Περί λευκού και αποχής – Μία απάντηση στον Γιάννη Μαύρο

Γράφει ο Νικόλαος Μπινιάρης * – 

Το άρθρο της 3ης Ιουλίου του Γιάννη Μαύρου, για το λευκό ως απόφαση με πολιτικό περιεχόμενο το οποίο αξίζει να θεσμοθετηθεί σε σχέση με το διαμοιρασμό των βουλευτικών εδρών, είναι μάλλον μια άσκηση για την ματαιότητα της πολιτικής πράξης, μια προτροπή ώστε ο πολίτης να μην υπολογίσει και να αποφασίσει πολιτικά στη δεδομένη στιγμή των εκλογών και των συνθηκών της χώρας. Kατ’ αρχάς ο πολίτης έχει δύο επιλογές πριν αποφασίσει να πάει σε κάποιο εκλογικά κέντρο. Να πάει ή να απέχει. Η αποχή είναι επιλογή, διότι παρόλο που η ψήφος είναι υποχρεωτική δεν υπάρχουν κυρώσεις.

Ας αναλύσουμε την δεύτερη περίπτωση. Πέραν του ωχαδερφισμού, ανειλημμένων κατηγορηματικού τύπου υποχρεώσεων προσωπικού ή επαγγελματικού χαρακτήρα, πέραν φυσικής αδυναμίας, ο πολίτης Χ αποφασίζει να μην ψηφίσει κάνοντας έλλογες σκέψεις περί των πολιτικών πεπραγμένων των ήδη κυβερνώντων και των προγραμμάτων και υποσχέσεων των επιζητούντων την εντολή διακυβέρνησης, ή τουλάχιστον εκπροσώπησης ιδεολογικών ρευμάτων ως πολιτικές συνιστώσες στο γίγνεσθαι της πολιτικής ζωής του τόπου.

Σε αυτό το σημείο, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως ο σκοπός της ύπαρξης ενός πολιτικού κόμματος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η κατάληψη της εξουσίας, και στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία αυτό γίνεται εφικτό με την λαϊκή ψήφο. Ας δεχτούμε λοιπόν πως η απόφαση του πολίτη Χ, αντίθετα από τον μετέχοντα, μετά από μια ψύχραιμη ανάλυση των δεδομένων τον οδηγεί στην αποχή. Δεν πηγαίνει στο εκλογικό τμήμα να ψηφίσει, κανένα από τα 24 κόμματα τα οποία διεκδικούν την ψήφο του στις ελληνικές εκλογές. Θεωρεί προφανώς, πως οι πολιτικές επιλογές του διαφέρουν από αυτές που παρουσιάζονται από τα 24 κόμματα και ως εκ τούτου δεν έχει κανένα λόγο στήριξής των.

Υπάρχει βέβαια η πιθανότητα ο πολίτης Χ να μην πιστεύει στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία και στα κόμματα που την εκπροσωπούν. Ευτυχώς, όμως, για μια τέτοια περίπτωση υπάρχουν κόμματα, στα οποία η αστική δημοκρατία επιτρέπει να εμφανίζονται πολιτικά, που δεν πιστεύουν σε αυτό του είδους πολιτεύματος, και από αριστερά και από δεξιά και τα οποία ζητούν την ψήφο του για να εκπροσωπηθούν στο πολιτικό παιγνίδι. Παρόλα αυτά ο πολίτης Χ δεν είναι ικανοποιημένος ούτε με αυτήν την επιλογή και απέχει.

Αντίφαση της πολιτικής πράξης

Από την άλλη μεριά ο πολίτης Ψ πηγαίνει στο εκλογικό τμήμα και αντί να ψηφίσει ένα από τα 24 κόμματα ρίχνει στην κάλπη ένα λευκό ψηφοδέλτιο. Ποια είναι η διαφορά του πολίτη Χ από τον πολίτη Ψ; Πρακτικά καμία. Η υπόθεση λοιπόν για να μετρηθούν τα λευκά είναι άνευ νοήματος. Βέβαια ο Ψ πηγαίνει στην κάλπη και συνειδητά ψηφίζει λευκό, δηλαδή αποχή. Εξ αυτού φαίνεται πως η λευκή ψήφος είναι μια πράξη με πολιτικό περιεχόμενο, μια άρνηση και των 24 πολιτικών κομμάτων. Δυστυχώς, όμως, αυτό είναι μια παραπλάνηση. Η πράξη του Ψ είναι απλά μια άρνηση δίχως περιεχόμενο ή πολιτική αντιπρόταση. Η πρόταση του κ. Μαύρου θα ήταν πλήρης αν μετρούσαν τα λευκά και η αποχή μαζί.

Ας δεχτούμε λοιπόν πως αυτό εκφράζει το άρθρο, μια πρόταση να μετρηθούν με κάποιο τρόπο οι αποφάσεις των Χ και Ψ ως πολιτικές, οι οποίες θα επηρεάσουν τα εκλογικά αποτελέσματα και την εκλογή μιας κυβέρνησης της χώρας. Με άλλα λόγια όσοι δεν θεώρησαν πως τα 20 κόμματα τους εκφράζουν πολιτικά θα πρέπει να επηρεάσουν το αποτέλεσμα αυτών που πιστεύουν πως τα 19 κόμματα τους εκφράζουν. Η άρνηση –προτείνεται– πρέπει να μετριέται ως ισότιμη της κατάφασης και να διαμορφώνει το αποτέλεσμα αυτής της κατάφασης.

Αυτό, όμως, δεν περιέχεται στο Εγελιανό σχήμα: κατάφαση-άρνηση-σύνθεση. Είναι απόλυτα μια πλήρης αντίφαση της πολιτικής πράξης. Οι πολίτες Χ και Ψ ως μέλη μιας συγκεκριμένης κοινωνίας έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα, εύλογα και νόμιμα, και δεν αναφερόμαστε σε παράνομα συμφέροντα ελαχίστων, εξυπηρετήσεις και πατρωνίες. Οι Χ και Ψ, λοιπόν, δεν έχουν εύλογα συμφέροντα, για τα οποία θεωρούν πως τα 20 κόμματα θα προσπαθήσουν να τα προάγουν;

Πράξη πολιτική ατολμίας

Ως πολίτες μετέχοντες μιας αστικής δημοκρατίας με πολλαπλές ταξικές διαστρωματώσεις και διαβαθμίσεις συμφερόντων πώς είναι δυνατόν να μην έχουν θεμιτά συμφέροντα; Θεωρούμε, λοιπόν, πως ως επί το πλείστον οι Χ και Ψ είναι πολίτες που πρεσβεύουν κάποια απολύτως προσωπικά ιδεολογήματα, τα οποία δεν ταυτίζονται με τις θέσεις των 20 κομμάτων, ή οι Χ και Ψ κάνουν αναλύσεις για την πολιτική κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας, που τους έχουν οδηγήσει σε ακραία και ανέφικτα αιτήματα, τα οποία θεωρούν πως τα 20 κόμματα δεν ικανοποιούν.

Στην πραγματικότητα οι πολίτες Χ και Ψ επιδεικνύουν πολιτική ατολμία, πολιτική ανικανότητα να διαχωρίσουν το είναι από το πρέπει, διαπράττοντας ένα κλασικό “νατουραλιστικό σφάλμα”, όπως λέγεται στην φιλοσοφία, το οποίο ταλανίζει και την πολιτική επιστήμη και την ηθική. Η κατάφαση προς ένα κόμμα δεν είναι ακριβώς η πλήρης άρνηση στα άλλα 19. Αλλά η μη επιλογή κανενός από τα 20 στην καλύτερη περίπτωση εμπίπτει σε θέματα προσωπικής ηθικής προσταγής και στην χειρότερη στο φόβο να πάρουμε μιαν απόφαση.

Η δημοκρατία δίνει την ευθύνη στον κάθε έναν πολίτη να αποφασίσει. Το να μην αποφασίσει για την τύχη του, τα συμφέροντά του και την συλλογική τύχη των συμπολιτών του δεν επιδεικνύει ευθύνη, αλλά ανευθυνότητα. Αν όσοι δεν αποφασίζουν –γιατί έχουν λόγους προσωπικούς και ενίοτε συναισθηματικά και ιδεολογικά φορτισμένους– να ψηφίσουν κανένα κόμμα και θέλουν να συμπεριληφθούν ως πολιτικές δυνάμεις στο παιγνίδι της εξουσίας και της διακυβέρνησης της χώρας θα πρέπει να βρουν καλύτερα επιχειρήματα για να μας πείσουν.

Δεν υπάρχει άλλο σύμπαν

Ίσως το μοναδικό επιχείρημα το οποίο έχει κάποια βαρύτητα σε μια απόφαση για το λευκό και την αποχή είναι πως οι Χ και Ψ βρίσκονται σε σύγχυση ως προς τους σκοπούς και τα μέσα για την επίτευξη αυτών των σκοπών από τα υπάρχοντα κόμματα. Ίσως γιατί συμφωνούν με ένα στόχο αλλά διαφωνούν με έναν άλλο. Ίσως γιατί η πολιτική είναι “βρώμικη” και οι πολιτικοί, ως αλλοπρόσαλλοι μεθύστακες με την εξουσία, δεν πράττουν ό,τι υπόσχονται, κάτι που συνέβη εν πολλοίς στη χώρα για χρόνια και ιδίως τα τελευταία.

Και αυτό, όμως, απετέλεσε μια πολιτική πράξη εκ μέρους τους χωρίς βέβαια να μειώνει τις ευθύνες τους. Αυτό είναι κατανοητό. Πρώτον, γιατί τα κόμματα παίρνουν κομμάτια των στόχων των άλλων κομμάτων που τους ωφελούν για την ψηφοθηρική τους προσπάθεια. Δεύτερον, γιατί η λαγνεία για εξουσία ωθεί τα κόμματα να υπόσχονται ανέφικτα πράγματα σε μια κοινωνία, η οποία δεν είχε ποτέ μια σχετική πλειοψηφία ως προς τις πολιτικές της αξίες και μια εγγενή πολιτική κουλτούρα.

Αυτό όμως είναι το παιγνίδι της πολιτικής στην Ελλάδα από εδώ και δύο αιώνες και αυτός είναι ο καλύτερος δυνατόν πολιτικός κόσμος που μπορούμε να έχουμε για σήμερα μετά από τα μνημειώδη λάθη επιλογών που έγιναν από όλους μας. Τα λευκό του κ. Μαύρου εκφράζει ίσως την αμφιβολία πως μπορούμε να πάρουμε σωστές αποφάσεις και ως εκ τούτου μια κατάφαση μας οδηγεί σε νέες δοκιμασίες.

Όμως, μέσα σε αυτό το ελληνικό σύμπαν πρέπει να αποφασίσουμε, σήμερα δεν υπάρχει άλλο διαθέσιμο. Αύριο μας περιμένουν τερατωδώς επίπονες αποφάσεις για το πιθανόν μέλλον μας. Αυτό το “πρέπει” δεν είναι ηθική προσταγή αλλά πραγματιστική, λειτουργική ανάγκη. Η ευθύνη είναι και πάλι δική μας. Η αποχή και το λευκό είναι ανευθυνότητα.

---

*O Νικόλαος Α. Μπινιάρης είναι συγγραφέας