Scripta Manent – Κάρελ Κόζικ: Η διαλεκτική της κρίσης
27/07/2020
Τη σύγχρονη πολιτική τη χαρακτηρίζουν σαν χειραγώγηση των μαζών. Αυτή η χειραγώγηση προωθείται σε ατμόσφαιρα φόβου και υστερίας. Η πολιτική χειραγώγηση, σαν φαινόμενο τεχνικής ορθολογικότητας στις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους, είναι βασισμένη στην τεχνητά δημιουργημένη ατμόσφαιρα της ανορθολογικότητας: Η τεχνική της χειραγώγησης προϋποθέτει και απαιτεί μόνιμη υστερία, φόβο και ελπίδα.
Η πολιτική, σαν μαζική χειραγώγηση, είναι δυνατή μόνο στο σύστημα της γενικής χειραγωγημότητας. Για να μπορέσει η πολιτική να γίνει μαζική χειραγώγηση, για να μετατραπούν οι άνθρωποι σε μάζα, την οποία είναι δυνατόν να κυβερνήσεις, είναι αναγκαίο πριν απ’ όλα να προωθηθεί μια ιστορική αντικατάσταση που ανάγει τον κόσμο σε διάλυση, τη φύση σε πηγή πρώτων υλών και ενέργειας, την αλήθεια σε ακρίβεια, τον άνθρωπο σε υποκείμενο συνδεμένο με το αντίστοιχο αντικείμενο.
Μόνο στη βάση αυτής της ιστορικής αντικατάστασης μπορεί να εμφανιστεί το σύστημα της γενικής χειραγώγησης, στο οποίο είναι δυνατό να φέρεται κανείς με τους ανθρώπους και τη φύση, με τους ζωντανούς και νεκρούς, με τις σκέψεις και τις αισθήσεις σαν σε αντικείμενο χειραγώγησης. Στο σύστημα της γενικής χειραγώγησης η αλήθεια είναι διαποτισμένη απ’ το ψέμα, το καλό απ’ το κακό και αυτή η ταύτιση, η μη διάκριση και η αποβλάκωση την κυρίαρχη ατμόσφαιρα της καθημερινής ζωής.
Στο σύστημα της γενικής χειραγώγησης, γι’ αυτό το λόγο, μεγαλώνει ο κίνδυνος να μετατραπεί ο πολιτικός λαός σε μάζα αδιάφορων, δηλαδή σε όχλο κατοίκων που χάνουν την ικανότητα και το ενδιαφέρον να διακρίνουν, με τη συμπεριφορά τους, τη σκέψη και τη ζωή τους, την αλήθεια απ’ το ψέμα, το καλό απ’ το κακό, το ανώτερο απ’ το κατώτερο.
Η απελευθερωτική και επαναστατική εναλλακτική λύση απέναντι στο σύστημα της γενικής χειραγώγησης σ’ όλες τις μορφές, τις όψεις και τα φαινόμενά του, ξεκινάει από εντελώς διαφορετικές αντιλήψεις του ανθρώπου και της ιστορίας, της φύσης και του χρόνου, του είναι και της αλήθειας και γι’ αυτό απαιτεί και νέα αντίληψη της πολιτικής.
Ο Κάρελ Κόσικ (Πράγα 1926-Πράγα 2003) υπήρξε συγγραφέας και φιλόσοφος. Κατά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο ανέπτυξε αντιφασιστική δράση και φυλακίστηκε. Συνεργάστηκε με πανεπιστημιακά ιδρύματα και το 1963 εξέδωσε το πιο γνωστό έργο του “Η διαλεκτική του συγκεκριμένου”. Από το 1970 και μέχρι το 1990 η Αστυνομία τον ανέκρινε αρκετές φορές και του κατασχέθηκαν έγγραφα και σημειώσεις, ενώ τα έργα του ήταν απαγορευμένα στις κρατικές βιβλιοθήκες. Στο πρώιμο έργο του συγκέρασε στοιχεία από τη φαινομενολογία του Χάιντεγκερ με ιδέες του πρώιμου Μαρξ, ενώ στο ύστερο έργο του άσκησε δριμεία κριτική στη σύγχρονη κοινωνία υπό μια αριστερή σκοπιά. Το κείμενο της παρούσας έκδοσης είναι παρμένο από τον τόμο Karel Kosík, “H διαλεκτική της κρίσης”, μτφ. Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης, εκδ. Καρανάσης, Αθήνα 1984.
