Πως η παγκοσμιοποίηση τροφοδοτεί τον λαϊκισμό

Είναι τραγελαφικό το ότι ο νεοφιλελευθερισμός βάλλεται από μέρος της παραδοσιακής Δεξιάς ως «αποτυχημένη αριστερή ουτοπία» ενώ εξ ευωνύμων συνεχίζεται το γαϊτανάκι του «διεθνούς ιμπεριαλισμού». Ενδιαφέρον είναι ότι στην Ελλάδα η εξωκοινοβουλευτική (και πρώην μέρος της κυβερνώσας) Αριστεράς, για να διαφοροποιηθεί από την παγκοσμιοποίηση, υπερμάχεται άλλοτε ειδεχθών και κατάπτυστων μονεταριστικών και άλλοτε μερκαντιλιστικών πρακτικών, όπως η επιστροφή στον έλεγχο των αγορών και η έξοδος από το ενιαίο νόμισμα.

Χωρίς να υποστηρίξουμε εδώ αν αυτό κρίνεται ορθή ή λάθος επιλογή είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι η κύρια αντίθεση για την Αριστερά (με εξαίρεση το ΚΚΕ βάσει προγράμματος) έχει μετατοπιστεί από το καπιταλισμός ή σοσιαλισμός στο καπιταλισμός με ανοιχτές ή ελεγχόμενες αγορές και στο ευρώ ή δραχμή. Αν όλα αυτά αποτελούν ζήτημα για κάποια μερίδα του πληθυσμού στη Δύση που επλήγη από την παγκοσμιοποίηση, για την Ανατολή δεν υπάρχει κανένα τέτοιο ζήτημα.

Αρκεί να διαβάσει κανείς την ομιλία του Κινέζου Προέδρου Ζι Ζιπίνγκ στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στις αρχές του 2017 (αλλά και μεταγενέστερες ομιλίες του για την ελεύθερη αγορά) για να καταλάβει πως οι Κινέζοι κομμουνιστές έχουν γίνει βασιλικότεροι του βασιλέως σε ό,τι αφορά στο νεοφιλελεύθερο δόγμα. Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί πρόβλημα μόνο για μια μειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς τα σχεδόν πέντε δισεκατομμύρια των Ασιατών σύσσωμα καλωσορίζουν τη νέα εποχή. Η Κίνα έπεσε, ευτυχώς μας μένει η Βενεζουέλα!

Αν στην Ασία είναι πλέον ευτυχισμένοι που εργάζονται δεκαπεντάωρα για πενιχρούς μισθούς και κάτω από μηδενικές συνθήκες ασφαλείας, στη Δύση πληθαίνουν οι ορδές των ανέργων. Στο νεοδημιουργηθέν αυτό (λούμπεν;) προλεταριάτο προστίθενται τα κύματα των προσφύγων, εργατικό δυναμικό που δεν είναι πλέον επιθυμητό. Σημαντικό του μέρος είναι καταδικασμένο να λιμνάζει εργασιακά στα γκέτο και στους χώρους υποδοχής.

Στους μετανάστες, τέλος, προστίθενται και εκείνοι της νέας γενιάς που δεν πρόκειται ποτέ να εργαστούν, απλώς και μόνο επειδή δεν υπάρχουν οι θέσεις. Κάποιοι θα μεταναστεύσουν με τη σειρά τους, αλλά κάποιοι που δεν μπορούν να φύγουν, θα διογκώσουν ακόμα περισσότερο αυτόν τον πελώριο, εφεδρικό στρατό εργασίας. Όλοι αυτοί οι νέοι κοινωνικοί απόκληροι γίνονται οι αποδέκτες του νέου λαϊκισμού, ταυτόχρονα ως θύματα και θύτες.

Μόνο Δεξιά

Στην πραγματικότητα, όταν ο λαϊκισμός μιλάει για το τέλος των ιδεολογιών, μιλάει για την κατίσχυση της Δεξιάς, της δεξιάς οικονομικής θεωρίας για την ακρίβεια. Η σιωπηρή αποδοχή της υπάρχουσας κατάστασης είναι καθαρή πολιτική θέση. Η μη σύγκρουση με τα κυρίαρχα ιδεολογήματα και συμφέροντα είναι επίσης καθαρή πολιτική θέση. Από αυτή την άποψη, ο άλλοτε ισχυρός άνδρας του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας Φλοριάν Φιλιππό, που πιστεύει ότι η διαίρεση σε Αριστερά και Δεξιά τελείωσε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, έχει άδικο. Η άρνηση της πολιτικής ταυτότητας και η δήλωση πολιτικής «ουδετερότητας» ισοδυναμεί με την υιοθέτηση της κυρίαρχης ιδεολογίας και το μόνο που κρύβει είναι πολιτικό καιροσκοπισμό.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παρ’ όλες τις ιδεολογικές παλινωδίες ο παγκοσμιοποιημένος νεοφιλελευθερισμός παραμένει ένα «δεξιό» κατασκεύασμα. Ή για να χρησιμοποιήσουμε μια πιο απλή και ακριβή ορολογία: μια πολιτική που εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο τα συμφέροντα των πλουσίων. Έτσι, αν και η ρητορική του λαϊκισμού αποκηρύσσει το «ιδεολογικό στίγμα», αποδέχεται εντούτοις σιωπηρά την ηττοπαθή θατσερική άποψη ότι δεν υπάρχουν διλήμματα περί διαφορετικής οργάνωσης της κοινωνίας. Όλα, συνεπώς, είναι ζητήματα διαχείρισης της παρούσας κατάστασης.

Στην εξάπλωση αυτής της αντίληψης έχει μερίδιο ευθύνης ο αποκαλούμενος «κεντρώος» χώρος που στην ουσία αποτελεί μια πιο μετριοπαθή εκδοχή του κυρίαρχου μοντέλου. Έχει κύρια ευθύνη και η Αριστερά, που απέδειξε στην πράξη ότι είναι ίδια και χειρότερη από εκείνους που κατέκρινε. Πρακτικά, όλες οι εφαρμοζόμενες πολιτικές είναι δεξιές πολιτικές με μικρές δόσεις μεταπολεμικής σοσιαλδημοκρατίας. Τώρα που τα λεφτά πήγαν στους φορολογικούς παραδείσους και οι επενδύσεις στην Ασία, οι δόσεις ολοένα και μικραίνουν.