Πόσο μας απειλεί η τεχνητή νοημοσύνη;

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω, δηλώνοντας την πεποίθησή μου ότι τα υπαρξιακά ερωτήματα στην εποχή της γνώσης, δεν θα λυθούν με την τεχνητή νοημοσύνη, ούτε με περιορισμένη έρευνα “μέσα σε ένα κουτί αυστηρού εμπειρισμού”. Η τεχνητή νοημοσύνη στα χέρια ενός αδίστακτου κράτους μπορεί να οδηγήσει σε λογοκρισία και καταστολή.

Η φιλοσοφία δεν μπορεί να λύσει υπαρξιακά προβλήματα, αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως συντάκτης του πλαισίου, όπου λαμβάνει χώρα αυστηρή ανάλυση και ευφυής δημόσιος διάλογος για τόσο κρίσιμα ζητήματα. Χρειαζόμαστε κάτι παραπάνω. Ακόμη και το μεγαλύτερο μυαλό δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως τον απείρως πολύπλοκο κόσμο μας, κάνοντάς μας να πιστεύουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί και ότι είναι ίσως το μεγαλύτερο φανταστικό επίτευγμα του ανθρώπου. Είναι όμως έτσι;

Εάν δεν προλάβουμε το απίθανο, τότε, δυστυχώς, θα έχουμε προβλήματα. Εξηγούμαι: Ζούμε σε έναν κόσμο που μπορεί μεν να επωφεληθεί από την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά δεν ξέρει πως να το κάνει. Ζούμε σε έναν κόσμο τεράστιας ομορφιάς και μειωμένης ενσυναίσθησης. Η τρομερά δυσάρεστη κατάσταση της ύπαρξής μας και οι επιστημονικά επεκτεινόμενες φρικαλεότητες που θα ακολουθήσουν μας θέτουν, από τώρα, σκληρά ερωτήματα. Οι διεθνείς οργανισμοί, που έχουν δεσμευτεί να βελτιώσουν την κατάσταση του κόσμου, υπολείπονται σε πολλά πράγματα, ενώ η ανθρωπότητα υποφέρει από αυτό που ο γράφων αποκαλεί “κοινωνική άνοια” και αυτό που ο Günther Anders αποκαλεί “τύφλωση-αποκάλυψη”.

Πως να σχεδιάσεις όμως το μέλλον, όταν ήδη τα μαρτυρικά αποτελέσματα από τη Χιροσίμα, το Τσερνομπίλ και τη Φουκουσίμα, αλλά και από τις δασικές πυρκαγιές και τις πλημμύρες των πόλεων μας, μας ταλανίζουν ακόμη; Ξέρουμε, όμως από την άλλη, ότι αυτά είναι και πράγματα που μπορεί να δώσουν ώθηση στη συνολική επίλυση των προβλημάτων, που όμως ακόμη και έτσι, όπως παρουσιάζονται, αγνοούν την κλασική φιλοσοφία. Χρειαζόμαστε, όμως, επειγόντως τα εργαλεία που παρέχει η κλασική φιλοσοφία, με σκοπό να αποκτήσει ο εγκέφαλός μας καλύτερη γνώση.

Μπορεί να αυτονομηθεί η τεχνητή νοημοσύνη;

Σε αυτά τα πλαίσια και με τους προβληματισμούς που ανέφερα, προσεγγίζω το ερώτημα που τίθεται προς συζήτηση: Είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) επικίνδυνη; Ξεκινάω την απάντηση, βάζοντας, με τη σειρά μου, τα εξής ερωτήματα:

α] Έχει η τεχνητή νοημοσύνη, όπως και η ανθρωπότητα, δικές της φιλοδοξίες, έχει, δηλαδή, κακή πρόθεση να μας βλάψει με κάποιο τρόπο και

β] πού βρίσκονται τα υποσύνολα της άρνησης και το “τυφλό σημείο” της αποκάλυψης στον φλοιό του εγκεφάλου;

Από την άλλη πλευρά του νομίσματος, τίθεται το ερώτημα, εάν το μέγεθος και η πιθανή φρίκη που συνεπάγονται αυτές οι απειλές είναι πέρα από την ανθρώπινη αντίληψη και ίσως θα πρέπει να υποθέσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει βοήθεια στην επιστήμη για την καλύτερη κατανόησή τους. Πριν όμως αναπτύξουμε τη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ένα ανεύθυνο ή ανεκπαίδευτο άτομο εξακολουθεί να είναι ανεύθυνο και επικίνδυνο και όταν διασυνδέεται με την τεχνητή νοημοσύνη.

Σκεφθείτε εάν η βλάβη στο κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως στο προμετωπιαίο τμήμα του εγκεφάλου, προκαλεί δραματικές αλλαγές στη συμπεριφορά, τι μπορεί να συμβεί εάν ένα κύκλωμα καταστραφεί σε μια ελεγχόμενη από AI κατάσταση; Εδώ, δεν μπορούμε να προσφέρουμε πιο ισχυρό επιχείρημα από τα λόγια του Μανιφέστου Ράσελ-Αϊνστάιν (1955) για τον πυρηνικό αφοπλισμό: «θυμηθείτε την ανθρωπιά σας και ξεχάστε τα υπόλοιπα», λέξεις, χαμένες σήμερα.

Η απάντησή μου στην παραπάνω ερώτηση, δίνεται μέσα από μια υποτιθέμενη ικανότητα άμεσης εμπειρογνωμοσύνης, εκεί δηλαδή που η κοινωνική εμπιστοσύνη σε κάτι καινούργιο μπορεί λανθασμένα να ξεπεράσει τις ικανότητές μας να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Θα πρόκειται δηλαδή για μια νέα κατάσταση, που θα προκύπτει από εκπαιδευτικά, πολιτιστικά και φιλοσοφικά ελλείμματα, η οποία όμως, ψευδέστατα, θα απολαμβάνει κοινωνικής εμπιστοσύνης. Ας μη ξεχνάμε ότι έχουμε ήδη αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα όπως κάποτε (Βιομηχανική Επανάσταση) με τη τεχνολογία των γεφυρών κατά τη σύνδεση περιοχών μεταξύ τους. Οι γέφυρες θα μπορούσαν να πέσουν/ ανατραπούν από ανέμους, των οποίων οι δυνάμεις δεν ελήφθησαν υπόψη στο σχεδιασμό.

Σήμερα, η κοινωνία δέχεται πιέσεις, ώστε να επιτρέψει τη σύζευξη της τεχνητής νοημοσύνης με πυρηνικά όπλα. Τότε, εμείς ας έχουμε υπόψη μας τις ορθές συμβουλές που δίνονται από έναν ειδικό: να μη δίνουμε τους Πυρηνικούς Κώδικες σε συστήματα ΤΝ. Όπως προανέφερα άλλωστε, δεν μπορούμε να προσφέρουμε ισχυρότερο επιχείρημα από τα λόγια του Μανιφέστου των Ράσελ-Αϊνστάιν (1955) για τον πυρηνικό αφοπλισμό: «Θυμηθείτε την ανθρωπιά σας και ξεχάστε τα υπόλοιπα». Αν και χαμένες μέσα στον σχολαστικισμό και την κοινωνική άνοια, οι λέξεις αυτές είναι πιο επίκαιρες από ποτέ και με σεβασμό προς την ΤΝ.

Τα ανταγωνιστικά ρομπότ

Επιτρέψτε μου να πω, πρώτα και κύρια, ότι είναι ανόητο να πιστεύουμε ότι έχουμε τις τεχνολογίες μας υπό έλεγχο, αλλά θα πρέπει να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας μια ρήση του Norbert Wiener, του πατέρα της Cybernetics, ότι το μέλλον δεν θα είναι μια άνετη αιώρα, όπου εκεί θα μας περιμένουν τα ρομπότ-σκλάβοι μας. Η λέξη Cybernetics (Κυβερνητική), χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Πλάτωνα, σχετικά με τη διακυβέρνηση των ανθρώπων, ενώ ο Ampere τη χρησιμοποίησε για να δηλώσει την επιστήμη της πολιτικής διακυβέρνησης.

Στη φυσιολογία, έχουμε ομοιόσταση, που παρέχει καθοδήγηση από την ανάδραση-ανατροφοδότηση πληροφοριών (Claude Bernard). Το θεωρώ ως οδηγό για την αποκατάσταση της διαταραγμένης ισορροπίας. Η επικοινωνία, ο έλεγχος και η ανατροφοδότηση είναι σημαντικές λειτουργίες της τεχνητή νοημοσύνη. Ωστόσο, ένα ρομπότ γενικού σκοπού, που υποστηρίζεται από την τεχνητή νοημοσύνη της τάδε γενιάς, δεν είναι ανταγωνιστικό με την αισθητηριακή υπεροχή ενός δοκιμαστή κρασιού, ενός μαέστρου ορχήστρας, μιας γεννήτριας γνωστικών περιγραμμάτων του οπτικού συστήματος ή του “ανιχνευτή της-μύγας” του βατράχου. Εκεί που υπάρχει ισοπαλία μεταξύ ΤΝ και ανθρώπου είναι στην επιλογή του τυχερού εισιτηρίου, σε μια γιγαντιαία κλήρωση.

Προερχόμενος από τη δημόσια υγεία, θεωρώ ότι αξίζει τον κόπο να ρωτήσω ποιο θα ήταν το όφελος αν εμείς μπορούμε να βάλουμε σε καραντίνα την τεχνητή νοημοσύνη εδώ και τώρα και επίσης πώς θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε καλύτερα τα οφέλη και τους κινδύνους από την τεχνητή νοημοσύνη στην ελεύθερη αγορά;

Όντας Επίτιμος Πρόεδρος του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ στα τελευταία δευτερόλεπτα του χρόνου που μου διατέθηκαν, προτείνω την ακόλουθη πρόταση: Να δημιουργηθεί μια φιλοσοφική πλατφόρμα με σκοπό την παρακολούθηση της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και την αξιολόγησή της με επαρκή έμφαση στις δυνατότητές της και στην καταγεγραμμένη κατάχρηση. Προσθέτω ότι με την κατάλληλη υποστήριξη του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ, η Αθήνα μπορεί να ξεκινήσει ένα τέτοιο έργο. Επιτρέψτε μου να τελειώσω με μια προκλητική ερώτηση. Τι θα μπορούσε να συμβεί εάν κάποια στιγμή η τεχνητή νοημοσύνη ανέπτυσσε όλο δικές της φιλοδοξίες;

 

---

 

Ο Jeffrey Levett είναι Ομότιμος Καθηγητής της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας