Πόντος: Μια ιστορία από το Μικρασιατικό Βορρά στην Πελοπόννησο

Με πρωτοβουλία των τοπικών ποντιακών συλλόγων θα παρουσιαστεί το βιβλίο του ιστορικού Βλάση Αγτζίδη στην Σπάρτη και στην Τρίπολη. Στο βιβλίο αυτό, το Ποντιακό Ζήτημα μελετάται στο πραγματικό του πλαίσιο, αυτό του ευρύτερου Μικρασιατικού Ζητήματος ή καλύτερα του Ελληνικού Ζητήματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που αποχωρούσε πλέον από την ιστορία. Επίσης αναπόφευκτα συνδέεται και με την μετανάστευση στη Ρωσία, καθώς και με τη συμμετοχή των Ελλήνων στα ρωσικά κινήματα, όπως και με τις πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία, οι οποίες επιδρούν άμεσα στην κατάσταση που διαμορφωνόταν στον Πόντο.

Η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων τον Μάρτιο του 1918 λόγω της συνθήκης Μπρεστ Λιτόφσκ μεταξύ Μπολσεβίκων από τη μια και Γερμανοαυστριακών+Νεότουρκων από την άλλη, προκάλεσε ένα μεγάλο προσφυγικό ρεύμα προς τον Καύκασο και τη Νότια Ρωσία. Όλες αυτές οι εξελίξεις συνέβησαν σε ένα καθεστώς ακραίου τουρκικού εθνικισμού που υλοποιούσε τις προαποφασισμένες πολιτικές για εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η επιστράτευση των ανδρών στα θανατηφόρα Τάγματα Εργασίας, η εκτόπιση των πληθυσμών στα ενδότερα της Ανατολίας, η καταστροφή των ελληνικών χωριών στις περιοχές που άρχιζε να υπάρχει αντίσταση στην πολιτική γενοκτονίας, κόστισαν δεκάδες χιλιάδες θύματα στον ελληνικό πληθυσμό του Πόντου και δημιούργησαν μεγάλες προσφυγικές ροές. Το σημείο τομής της διπλωματικής του περιπέτειας υπήρξε το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν λόγω των μεγάλων διπλωματικών δυσκολιών βρέθηκε εκτός της διπλωματικής ατζέντας της επίσημης Ελλάδας.

Η φιλογερμανική στάση που κράτησε ο Κωνσταντίνος Α’ κατά την περίοδο 1915-1917 είχε αποδυναμώσει την ελληνική θέση, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να κερδίσει ένα μόνο μέρος των επιδιώξεών της: την περιοχή Σμύρνης και την Ανατολική Θράκη. Ο Πόντος μετατέθηκε στο πλαίσιο της επίλυσης του Αρμενικού Ζητήματος. Όμως, τα ραγδαία γεγονότα που συνδέονταν με το αποτέλεσμα των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου 1920 στην Ελλάδα και την συντριβή των Αρμενίων από τους κεμαλιστές το Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς, συνδυασμένα με τα πολλά λάθη και αστοχίες της νέας ελληνικής κυβέρνησης, επέφεραν το τέλος του Ποντιακού Ζητήματος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ελληνικός Τύπος του 19ου αιώνα για το Αρμενικό Ζήτημα

Σπάρτη, 26 Ιανουαρίου 2024

Η εκδήλωση διοργανώνεται από το Σύλλογο Ποντίων Λακωνίας και την Πνευματική Εστία Σπάρτης στο χώρο της Πνευματικής Εστίας (Αίθουσα εκδηλώσεων “Γεώργιος Περδικλώνης” Λυκούργου 82) στις 7.00 μ.μ. Για το βιβλίο θα μιλήσει η Άβα Μπουλούμπαση (αρχιτέκτων, ιστορική ερευνήτρια) και ο συγγραφέας. Εκ μέρους της Πνευματικής Εστίας Σπάρτης θα μιλήσει ο Γιώργος Γιαξόγλου και του Συλλόγου Ποντίων Λακωνίας η πρόεδρος Μαρία Νεοφωτίστου.

Στην περιοχή της Βόρειας Λακωνίας (Καστόρι) υπάρχει η νοτιότερη εγκατάσταση Ποντίων προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τριάντα οικογένειες από τη Λιβερά της Τραπεζούντας εγκαταστάθηκαν σε κτήματα της Μονής Ζωοδόχου Πηγής Καστρίου. Στην απογραφή του 1928 η Νέα Λιβερά καταγράφεται ως οικισμός του δήμου Καστορίου με 137 κατοίκους.

Τρίπολη, 27 Ιανουαρίου 2024

Ο Σύλλογος Ποντίων Αρκαδίας σε συνεργασία με το Παράρτημα Τρίπολης του Πολεμικού Μουσείου οργανώνει την εκδήλωση στο Εκθετήριο του Πολεμικού Μουσείου στις 7.30 μ.μ. Για το βιβλίο θα μιλήσει η ιστορικός και δημοσιογράφος Εύα Γαλανιάδη και ο συγγραφέας. Η εκδήλωση αυτή μας θυμίζει τις ιδιαίτερες υπόγειες σχέσεις σχέσεις που συνδέουν την Αρκαδία με τον μικρασιατικό Πόντο. Σχέσεις που σχετίζονται με τις άγνωστες διαδρομές των Ελλήνων μέσα στον ιστορικό χρόνο.

Η κατάλυση (1461) της μεσαιωνικής ελληνικής Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας από το οθωμανικό Ισλάμ θα δημιουργήσει κύμα φυγάδων προς τις, είτε ακόμα ελεύθερες ελληνικές περιοχές, είτε σ’ αυτές όπου η ισλαμική καταπίεση δεν ήταν τόσο έντονη. Έτσι, επιφανείς οικογένειες του Πόντου θα μετακινηθούν. Μεταξύ αυτών υπήρξαν και μέλη δύο μεγάλων οικογενειών του Πόντου. Των Κομνηνών και των Γαβράδων.

Από τον κλάδο των Κομνηνών προέρχεται η μεγάλη οικογένεια της Πελοποννήσου, αυτή των Στεφανόπουλων, οι οποίοι υπήρξαν απόγονοι του μοναδικού διασωθέντος γιού του τελευταίου αυτοκράτορα του Πόντου Δαυίδ Κομηνού. Ο Στέφανος Κομνηνός υπήρξε ο γεννήτορας της μεγάλης οικογένειας των Στεφανόπουλων, των οποίων ένας κλάδος θα μεταβεί από το Οίτυλο στην Κορσική.

Μεταξύ των φυγάδων ήταν και μέλη της φημισμένης οικογένειας των Γαβράδων, η παρουσία των οποίων σφράγισε από τον 11ο αιώνα την αυτόνομη πορεία του Πόντου. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της οικογένειας των Γαβράδων υπήρξε ο Θεόδωρος Γαβράς, ηγεμόνας του Πόντου, ο οποίος προέβαλε σκληρή αντίσταση στις πρώτες τουρκικές εισβολές στη Μικρά Ασία. Το 1098 συνελήφθη από τον Τούρκο Αμίρ Αλή. Βασανίστηκε σκληρά για να ασπαστεί το Ισλάμ. Έπειτα από την άρνησή του οι βασανιστές του τον διαμέλισαν και ο Αμίρ Αλή κατασκεύασε με το κρανίο του χρυσό κύπελλο. Ο Θεόδωρος Γαβράς τιμάται ως Άγιος από την ορθόδοξη Εκκλησία.

Μια άλλη, υποθετική αυτή τη φορά, σχέση του Πόντου με την Αρκαδία οφείλεται στην παρανόηση μιας αναφοράς του Παυσανία στα “Αρκαδικά” του, όταν ο Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας επιχειρώντας να μειώσει τη δύναμη των Σπαρτιατών στην Πελοπόννησο, υποχρέωσε τους κατοίκους των τριάντα τεσσάρων κωμοπόλεων, χωριών και οικισμών της Αρκαδίας να εγκαταλείψουν τις κατοικίες τους και να εγκατασταθούν μέσα στα τείχη της νέας πρωτεύουσας, της Μεγαλόπολης. Από αυτούς οι κάτοικοι της αρκαδικής Τραπεζούντας αρνήθηκαν και όπως γράφει ο Παυσανίας: «Τραπεζούντιοι δε εκ Πελοποννήσου το παράπαν εξεχώρησαν αναπλεύσαντες ναυσίν εις τον πόντον συνοίκους εδέξαντο μητρόπολιν τάττοντες, και ομωνύμους οι Τραπεζούντα έχοντες την εν τω Ευξείνω».

Αυτή η αναφορά δημιούργησε τις αυθαίρετες εικασίες ότι η Τραπεζούντα της Αρκαδίας υπήρξε η μητρόπολη της ευξεινοποντιακής Τραπεζούντας. Αυτό, όμως, δεν τεκμηριώνεται από καμιά ιστορική αναφορά. Εάν δεχτούμε ότι η αναφορά αυτή του Παυσανία έχει κάποια ιστορική βάση, η έκφραση «μητρόπολιν τάττοντες» ερμηνεύεται ότι οι Αρκάδες Τραπεζούντιοι επέστρεψαν στην Ευξεινοποντιακή τους μητρόπολη…