“Ξανά στο πηδάλιο της Αυτοκρατορίας όσοι τα είχαν κάνει θάλασσα”

Ο καθηγητής Τζον Μιρσχάιμερ ήταν απόλυτα ξεκάθαρος: Στις ΗΠΑ δεν υπάρχει και πολύς ενθουσιασμός για την εκλογή Μπάιντεν και τους συμβούλους του. Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για τους «ίδιους συμβούλους που ήταν υπεύθυνοι για την εξωτερική πολιτική πριν το 2016 και τα θαλάσσωσαν»! Μέσα από την ομιλία του στο Ινστιτούτο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων (IIEA) και τη συνέντευξή του στους IRISH TIMES ο σημαντικός Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας εντοπίζει τα λάθη του Τραμπ και το σημαντικότερο προβλέπει τι αλλάζει και τι μένει ανέπαφο με τον Μπάιντεν.

Στην πραγματικότητα, δεν ήταν μόνο ο Τραμπ που ορκίστηκε, αλλά μαζί του σηματοδοτείται και η επιστροφή του αμερικανικού κατεστημένου που θα επαναφέρει παλιές συνταγές και κατευθύνσεις στην εξωτερική πολιτική. Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι «ακόμα και οι νεότεροι, το φρέσκο αίμα, χρησιμοποιεί την ίδια γλώσσα με τους μεγαλύτερους» λέει ο Μιρσχάιμερ. Τι το καταστροφικό έκαναν, όμως, αυτοί οι άνθρωποι και οι πολιτικές τους τα τελευταία 37 χρόνια ώστε ένας πολύ “ασυνήθιστος” χαρακτήρας, ένας “πραγματικός outsider”, να “γυρίσει τα τραπέζια” στις προκριματικές και να τους νικήσει το 2016;

Η απάντηση είναι ότι υιοθέτησαν την καταστροφική “φιλελεύθερη ηγεμονία” μετά την ήττα της ΕΣΣΔ το 1989, όπως την ονομάζει ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας. «Η φιλελεύθερη ηγεμονία που υιοθετήθηκε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (επέκταση δημοκρατίας, δημιουργία υπερεθνικών θεσμών κτλ) απέτυχε παταγωδώς. Οδήγησε σε πολιτικές που έφεραν χάος (π.χ στη Μέση Ανατολή), δηλητηρίασε τις σχέσεις με τη Ρωσία λόγω της επέμβασης στην Ουκρανία και μετέτρεψε την Κίνα σε Γολιάθ. Οι αμερικανικές ελίτ βοήθησαν ανόητα την Κίνα να αναπτυχθεί και τώρα αποτελεί απειλή».

Αν συγκρίνει όμως κανείς αυτή την πολιτική με όσα έκαναν οι Αμερικανοί στον Ψυχρό Πόλεμο θα δεί τεράστιες διαφορές, κατά τον Μιρσχάιμερ. Σε αντίθεση με την εποχή μετά το 1989, τότε «δεν εισβάλαμε σε περιοχές της ΕΣΣΔ, πχ Ανατολική Ευρώπη, αλλά λειτουργήσαμε ως μοντέλο [διακυβέρνησης] και μιλήσαμε δυνατά για τις αρετές του φιλελευθερισμού και του καπιταλισμού και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι λαοί από την άλλη πλευρά κατάλαβαν ότι έχουμε καλύτερο –αλλά όχι το τέλειο- σύστημα. Δεν είναι κακό να προβάλεις τις αρχές στον κόσμο και αυτό κάναμε στον Ψυχρό Πόλεμο».

Οι Αμερικανοί ιθύνοντες όμως, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, επενέβησαν απευθείας στρατιωτικά και πολιτικά σε χώρες του κόσμου και αυτό γύρισε μπούμερανγκ, όπως λέει ο καθηγητής. «Αναζητάς τον μπελά σου όταν ανακατεύεσαι σε ξένες υποθέσεις άλλων κρατών». O Τραμπ είπε όχι σε αυτή την παραπάνω πολιτική της φιλελεύθερης ηγεμονίας γι’ αυτό και κέρδισε το 2016. Για τον Μιρσχάιμερ, ο Τραμπ πήγε κόντρα στην παραπάνω πολιτική που υιοθέτησαν τόσο οι Ρεπομπλικάνοι όσοι και οι Δημοκρατικοί η οποία αποδείχτηκε “χρεωκοπημένη” και ο αμερικανικός λαός ήθελε να αλλάξει. Ωστόσο, σήμερα ο Μπάιντεν αποκαθιστά εκείνους τους ανθρώπους που την εφάρμοσαν.

Οι μεγαλύτερες γκάφες του Τραμπ

Φυσικά, δεν θα μπορούσε να εξωραϊστεί η ευρύτερη εξωτερική πολιτική του Τραμπ, λόγω της παραπάνω τοποθέτησης. Ο Τραμπ έκανε σοβαρά λάθη, εκ των οποίων ο χειρισμός της Τουρκίας, ήταν από τα σημαντικότερα. Παρόλα αυτά, στις αναλύσεις του, ο Αμερικανός θεωρητικός δεν κάνει καμία αναφορά στην Τουρκία. Για τον Αμερικανό θεωρητικό, το μεγαλύτερο λάθος του Τραμπ ήταν ότι περιφρόνησε συμμάχους που του είναι αναγκαίοι για την αντιμετώπιση της Κίνας, τόσο στην νοτιοανατολική Ασία όσο και στην Ευρώπη. Ο Τραμπ έκανε “φρικτή δουλειά” εδώ, καθώς δεν “σεβάστηκε” τους συμμάχους.

Στη Μέση Ανατολή, δεν ήταν έξυπνη η κίνηση να μετακινήσει την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ και να δώσει το πράσινο φως στον Νετανιάχου στη Δυτική Όχθη. Βέβαια, «δεν υπάρχει τρόπος να αναιρέσει αυτές τις αποφάσεις η κυβέρνηση Μπάιντεν. Τα πανίσχυρα λόμπι καθιστούν αδύνατο για οποιονδήποτε πρόεδρο να ασκήσει πίεση στο Ισραήλ». Ότι κέρδισε το Ισραήλ επί προεδρίας Τραμπ θα παραμείνει, λέει ο Μιρσχάιμερ.

Η άλλη ανοησία του Τραμπ ήταν να αποσυρθεί από τη συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ο Μπάιντεν είχε κάνει μεγάλο θόρυβο για τη σημασία της συμφωνίας και την επιστροφή των Αμερικανών σε αυτή. «Ωστόσο δεν πιστεύω ότι αυτό θα συμβεί, οι σχέσεις των πλευρών έχουν δηλητηριαστεί τόσο πολύ που είναι δύσκολο για μένα να φανταστώ πως θα γίνει. Το ισραηλινό λόμπι θα καταβάλει μεγάλες προσπάθεις να μη συμβεί. Το λόμπι αυτό ήταν αντίθετο με τη συμφωνία. Έτσι όμως, οι Ιρανοί θα προχωρήσουν στον εμπλουτισμό ουρανίου και θα έρθουν πιο κοντά να φτιάξουν πυρηνική βόμβα. Αυτό με τη σειρά του θα οδηγήσει σε πιέσεις στην Ουάσιγκτον για στρατιωτική επίθεση στο Ιράν». Για τον Μιρσχάιμερ, το Ιρανικό θα εξελιχθεί σε ένα από τους σημαντικότερους μπελάδες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής του Μπάιντεν.

Ωστόσο, όπως λέει, μια από τις έξυπνες αποφάσεις του Τραμπ ήταν να θέλει να αποσυρθεί από το Ιράκ και τη Συρία στις οποίες οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν «χάνοντας μη απαραίτητους πολέμους». Βέβαια, ο Τραμπ δεν το κατάφερε και ούτε και ο Μπάιντεν θα μπορεί να το κάνει καθώς, όπως λέει ο καθηγητής, το ισραηλινό λόμπι θα ασκήσει τεράστιες πιέσεις και πάλι προς αυτή την κατεύθυνση, να παραμείνουν οι Αμερικανοί στην περιοχή. «Εξάλλου υπάρχουν άτομα στις ΗΠΑ που θεωρούν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να μείνουν για πάντα σε τέτοιες περιοχές»!

Οι φιλοευρωπαίοι “babysitters”  

Ένα σημείο που διαφέρει η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ από την προηγούμενη, είναι ότι έχει πολλούς που λατρεύουν την Ευρώπη. «Είναι υπερατλαντικοί στην καρδιά». Βασικά, ο Μπάιντεν έχει ανθρώπους που θεωρούν τους Ευρωπαίους παιδιά και εμείς πρέπει να είμαστε οι νταντάδες τους που θα τα φροντίσουμε. Πρέπει να είμαστε καλοί μαζί τους, ώστε να βασίζονται στην ηγεσία των ΗΠΑ, όπως συμβαίνει από το 1945.

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ανθρώπους που μισούν τους Ρώσους και οι οποίοι, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Αμερικανός καθηγητής, «πιστεύουν ακόμα, ανόητα, ότι οι Ρώσοι έφεραν τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο και ότι είναι σοβαρή απειλή για εμάς». Είναι οι ίδιοι που θέλουν να διατηρήσουμε το ΝΑΤΟ, ώστε να αντιμετωπίσουμε τη ρωσική απειλή.

Ωστόσο, ο Μιρσχάιμερ πιστεύει ότι οι Ευρωπαίοι, σε καμία περίπτωση, δεν θα βοηθήσουν τους Αμερικανούς να περιορίσουν την Κίνα στρατιωτικά. Εξάλλου «οι ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν αρκετή προβολή ισχύος» ώστε να περιορίσουν στρατιωτικά την Κίνα. Αλλά μπορούν οικονομικά. Εάν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι συνεργαστούν οικονομικά εναντίον τις Κίνας τότε οι ευρωαμερικανικές σχέσεις θα προωθηθούν. Ναι μεν ο Μπάιντεν θα βελτιώσει τις ευρωατλαντικές σχέσεις, αλλά αυτές δεν θα είναι “εξαιρετικές” καθώς οι Ευρωπαίοι συνεργάζονται με τους Κινέζους –πχ στην τεχνολογία– και αυτό θα εξαγριώσει τους Αμερικανούς.

Ο Μπάιντεν ενάντια στο κινεζικό Δόγμα Μονρόε

Το σημαντικότερο μέρος του κόσμου όμως για τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Μιρσχάιμερ, δεν είναι πλέον η Ευρώπη, αλλά η νοτιοανατολική Ασία λόγω Κίνας. «Όλοι συμφωνούν με αυτό στις  ΗΠΑ, η Κίνα πρέπει να περιοριστεί». Η Κίνα αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα, το οποίο δεν το είχε ο Ομπάμα, αλλά σαν καφτή πατάτα έπεσε στον Τραμπ και πλέον θα την κρατήσει ο Μπάιντεν. «Οι Κινέζοι θέλουν να διώξουν τους Αμερικανούς από την Ασία. Ποιος μπορεί να τους κατηγορήσει» λέει εμφατικά ο Αμερικανός αναλυτής. «Εγώ είμαι Αμερικανός και μου αρέσει το δόγμα Μονρόε, δεν θέλω ευρωπαϊκές ή ασιατικές μεγάλες δυνάμεις να μετακινούν στρατιωτικές δυνάμεις στο Δυτικό Ημισφαίριο. Οι Ασιάτες νιώθουν το ίδιο».

Φυσικά οι Αμερικανοί δεν θέλουν να δουν το Πεκίνο να κυριαρχεί και γι’ αυτό θα προσπαθήσουν οικονομικά και στρατιωτικά να περιορίσουν τον “κίτρινο δράκο” πυροδοτώντας έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο Κίνας-ΗΠΑ. Αναμφίβολα, ο Μπάιντεν θα συνεχίσει αναγκαστικά τον οικονομικό πόλεμο του Τραμπ έναντι της Κίνας, αλλά θα το κάνει πιο “εκλεπτυσμένα”, κατά τον Μιρσχάιμερ.

Ωστόσο, ο Αμερικανός θεωρητικός είναι πεπεισμένος ότι οι Αμερικανοί δεν μπορούν μόνοι τους να αντιμετωπίσουν την Κίνα αποτελεσματικά, γι’ αυτό και χρειάζονται συμμάχους. Ωστόσο, επί Τραμπ «έχει γίνει μεγάλη ζημιά στις ευρωατλαντικές σχέσεις και το ερώτημα είναι αν μπορεί να αποκατασταθεί δεδομένης της πόλωσης στις ΗΠΑ». Σε αυτό το σημείο ο Μπάιντεν θα σημειώσει την μεγαλύτερη αλλαγή στην εξωτερική πολιτική καθώς θα αποκαταστήσει τις σχέσεις και θα συνεργαστεί με τους συμμάχους.

Παρόλα αυτά, η αντιπάθεια του αμερικανικού κοινού στις ελίτ δεν πρέπει να υποβαθμιστεί καθώς «η πόλωση στις ΗΠΑ είναι περισσότερο στην εσωτερική πολιτική παρά στην εξωτερική. Το μεγάλο ζήτημα είναι η εσωτερική πολιτική όμως. Δεν θα έχουμε μεγάλες συνέπειες στην εξωτερική πολιτική. Οι μεγάλες διαφορές Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών είναι σε εσωτερικά ζητήματα και όχι στα εξωτερικά. Όπως οι Δημοκρατικοί κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες να απονομιμοποιήοσυν τον Τραμπ έτσι και οι Ρεπουμπλικάνοι θα κάνουν το ίδιο στον Μπάιντεν και αυτό θα έχει συνέπειες στην Εξωτερική Πολιτική».