλοι, (και πολύ περισσότερο οι συγγενείς των θυμάτων), την φρίκη της οδύνης και της απουσίας αγαπημένων προσώπων της οικογενείας των, το οποίο ως γνωστό συντελέστηκε στα Τέμπη.

Ο δεύτερος λόγος αφορά την μεγάλη διάσταση που υπάρχει μεταξύ εκείνων των εκλαϊκευμένων συμπερασμάτων (και αφορά στην πορεία της διακυβέρνησης μίας πολιτικής παράταξης) και στην τελική απόφαση επιλογής που λαμβάνει χώρα στην κρίσιμη ώρα της κάλπης.

Ο ρόλος του φόβου

Οι ψυχολογικοί παράγοντες που καθορίζουν τη διαδικασία της ατομικής, αλλά και της συλλογικής απόφασης αντιμετωπίζεται δίχως την δέουσα προσοχή και κατά συνέπεια ως κάτι που δεν έχει να προσφέρει και πολλά στην κατανόηση της συμπεριφοράς μιας κοινωνίας.
Όμως αν εξετάσουμε την πρόσφατη περίπτωση εκλογής της Νέας Δημοκρατίας, το “απροσδόκητο” αποτέλεσμα δηλώνει πως η διαδικασία και η αναζήτηση των επιλογών είναι μία πολύ συγκεκριμένη διαδικασία.

Μπορούμε να πούμε ό,τι λειτουργεί σαν μία μάζα ζύμης. Το βασικό “σώμα” αυτής της μάζας περιβάλλεται από πιέσεις που δέχεται ο καθένας ως προς όλες εκείνες τις πιθανότητες που περιέχονται στο πλαίσιο του φόβου προκειμένου να πετύχει ή να αποτύχει ως προς την κατάκτηση εκείνων που επιθυμεί και θέλει. Σε αυτή την διαδικασία της αξιολόγηση πριν πάρει την απόφαση κάποιος συνήθως στηρίζεται στα στοιχεία και δεδομένα που έχει.

Όμως αυτό που ο καθένας από εμάς θεωρεί ως “γεγονός” που έχει αντικειμενικότητα και αξία, όλως παραδόξως, συμβαίνει να μην χρησιμοποιείται ως εκείνη η σημαντική πληροφορία στην ώρα της καταληκτικής επιλογής. Αντίθετα το άτομο περιέχεται σε εκείνες τις πολύ προσωπικές, αλλά και συνάμα σκιώδεις εικόνες και συναισθήματα που ελέγχονται με βασικό γνώμονα τον φόβο. Έτσι ο κυβερνοχώρος των συναισθημάτων δεν ελέγχεται μέσα μας ως πραγματική πληροφορία, αλλά ως μία φευγαλέα αναζητούμενη φαντασιακή επιθυμία.

Αν και το σώμα πληροφορίων ή γνώσης για το τι έλαβε χώρα σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο μπορεί να φαίνεται ως σημαντικό συμβάν, στις καθημερινές συζητήσεις των πολιτών υπάρχει το ιδιαίτερα παράδοξο γεγονός. Δηλαδή πως συνολικά οι πολίτες αυτό-διοικούνται μέσα τους κατά κόρον από ένα φαντασιακό κράμα. Αυτό το κράμα αποτελείται από βαθιές/σκοτεινές επιθυμίες για το άμεσο μέλλον με γνώμονα τον φόβο.

Αν και αυτοί οι δύο παράγοντες (δηλαδή η φαντασία και η γνώση) μπορεί να είναι σημαντικοί στην ζωή των ανθρώπων, βλέπουμε να λειτουργούν πολύ διαφορετικά όταν επηρεάζεται από τον καταλυτικό φορέα του φόβου, ιδιαίτερα στην περίπτωση της αποτυχίας του εγωκεντρικού συμφέροντος.

Η συναισθηματικά φορτισμένη αξιολόγηση προσωπικών και συλλογικών επιλογών δεν είναι μία αγνή ή απλή διαδικασία. Δηλαδή δεν περιέχεται στη αυτόματη ειλικρινή αξιολόγηση που απαιτείται με την πνευματική τριβή και εργασία για την αλήθεια. Πρέπει να καταλάβουμε πως είναι μία διαδικασία που επιπλέει σαν βάρκα στον ορίζοντα στο γαλάζιο της φαντασίας και οδηγείται με βάση το προσωπικό συμφέρον και το φαντασιακό. Ο στόχος είναι η επίτευξη προσωπικών συμφερόντων.

Η κινητήριος δύναμη

Αυτός ο ισχυρισμός αποδεικνύεται πολύ εύκολα, αν κανείς ερευνήσει τα τελευταία γεγονότα της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας. Συγκεκριμένα, την μόνιμη αδυναμία άλλου πολιτικού φορέα (από την Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ) να επηρεάσει προς μία διαφορετική κατεύθυνση τα δρώμενα της ελληνικής ιστορίας. Η αντιπαράθεση μεταξύ δύο “ιδεολογικών” παρατάξεων δεν έχει πραγματικές διαφορές στην πολιτική. Μάλλον η οικογενειοκρατία είναι ο μόνος, βασικός, αντικειμενικά-αποφασιστικός παράγοντας.

Αυτή είναι η κραυγαλέα πραγματικότητα και βοά νοερά στον απόηχο της ιστορίας. Η αδυναμία του Έλληνα πολίτη να αντιληφθεί την πραγματική διάσταση του σιδερένιου κλωβού μέσα στο οποίο δια-δρασκελίζει την “επιλογή” για “δεξιά” και “αριστερά”. Οι σημαντικές αποφάσεις – κατά συντριπτική πλειοψηφία – λαμβάνονται με βάση το συναίσθημα και την προσωπολατρία, γεγονός που δεν έχει να κάνει με την επιλογή που απορρέει από την χρήση του νου. Έχει να κάνει όμως με την φαντασία του ατόμου και την επήρεια του φόβου.

Η ορμή της φαντασίας πιέζεται μέσα στους συγκεκριμένους περιορισμούς που υπάρχει η κοινωνία. Σπρώχνει τον άνθρωπο προς τις αυταπάτες. Θέλει να ξεφύγει από τα όρια και να βρει το καλύτερο, χωρίς το θάρρος για να δει την πραγματικότητα κατάμουτρα. Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολικό να πούμε, πως ως αντίβαρο της καταπίεσης που προκαλούν στον ίδιο τον εαυτό τους οι πολίτες με αυτή την επιλογή τους, την κρίσιμη ώρα έρχεται η πιεστική εντολή από το ασυνείδητο με την διεργασία της παράκαμψης της λειτουργίας του έλλογου νου.

Η κρισιμότητα της κατάστασης και η επιρροή που ασκεί ο φόβος για τις επιλογές που υπάρχουν και την πιθανότητα να αντιμετωπισθούν, ας αναγνωρίσουμε τελικά πως τα προβλήματα είναι αυτά που στην πραγματικότητα περιορίζουν σημαντικά το κάτοπτρο της αντίληψης και των αποφάσεων. Με άλλα λόγια, η πολυμορφία των πιέσεων και η αγωνία για την κάλυψη των βασικών αναγκών και ο τρόπος με το οποίο επηρεάζουν τις σημαντικές και κρίσιμες αποφάσεις δεν είναι ένας ανούσιος προβληματισμός, αλλά μία ουσιαστική και κινητήριος δύναμη!

Μία κινητήριος δύναμη, η οποία ασκεί μία αναπότρεπτη δύναμη, ως προς το είδος διαμόρφωση των καταστάσεων στην πορεία του χρόνου. Σκαλίζουν και πλέκουν κυριολεκτικά τον ορίζοντα στον οποίο θα πορευθεί μία κοινωνία μέσα στον χρόνο. Το εύρος αυτής της πορείας μπορεί να υπάρχει μόνο στο φαντασιακό, αφού ο απλός πολίτης δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτό που συχνά αναφέρουμε ως πραγματικότητα, ή “αντικειμενική αλήθεια”.
Αυτό σημαίνει πως οι πραγματικές πιέσεις που δέχεται ο πολίτης αποτελούν τμήμα των καθημερινών συζητήσεων τους. Όμως, υπάρχει μία σημαντική διαφορά για εκείνο τον βαθμό στον οποίο θα μπορέσουν να επέμβουν και να επηρεάσουν το πλαίσιο που ήδη έχει διαμορφωθεί ως τότε.

Ο φόβος ως κινητήριος δύναμη

Η μάχη και η πάλη που πραγματικά δίνεται δυστυχώς, δεν βρίσκεται στις φιλολογικές και επαναλαμβανόμενες συζητήσεις των ανθρώπων, όπου τα θέματα της πολιτικής αξιολογούνται μεταξύ των. Αντίθετα, η πραγματική πάλη γίνεται στο προσωπικό και φαντασιακό πεδίο. Δηλαδή, εκεί όπου η πίεση που προκαλεί ο φόβος γίνεται η πραγματική κινητήριος δύναμη που καθορίζει τις καταστάσεις. Αυτός τελικά είναι ο καθοριστικός, ρυθμιστικός, παράγοντας που δρομολογεί τις επιλογές: Ο καθημερινός πολίτης πιστεύει πως καθορίζει τι θα γίνει αν θα λάβει συγκεκριμένες αποφάσεις.

Δυστυχώς, το συλλογικό πρόβλημα που όλοι μας αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία είναι το εξής:
Δεν έχουμε διεκδικήσει, ούτε επενδύσει μέσα μας σε κάποιο ισάξιο αντίβαρο, ώστε να αντισταθμίσουμε τον παράγοντα του φόβου η του εγωιστικού προσωπικού συμφέροντος.
Δηλαδή, δεν μπορούμε να φανταστούμε το πως αυτά που θέλουμε να καταφέρουμε είναι ένα μικρό κομμάτι ενός ευρύτερου διεφθαρμένου συστήματος,  στο οποίο δεν μπορούμε να επέμβουμε να το αλλάξουμε ή να το αντικαταστήσουμε στην ολότητα του.

Λανθασμένα νομίζουμε πως με την έντονη εκτόνωση του φαντασιακού και στο πλαίσιο των επιλογών υπό τον φόβο και τις πιέσεις, τελικά, θα μπορέσουμε να κατακτήσουμε έστω και ένα μικρό κομμάτι από αυτό που όλοι μας αναζητούμε. Στην ουσία φοβόμαστε να δούμε την αλήθεια πρόσωπο προς πρόσωπο. Με στόχο την εφήμερη μας δυνατότητα εκπλήρωσης εγωκεντρικών σκοπών, μάταια νομίζουμε πως δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για την ευημερία.

Καθησυχάζοντας τους φόβους μας μέσα από την χειραγώγηση του φαντασιακού και νομίζουμε πως δημιουργούμε την ευημερία, ενώ πραγματικά σκάβουμε ακόμα πιο βαθιά τον ίδιο μας τον λάκκο…