Όταν ο λαός χειροκροτεί τον γυμνό βασιλιά…

Η διακυβέρνηση ενός κράτους, μετά την Βιομηχανική Επανάσταση, έπαυσε να είναι υπόθεση μίας οικογένειας ή μίας κάστας. Το παλαιό μοντέλο της αυταρχικής, κλειστής εξουσίας και των ανακτοβουλίων που αποφάσιζαν εν κρυπτώ και παραβύστω, ενώ η υπανάπτυκτη, καθυστερημένη κοινωνία υπάκουε δουλικά και άκριτα, ξεπεράστηκε από την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη. Οι ισχυροί βασιλικοί οίκοι της Ευρώπης που ανέκυψαν μετά την διάλυση των αυτοκρατοριών, περιορίστηκαν σε τελετουργικά-συμβολικά καθήκοντα, από την στιγμή που η νεωτερικότητα ανέδειξε την πολυπλοκότητα της λήψης αποφάσεων σε μία σύγχρονη αστική κοινωνία.

Κοινοβούλια, κυβερνητικά σχήματα, εξειδικευμένες γραφειοκρατίες, επιτροπές, ακαδημίες, ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια συγκροτούν μία πολυεπίπεδη και σύνθετη διαδικασία, που συνιστά την διακυβέρνηση ενός νεωτερικού κράτους. Από την διαδικασία αυτή αποβάλλονται και αποκλείονται συναισθηματικά, προσωπικά, πελατειακά, τοπικιστικά, οικογενειοκρατικά, δηλαδή προνεωτερικά κριτήρια. Το όλο σύστημα ανάγεται και υπάγεται στην δημοκρατική νομιμοποίηση, διότι η ενεργός κοινωνία καλείται να στηρίξει και να συμπράξει στις ληφθείσες αποφάσεις.

Η ύπαρξη καθυστερημένων προνεωτερικών μορφών εξουσίας σε μερικά σύγχρονα κράτη δημιουργεί σοβαρή τροχοπέδη στην λειτουργία τους. Κληρονομικές εξουσίες που βασίζονται σε ψυχολογικούς εγκλωβισμούς, αταβισμούς και πελατειακά δίκτυα, αναπαράγουν μία γενικευμένη δουλική συνείδηση και μία βαθιά ψυχική και πνευματική καθυστέρηση. Κλίκες, μυστικοσυμβούλια, ευνοούμενοι, ενδοοικογενειακές συμμαχίες ή ρήγματα (που θα άφηναν αδιάφορη μία σύγχρονη υγιή κοινωνία), συνάδουν με γενικευμένη ανασφάλεια, καχυποψία, συσπειρώσεις και αντισυσπειρώσεις, προδοσίες και αστάθεια.

Από αυτό το τριτοκοσμικό σκηνικό απουσιάζουν ο ορθός λόγος, τα αντικειμενικά κριτήρια, η επιστημονικά τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων, η διαυγής ανάλυση, η κοινωνία των πολιτών. Κυριαρχεί η υστερική αντίδραση προς τον εκσυγχρονισμό και τις μεταρρυθμίσεις. Προέχει η κοινωνική καθυστέρηση ως θεμέλιο της αναπαραγωγής προνεωτερικών μορφών εξουσίας. Καλλιεργείται η δουλική συνείδηση, ως προϋπόθεση ατομικής επιβίωσης. Η απαιδεία λειτουργεί ως μοχλός ακρισίας και αδυναμίας κατανόησης του γίγνεσθαι. Το διάχυτο σύνδρομο της Στοκχόλμης επικυρώνει με κοινωνική στήριξη τους σατραπίσκους. Ο λαός θαυμάζει την ανύπαρκτη λαμπρή ενδυμασία του γυμνού βασιλιά…

Χειροκροτώντας τον γυμνό βασιλιά…

Το αποτέλεσμα είναι τα κράτη αυτά να καθηλώνονται σε κατώτερες βαθμίδες οικονομικής ανάλυσης και σε εξαρτημένες θέσεις στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Η κοινωνία πάσχει από διάφορα σύνδρομα, ο κρατικός πατερναλισμός εμποδίζει την κοινωνική χειραφέτηση, το πελατειακό σύστημα εκτρέφει ομόκεντρους κύκλους εξάρτησης και αναπαραγωγής της κληρονομημένης εξουσίας και εξοικείωση με την αθλιότητα, ο παρασιτισμός καταξιώνεται ως κεντρική δραστηριότητα. Η κοινωνία πάσχει από σοβαρό έλλειμμα αυτοπεποίθησης και παρεμπιπτόντως-απαξίωσης, που τρέφει ξενομανία και παρεμπιπτόντως και το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου.

Η δουλοκτητική κοινωνία μεταμφιέζεται με σύγχρονα εργαλεία επικοινωνίας και η ολιγαρχική-πελατειακή-κληρονομική προσχηματική δημοκρατία λειτουργεί ως άλλοθι της συλλογικής απαθλίωσης. Διάφορα φαντασιακά σχήματα κάθε κατεύθυνσης φιλοτεχνούνται για να αποπροσανατολίζουν και να παραμυθιάζουν τις μάζες. Τεχνητοί διχασμοί καλλιεργούνται, προκειμένου να αναπαράγεται το θέατρο της εναλλαγής στην εξουσία. Η διαφθορά είναι ο κύριος μηχανισμός υπεξαίρεσης της υπεραξίας, για να παραφράσουμε τους κλασσικούς.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η μαζική μετανάστευση αποτελεί διέξοδο για τα δυναμικά και υγιή στοιχεία και παράλληλα ανακουφίζει την δουλοκτητική εξουσία από πιθανούς πυρήνες αμφισβήτησης. Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα κράτη είναι εξαιρετικά ευάλωτα, πάσχουν από εντροπία και η πορεία τους στην παγκόσμια σκακιέρα, έχει ημερομηνία λήξης.