Πώς ο ήρωας του Αλβανικού Κατσιμήτρος έγινε συνεργάτης των Γερμανών

Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, Έλληνας στρατηγός που διακρίθηκε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1886 στο χωριό Κλειτσός, όπου παλαιότερα υπήρχε και οικισμός με το όνομα “Κατσιμητραίικα”, του νομού Ευρυτανίας. Ο στρατηγός Κατσιμήτρος, ήταν ένας από τους βασικούς συντελεστές της νίκης του ελληνικού στρατού επί των Ιταλών στα βουνά της Αλβανίας, στο έπος του 1940.

Στις 9 Φεβρουαρίου 1938 ανέλαβε διοικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού στην περιοχή της Ηπείρου με έδρα τα Ιωάννινα, η οποία αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από Ηπειρώτες, με το σκεπτικό ότι αν χρειαζόταν θα αγωνίζονταν κυριολεκτικά “υπέρ βωµών και εστιών”. Εκεί εργάστηκε μεθοδικά και ολοκλήρωσε τη γραμμή άμυνας, ώστε να αντιμετωπίσει πιθανή επίθεση της Ιταλίας, που κατείχε την Αλβανία.

Το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου 1940, ο διοικητής της Μεραρχίας Ηπείρου Χαράλαμπος Κατσιμήτρος έδωσε τηλεφωνικώς τις τελευταίες οδηγίες στους διοικητές των μονάδων και ιδίως των τμημάτων της μεθορίου να επαγρυπνούν για το ενδεχόμενο ιταλικών κινήσεων. Ήταν περίπου η ώρα 3:00′ μετά τα μεσάνυχτα της 28ης Οκτωβρίου, όταν ο εν Αθήναις πρέσβης της Ιταλίας Γκράτσι έδωσε στον Ιωάννη Μεταξά τελεσιγραφική διακοίνωση, που ισοδυναμούσε με την κήρυξη πολέμου.

Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος, «διατάσσει όπως 8η Μεραρχία Ηπείρου αποκρούσει διά των όπλων την εισβολή των ιταλικών στρατευμάτων, συμμορφουμένη προς τις διαταγές, για την εκτέλεση της αποστολής της». Ο στρατηγός Κατσιμήτρος απάντησε: «η Μεραρχία θα εκτέλεση το καθήκον της προς την πατρίδα, όπως επιβάλλει η εθνική τιμή και καθ’ όν τρόπον αυτή γνωρίζει»! Με δική του πρωτοβουλία, μόνος, χωρίς καμιά βοήθεια από το ΓΕΣ και χωρίς κανείς στην Αθήνα να πιστεύει, ούτε στιγμή στον αγώνα του, στάθηκε όρθιος στην πρώτη γραμμή.

Ήρωας στα βουνά της Αλβανίας

Πολέμησε και νίκησε, με ισάξιο συμπαραστάτη του τον συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη και το ηρωικό απόσπασμά του! Ο Δαβάκης που είχε αποστρατευτεί για λόγους υγείας, ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και τοποθετήθηκε διοικητής του 51ου Συντάγματος Πεζικού και στη συνέχεια του Αποσπάσματος Πίνδου. Αν και άρρωστος παρέμεινε στα σύνορα και το απόσπασμά του είχε την τιμή της πρώτης στρατιωτικής νίκης επί των Ιταλών. Ήταν στενός συνεργάτης του Κατσιμήτρου και έδρασε κάτω από τις διαταγές του.

Τις πρώτες ημέρες του πολέμου, ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος, ως διοικητής της 8ης Μεραρχίας, εξουδετέρωσε την ιταλική επίθεση και διέταξε σθεναρή άμυνα στον τομέα Ελαίας-Καλαμά. Όμως, λίγες μέρες αργότερα, ο αρχιστράτηγος Παπάγος, με την σύμφωνη γνώμη του πρωθυπουργού Ιωάννου Μεταξά και του βασιλιά, τον διέταξε να εγκαταλείψει τη θέση άμυνας στην ελληνοαλβανική μεθόριο και να υποχωρήσει σταδιακά προς το νότο έως την κοιλάδα του Αράχθου και κοντά στην περιοχή της Άρτας να οργανώσει την άμυνα!

Το Γενικό Στρατηγείο διέταζε ουσιαστικά τη Μεραρχία Ηπείρου, να εγκαταλείψει την ελληνοαλβανική μεθόριο και να υποχωρήσει: «τι σκοτώνεσθε επάνω στο Καλπάκι γυρίσετε πίσω από Μέτσοβο», διέταζε το Γενικό Στρατηγείο! Ο Κατσιμήτρος αγνόησε τη διαταγή του αρχιστρατήγου και αποφάσισε να αμυνθεί στα σύνορα. Με την ηρωική του αντίσταση στο Καλπάκι συντέλεσε στην τελική νίκη σε βάρος των Ιταλών.

Η τελευταία άμυνα

Και αργότερα ήταν ο επικεφαλής της επικής προέλασης των ελληνικών στρατευμάτων στην Αλβανία. Αν ο Κατσιμήτρος είχε υπακούσει, τότε προφανώς, η έκβαση του πολέμου θα ήταν διαφορετική. Η διαταγή του υποστράτηγου Κατσιμήτρου, να παραμείνει η 8η Μεραρχία στη θέση της αγωνιζόμενη κατά των εισβολέων, κόντρα στις εντολές της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, ήταν αυτή που έγραψε ιστορία, οδηγώντας στο Έπος του 1940.

Η επιτελική εκτίμηση των Αθηνών ήταν ότι ένας αγώνας απέναντι σε τόσο υπέρτερο εχθρό θα ήταν ουσιαστικά μάταιος. Γι’ αυτό ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος είχε λάβει προφορικά την “παρότρυνση”, αλλά χωρίς αυτό να πάρει ποτέ τη μορφή πραγματικής στρατιωτικής διαταγής, να συμπτύξει τις γραμμές του και να προσπαθήσει να αμυνθεί βαθύτερα και πιο αποτελεσματικά στο ελληνικό έδαφος.

Δεν το έπραξε γιατί γνώριζε πολύ καλά ότι αν συνέβαινε αυτό δεν θα μπορούσε να αναχαιτιστεί η εχθρική διείσδυση, αλλά και γιατί θα έπεφτε το ηθικό των ανδρών του που κατάγονταν από χωριά της περιοχής, όταν θα έπεφταν στα χέρια του εχθρού. Αντί γι’ αυτό, δηλαδή αντί για υποχώρηση, ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος, στην ημερήσια διαταγή του στο προσωπικό της VIII Μεραρχίας, του ηρωικότερου ίσως στρατιωτικού σχηματισμού της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, καλούσε σε άμυνα μέχρις εσχάτων. Δήλωνε ότι οποιαδήποτε υποχώρηση ήταν αδιανόητη και ότι εκεί, στα σύνορα, ήταν και η τελευταία γραμμή άμυνας.

Υπουργός του Τσολάκογλου

Αυτός, όμως, ο δαφνοστεφής ήρωας των αλβανικών βουνών, διέπραξε τραγικά σφάλματα. Συνεργάστηκε με τους Γερμανούς κατακτητές! Ορκίστηκε υπουργός στις 6.30 μμ της 30ης Απριλίου 1941 στα Παλαιά Ανάκτορα, μαζί με τους Σωτήριο Μουτούση, Παναγιώτη Δεμέστιχα και Νικόλαο Μάρκου από τον Αρχιμανδρίτη Νικόλαο Παπαδόπουλο, ιερέα-εφημέριο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου Καρύτση. Είχε προηγηθεί η άρνηση του Χρύσανθου Αρχιεπισκόπου Αθηνών να ορκίσει την κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Τσολάκογλου.

Διατέλεσε υπουργός Εργασίας και προσωρινώς υπουργός Γεωργίας από τις 30 Απριλίου 1941 έως τις 22 Σεπτεμβρίου 1941, στην κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου. Στις αρχές του 1945, ο τότε πρωθυπουργός στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας, επανέφερε τον Κατσιμήτρο στην ενεργό υπηρεσία και του ζήτησε να μεταβεί στην Κέρκυρα, να συγκεντρώσει τις ανταρτικές δυνάμεις του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα και να αναδιοργανώσει την 8η Μεραρχία.

Υπήρξαν έντονες αντιδράσεις και την επομένη τον κάλεσε και του ανακοίνωσε την ματαίωση της μεταβάσεως, καθώς είχε συμπεριληφθεί στον κατάλογο των κατηγορουμένων ως δοσιλόγων. Ο Κατσιμήτρος και άλλοι 27 ανώτατοι στρατιωτικοί παραπέμφθηκαν σε δίκη στο δικαστήριο δοσιλόγων. Η ειδική κατηγορία που τον βάρυνε αναφέρονταν στη στρατιωτική του δράση και καθόριζε ότι, «…τυγχάνοντες στρατηγοί και διοικηταί ενόπλου στρατεύματος εις ανοικτόν τόπον διεπραγματεύθησαν μετά του εχθρού την σύναψιν ανακωχής, συνθηκολογήσαντες μετ’ αυτού, χωρίς προηγουμένως να πράξουν ό,τι το καθήκον και η στρατιωτική τιμή υπηγόρευε αυτοίς, εκ της τοιαύτης δε συνθηκολογήσεως κατέθεσεν τα όπλα το υπό την διοίκησιν αυτών στράτευμα…».

Μόνος και ξεχασμένος

Η απόφαση εκδόθηκε στις 31 Μαΐου 1945, λίγο μετά την συμφωνία της Βάρκιζας, και μ’ αυτήν καταδικάστηκε «εις ειρκτήν» 5,5 ετών «διότι γενόμενος υπουργός συνέπραξεν μετά του πρωθυπουργού εις την εκτέλεσιν των αξιοποίνων πράξεων της συνεργασίας και διευκολύνσεως» που παρείχε στις δυνάμεις Κατοχής. Αποπέμφθηκε από το στράτευμα με παράλληλη έκπτωση από το βαθμό του αντιστράτηγου.

Η πρόταση του στρατιωτικού επιτρόπου Νικολάου Παπαδάκη, συγγενούς του πρώην υπουργού και εκ των ηγετικών στελεχών του ΕΑΜ Νικολάου Ασκούτση, ήταν να του επιβληθούν ισόβια δεσμά. Για την έκτιση της ποινής του ο Κατσιμήτρος οδηγήθηκε και κρατήθηκε στις φυλακές Ζελιώτη. Στις 5 Οκτωβρίου 1949 με διάταγμα του Βασιλέως Παύλου, το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως την 15η Οκτωβρίου, του χαρίστηκε το υπόλοιπο της ποινής και αποφυλακίστηκε.

Το 1953 αποκαταστάθηκε στο βαθμό του και προήχθη στο βαθμό του αντιστράτηγου. Παράλληλα τέθηκε σε αναδρομική αποστρατεία από το 1947, λόγω της συμπληρώσεως του ηλικιακού ορίου και του αποδόθηκαν όλα τα παράσημα του, από τον τότε πρωθυπουργό στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο. Έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του έως το 1962 σε οικία κοντά στην Πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα στη συνοικία της Κυψέλης στην Αθήνα, όπου έκανε την καθιερωμένη καθημερινή του βόλτα. Πέθανε μόνος και ξεχασμένος από φίλους και συμπολεμιστές.