Πώς λειτουργεί το υπόγειο οικονομικό imperium των ΗΠΑ

Εδώ και αρκετά χρόνια ακούμε και διαβάζουμε συνεχώς ότι έχουμε ήδη εισέλθει ανεπιστρεπτί σε μία πολυπολική εποχή, με την μονοκρατορία των ΗΠΑ να αποτελεί παρελθόν. Είναι όμως έτσι; Μία διεισδυτική ματιά στα περίπλοκα δίκτυα που διαμορφώνουν τον χάρτη της παγκόσμιας οικονομίας δείχνει ακριβώς το αντίθετο.

Μία τέτοια ανάλυση επιχειρούν οι Αμερικανοί πολιτικοί επιστήμονες Abraham Newman και Henry Farrell στο νέο βιβλίο τους Underground Empire: How America Weaponized the World Economy. Οι δύο αναλυτές υποστηρίζουν πως η Αμερική δεν είναι απλά η μοναδική υπερδύναμη από την πτώση του Τείχους και μετά, αλλά πως είναι και η πρώτη αυτοκρατορία με υπερδυνάμεις στην παγκόσμια ιστορία.

Η πηγή αυτών των υπερδυνάμεων είναι η δυνατότητα των ΗΠΑ να εργαλειοποιούν τα δίκτυα στα οποία βασίζεται η υποδομή της παγκόσμιας οικονομίας. Διότι τα καλώδια οπτικών ινών που μεταφέρουν δεδομένα από ήπειρο σε ήπειρο, η εφοδιαστική αλυσίδα των μικροτσίπ, τα οποία είναι το πετρέλαιο της ψηφιακής οικονομίας, και το σύστημα χρηματοπιστωτικών συναλλαγών έχουν μία κοινή συνισταμένη: την Αμερική.

Πρόκειται για χαώδεις, επικαλυπτόμενους ιστούς που ύφαιναν οι αμερικανικές πολυεθνικές, καλυμμένες από τον διεθνιστικό μανδύα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης ώστε κανείς να μην μπορεί να δει τι πραγματικά κρύβονταν από πίσω. Όταν χρειάστηκε, η μεγάλη αράχνη – η αμερικανική κυβέρνηση – βγήκε στην επιφάνεια και βρήκε έτοιμους τους ιστούς με τους οποίους μπορούσε να τυλίξει εχθρούς, όπως το Ιράν, η Ρωσία και η Κίνα, αλλά και συμμάχους, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το δολάριο ως πυρηνικό όπλο

Το παγκόσμιο σύστημα διατραπεζικών συναλλαγών βασίζεται στο σύστημα επικοινωνιών SWIFT. Η μεγάλη πλειοψηφία των συναλλαγών μέσω του SWIFT γίνεται σε δολάρια. Πάντα, όπως είναι φυσικό, η εκκαθάριση μίας συναλλαγής σε δολάρια μεταξύ μίας π.χ. ελληνικής και βρετανικής τράπεζας γίνεται μέσω αμερικανικών τραπεζών σε αμερικανικό έδαφος. Επίσης, τα περισσότερα αποθεματικά των κεντρικών τραπεζών είναι σε δολάρια (60% επί του συνόλου). Μόνο η Κίνα διαθέτει (φανερά) αποθέματα πάνω από 1,5 τρισ. δολάρια, κυρίως ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου.

Επομένως, οι ΗΠΑ ελέγχουν τους διακόπτες αυτού του συστήματος, που μέχρι και την 11η Σεπτεμβρίου θεωρούνταν ουδέτερο, σαν να έχει φτιαχτεί από την φύση ή τον Θεό, από αφελείς πολιτικούς στην Ευρώπη και αλλού. Αρχικά, την δεκαετία του 2000, οι ΗΠΑ στόχευσαν τρομοκρατικές οργανώσεις σαν την Αλ Κάιντα και Βoρειοκορεάτες αξιωματούχους μέσω του SWIFT.

Σύμφωνα με τους Newman και Farrell, η ‘πυρηνική’ δοκιμή έγινε επί με το Ιράν επί Ομπάμα. Για πρώτη φορά ένα κυρίαρχο κράτος πετάχτηκε έξω από το SWIFT. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, που προσπάθησαν να παρακάμψουν τις κυρώσεις στο Ιράν, επίσης ένιωσαν το μακρύ χέρι της Ουάσιγκτον, καθώς ήταν απόλυτα εξαρτημένες από την πρόσβαση στο δολάριο. Το Ιράν υπέκυψε και τελικά σύρθηκε στην συμφωνία του 2015. Το πυρηνικό όπλο του δολαρίου είχε δοκιμαστεί με επιτυχία.

Η περίπτωση της Huawei

Η εκρηκτική άνοδος της Κίνας τις τελευταίες δεκαετίες θορύβησε όσο τίποτα άλλο το αμερικανικό κατεστημένο. Η κινεζική εταιρεία Huawei αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα. Μέσα σε λίγα χρόνια, η Huawei έγινε μεγάλη δύναμη στα smartphones και υπερφαλάγγισε τις δυτικές εταιρείες στα δίκτυα 5G. Στην Ουάσιγκτον σήμανε συναγερμός. Η Κίνα έφτιαχνε το δικό της παγκόσμιο δίκτυο – ίσως αυτή να ήταν η αρχή ενός κινεζικού παράλληλου υπόγειου imperium.

Η κυβέρνηση Τραμπ αποφάσισε τότε να εργαλειοποιήσει την αμερικανική κυριαρχία σε ένα άλλο παγκόσμιο δίκτυο, αυτό των ημιαγωγών (μικροτσίπ). Δεν υπάρχει ηλεκτρονική συσκευή στον πλανήτη που μπορεί να λειτουργήσει χωρίς μικροτσίπ. Η εφοδιαστική τους αλυσίδα είναι δαιδαλώδης και έχει αποκτήσει ακόμα πιο στρατηγικά χαρακτηριστικά, καθώς τα μικροτσίπ τελευταίας γενιάς είναι απαράιτητα για την τεχνητή νοημοσύνη και το cloud computing.

Ενώ η συναρμολόγηση γίνεται κυρίως στην Ταϊβάν, σχεδόν αποκλειστικά αμερικανικές εταιρείες κατέχουν το software και την πνευματική ιδιοκτησία της αρχιτεκτονικής των μικροτσίπ. Το 2020, ο Τραμπ αποφάσισε να κόψει την πρόσβαση της Huawei στα προηγμένα μικροτσίπ που χρησιμοποιούν αμερικανική τεχνολογία. Το όπλο αποδείχτηκε καταστρεπτικά αποτελεσματικό. Το μερίδιο αγοράς της Huawei στα smartphones κατέρρευσε από το 20% στο 4% μέσα σε λίγους μήνες, ενώ η εταιρεία αποκλείστηκε από όλα τα μεγάλα συμβόλαια 5G στην Ευρώπη.

Υπάρχει έξοδος από το imperium;

Όπως εύστοχα αναφέρουν οι δύο πολιτικοί επιστήμονες, η εργαλειοποίηση των υπόγειων δικτύων της παγκόσμιας οικονομίας από τις ΗΠΑ ανεβαίνει επίπεδο με κάθε ευκαιρία. Το όπλο του δολαρίου χρησιμοποιήθηκε με ακόμα μεγαλύτερη ισχύ το 2022, με το πρωτοφανές πάγωμα των αποθεματικών της ρωσικής κεντρικής τράπεζας. Ο Μπάιντεν πήρε το μοντέλο Huawei από τον Τραμπ και το γενίκευσε εναντίον όλης της Κίνας, με σαφή στόχο τον τεχνολογικό στραγγαλισμό του ασιατικού γίγαντα.

Και φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι οι ΗΠΑ ελέγχουν την παγκόσμια ροή δεδομένων μέσω του δικτύου οπτικών ινών, των data centres και των μονοπωλίων των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών τους. Με απλά λόγια, η υπερδύναμη διαθέτει ένα predator διαθέσιμο σε κάθε γωνιά του πλανήτη, κρυμμένο καλά κάτω από ψευδεπίγραφες διακηρύξεις αποκέντρωσης και ουδετερότητας (η Microsoft έφτασε σε σημείο να αποκαλεί τον εαυτό της ‘ψηφιακή Ελβετία’!).

Οι Farrell και Newman εύστοχα υπογραμμίζουν πως δύσκολα υπάρχει έξοδος από τα δίκτυα της ηγεμονίας των ΗΠΑ. Πιστεύουν –αφελώς– πως αν το αμερικανικό imperium αποκτήσει τα χαρακτηριστικά μίας πεφωτισμένης ηγεμονίας μπορεί να δώσει την λύση σε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή. Η Κίνα ακολουθεί τον δικό της αυταρχικό δρόμο. Και η Ευρώπη; Οι συγγραφείς δεν ξεχνούν να επαναλάβουν το πόσο εξαρτημένη είναι από την υπόγεια αυτοκρατορία. Και, όμως, διαβάζοντας το βιβλίο, οι αναγνώστες ίσως αναγνωρίσουν πως η Ευρώπη αποτελεί και την μοναδική εναλλακτική.