“Από που βγήκαν όλοι αυτοί;” – Ευθύνη έχει και η μικροαστική θάλασσα

Όταν το 1973, νεαρός ων, έγραφα την μελέτη “Γ. Σκληρός. Σταθμοί και όρια στη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα”, είχα σταθεί σκεφτικός στο παρακάτω απόσπασμα, το οποίο είχα θεωρήσει ελιτίστικο, υπερβολικό και ίσως και άδικο για τη μικροαστική θάλασσα. Ας δούμε λοιπόν τι έλεγε ο Γ. Σκληρός πριν έναν αιώνα:

«Καλά, λαέ, όλα αυτά που λες είναι άγια, αλλά πως συμβαίνει ώστε όλοι οι βουλευταί, που εσύ ο ίδιος τους εκλέγεις, και που βέβαια δεν είναι τα χειρότερα στοιχεία της κοινωνίας, να είναι συμφεροντολόγοι, ατομικισταί, αριβίστες, ρουσφετολόγοι, ελαστικοί στις ιδέες και τα καθήκοντά τους, μικρολόγοι, μικροφιλότιμοι, επιπόλαιοι και ανίκανοι για δημιουργική εργασία; Από που βγήκαν αυτοί; Πέσανε από τον ουρανό ή είναι σαρξ εκ της σαρκός και οστούν εκ των οστών σου;

»Και αφού λοιπόν είναι γνήσια τέκνα σου και οι καλύτεροι αντιπρόσωποι του πολιτισμού σου και των φυλετικών ιδιοτήτων σου, τότε τι φωνάζεις εναντίον τους και δεν φωνάζεις εναντίον του εαυτού σου; Δεν κατάλαβες ακόμα πως όλα τα ελαττώματα αυτά, που αποδίδεις στους πολιτικούς σου, τα ’χεις κι εσύ ο ίδιος σε μικρότερο βαθμό;

»Και εάν οι βουλευταί σου ρουσφετολογούν, μικρολογούν, δεν κοιτάζουν τα κοινά συμφέροντα, αλλά μόνον τα ατομικά τους, δεν κατάλαβες ότι αυτό προέρχεται γιατί και συ, ελληνικέ λαέ, ολόκληρος, απ’ τον καθηγητή του πανεπιστημίου ίσαμε τον τελευταίο τσαγκάρη και χωρικό, με τη μεγαλύτερη ευκολία ρουσφετολογείς, συμφεροντολογείς, μικρολογείς, ψεύδεσαι, σοφιστεύεις, δεν κρατείς καμιά σταθερή ηθική αρχή, κανένα ορισμένο ιδεολογικό κοινωνικό πρόγραμμα;

»Ο πολύς κόσμος, όταν κρίνη για τέτοια δύσκολα θεωρητικά ζητήματα, σχεδόν πάντοτε λέει ανοησίες γιατί νομίζει πως του αρκεί η καθημερινή πραχτική πείρα της ζωής για να λύση οποιαδήποτε ζήτημα. Δεν υποψιάζεται το πολύπλοκο του πράγματος, το ότι χρειάζονται ένα σωρό γνώσεις, ιδίως ιστορικές και κοινωνιολογικές, για να μπορέση να σχηματίση μια γνώμη που να πλησιάζη λιγάκι την αλήθεια».

Έχει ευθύνη και η μικροαστική θάλασσα

Έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια για να συνειδητοποιήσω τις αλήθειες της κριτικής του Σκληρού και να υιοθετήσω από το 1984 και μετά μια προβληματική περί κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης που ερχόταν σε ανοιχτή διάσταση με τις κυρίαρχες λογικές σε άπασα σχεδόν την Αριστερά. Γι’ αυτό και αμέσως με την κορύφωση της κρίσης το 2010, επέμεινα πως η κρίση που το ξέσπασμά της βιώνουμε σήμερα τραυματικά, είναι βαθιά, διαχρονική, καθολική και αγκαλιάζει τους πάντες κυρίαρχους και κυριαρχούμενους.

Μεγάλες είναι, λοιπόν, οι ευθύνες της απέραντης μικροαστικής θάλασσας και της κρατικοδίαιτης ιντελιγκέντσιας, που όχι μόνο δεν αντιστάθηκε, που όχι μόνο δεν παρήγαγε ένα πρότυπο εναλλακτικό, αλλά τουναντίον με ζήλο σταυροφόρου, έρμαιο του καταναλωτικού εκμαυλισμού, θαμπωμένη από τους προβολείς του εικονολατρικού πολιτισμού μας, ενταφιασμένη στις πετρώδεις γαίες της ιδεολογικής μονοκαλλιέργειας, συνέβαλε στην δημιουργία της μεγάλης αυτής τραγωδίας.

Αυτό αποτελεί μιαν απτή πραγματικότητα, που κανένας λαϊκισμός δεν μπορεί να συγκαλύψει. Ο “αγνός” λαός, δεν είναι, λοιπόν, τόσο αγνός στο σύνολο του και κυρίως δεν είναι ενιαίος. Αποτελείται από τάξεις και στρώματα, περιλαμβάνει τμήματα ολόκληρα που είναι εθελόδουλα και φιλομνημονιακά ακόμα και χωρίς τα μνημόνια. Μειοψηφικά μεν, υπαρκτά δε και δραστήρια. Αυτό είναι το κάτι που δεν μπορεί να διαφύγει από όσους, τουλάχιστον, εξακολουθούν να θέτουν το ποιος-ποιον. Κι αυτό το κάτι είναι που δυσκολεύει υπερβολικά τα πράγματα, γιατί ο αντίπαλος βρίσκεται και εντός των τειχών.

Όλοι φταίνε το ίδιο;

Είναι φυσικό να τεθεί άμεσα η ερώτηση: «Λοιπόν, κατά την γνώμη σου, όλοι φταίνε το ίδιο;». Προφανώς όχι. Είναι απόλυτα σαφές ότι η κυρίως ευθύνη ή καλύτερα η βασική και διαχρονική ευθύνη για την βαθιά αρρωστημένη ελληνική κοινωνία βρίσκεται κατά πρώτο λόγο αλλού και αφορά στο κυρίαρχο μεταπολιτευτικά συγκρότημα εξουσίας.

Αφορά δηλαδή κατά πρώτο λόγο τα κατεξοχήν κόμματά του, το ΠΑΣΟΚ και την ΝΔ με τους νεροκουβαλητές τους από την Αριστερά μέχρι το 2014 και προφανώς και την μέχρι το 2019 κυβέρνηση Τσίπρα. Κυβέρνηση που συναγωνίστηκε με τις προκατόχους της, ως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, αλλά και της έξωθεν καλής μαρτυρίας των επικυρίαρχων, επαξίως, αν όχι και πιο αποτελεσματικά. Και βέβαια, στο ίδιο γνωστό πλαίσιο κινείται και η σημερινή κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Ο καθείς πια μπορεί να αντιληφθεί ότι οι κυρίως υπεύθυνοι για την σημερινή κατάντια είναι αυτοί που την επικαλούνται, δηλαδή τα κόμματα που κυβέρνησαν και κυβερνούν την χώρα: Τα παραδοσιακά κόμματα εκφραστές της κυρίαρχης τάξης, των μεγάλων και μικρών κλεπτοκρατών, αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ ως σύγχρονο, ελληνικής κοπής, “αριστεροδέξιο” κόμμα. Αφού απέκλεισαν κάθε περιθώριο για μιαν αυτοκίνητη οικονομική ανάπτυξη, λειτούργησαν και λειτουργούν χάρη στα δάνεια και την απομύζηση του ελληνικού Δημοσίου, αφήνοντας ακάλυπτο μόνο τον χώρο που οι επικυρίαρχοι θεωρούν μη παραγωγικό.

Το συμπέρασμα είναι σαφές, αν έστω και για μια στιγμή πάψουμε να εθελοτυφλούμε. Δεν είναι μόνο ο καπετάνιος αυτού του καραβιού που το οδήγησε στην ξέρα. Σε ορισμένο και συγκεκριμένο βαθμό υπαίτιο και συμμέτοχο είναι και το πλήρωμα του πλοίου. Δεν κυρίεψε μοναχός του ο Κορτές τον Νέο Κόσμο, μέρος της λείας διαμοιράστηκε στο πλήρωμα.

Ο συβαριτισμός της μεταπολίτευσης αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα που επέτεινε στο έπακρο την εθνική, κοινωνική και πολιτιστική κρίση, στον βαθμό που ο διάχυτος εκμαυλισμός-ωχαδελφισμός έθεσε υπό δοκιμασία το βαθύτερο εθνικό-πολιτισμικό στοιχείο, μπλοκάροντας, παραμορφώνοντας ή και εκτρέποντας τους όρους ομαλής αναπαραγωγής του.