Scripta Manent – Ρήγας Βελεστινλής: Τα δίκαια του ανθρώπου

Με το απόσπασμα αυτό του Ρήγα Φεραίου το SLpress.gr εγκαινιάζει τη δημοσίευση μίας σειράς αποσπασμάτων από κείμενα σημαντικών διανοητών. Έτσι για να προσθέσουμε μία διαφορετική νότα στα καθημερινά του ιστότοπου. Στο τέλος θα παρατίθεται ένα σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα. Την ανθολόγηση την οφείλουμε στον Λουκά Αξελό.

Άρθρον 21. Αι δημόσιαι συνδρομαί και ανταμοιβαί είναι ένα ιερόν χρέος της πατρίδος. Το κοινόν χρεωστεί μίαν βοήθειαν εις τους δυστυχείς εγκατοίκους, τόσον εις το να τους προμηθεύση να έχουν τι να εργάζωνται, όσον και να δώση τρόπον ζωής εις εκείνους, όπου δεν ημπορούν πλέον να δουλεύσουν· ήγουν, ένας γεωργός μην έχοντας βόδια κάθεται αργός· η Πατρίς έχει χρέος να τον δώση και να τον προσμένη ώστε να τα πληρώση· ένας εσακατεύθη εις τον υπέρ Πατρίδος πόλεμον, αυτή πρέπει να τον ανταμείψη και να τον τρέφη εν όσω ζη.

Άρθρον 22. Όλοι, χωρίς εξαίρεσιν, έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η Πατρίς έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα χωρία διά τα αρσενικά και θηλυκά παιδία. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη. Να εξηγούνται οι παλαιοί ιστορικοί συγγραφείς· εις δε τας μεγάλας πόλεις να παραδίδεται η γαλλική και η ιταλική γλώσσα· η δε ελληνική να είναι απαραίτητος.

Άρθρον 28. Ένα έθνος έχει το δίκαιον πάντοτε να μετασχηματίση και να μεταλλάξη την νομοθεσίαν του· μιας γενεάς πρόσωπα δεν ημπορούν να καθυποτάξουν εις τους νόμους των τα πρόσωπα, οπού θέλουν γεννηθή κατόπιν τους.

Άρθρον 31. Τα εγκλήματα των Επιτρόπων του Έθνους και των αξιωματικών ποτέ δεν έχουν να μείνουν ατιμώρητα. Κανένας δεν έχει το δίκαιον να στοχάζεται τον εαυτὸν του απαραβίαστον περισσότερον από τους άλλους. Ήγουν, όταν σφάλλη μεγάλος ή μικρός, ο Νόμος τον παιδεύει αφεύκτως κατά το σφάλμα του, ας είναι και ο πρώτος αξιωματικός.

Άρθρον 33. Το να αντιστέκεται ο κάθε πολίτης, όταν τον καταθλίβουν και τον αδικούν, είναι αποτέλεσμα των άνω ρηθέντων δικαίων του· διότι κανένας δεν αντιστέκεται, όταν ηξεύρη πως θε να λάβη το δίκαιόν του με την συνδρομήν του Νόμου.

Άρθρον 35. Όταν η Διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούη τα παράπονά του, το να κάμη τότε ο λαός ή κάθε μέρος του λαού επανάστασιν, να αρπάζη τα άρματα και να τιμωρήση τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν από όλα τα δίκαιά του και το πλέον απαραίτητον από όλα τα χρέη του. Αν ευρίσκωνται όμως εις τόπον, οπού είναι περισσότεροι τύραννοι, οι πλέον ανδρείοι πατριώται και φιλελεύθεροι πρέπει να πιάσουν τα περάσματα των δρόμων και τα ύψη των βουνών, εν όσω ν’ ανταμωθούν πολλοί, να πληθύνη ο αριθμός των, και τότε να αρχίσουν την επιδρομήν κατά των τυράννων, κάμνοντες εις κάθε δέκα ανθρώπους ένα δέκαρχον, εις τους 50 πεντηκόνταρχον, εις τους εκατόν εκατόνταρχον· ο χιλίαρχος έχει δέκα εκατοντάρχους και ο στρατηγός τρεις χιλιάρχους, ο δε αρχιστράτηγος πολλούς στρατηγούς.

Τα χρέη των πόλεων, πολιτειών, χωριών και των κατά μέρος πολιτών, όπου εχρεωστούντο παρθέντα προ πέντε χρόνων και εις αυτό το διάστημα επληρώνετο διάφορον εις τους δανειστάς, η παρούσα Διοίκησις τα αναιρεί και οι δανεισταί δεν έχουν να ζητούν εις το εξής μήτε κεφάλαιον, μήτε διάφορον από τους χρεώστας, ωσάν οπού επήραν τα δάνειά των, διότι διπλώνουν τα κεφάλαια εις πέντε χρόνους.

Περί της σχέσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας με τα ξένα έθνη

Άρθρον 118. Ο Ελληνικός Λαός είναι φίλος και φυσικός σύμμαχος με τα ελεύθερα έθνη.

Άρθρον 119. Οι Έλληνες δεν ανακατώνονται εις την διοίκησιν των άλλων εθνών· άλλ’ ούτε είναι εις αυτούς δυνατόν να ανακατωθούν άλλα εις την εδικήν των. Τιμούν τους Πρέσβεις και Κονσόλους τών εις τούτο το βασίλειον ευρισκομένων εθνών, τοις βεβαιούσι μίαν άφοβον διατριβήν, σέβονται τους πραγματευτάς των και δεν πειράζουν τα εμπορικά πλοία των, όταν δεν έχουν πράγμα του εχθρού.

Άρθρον 120. Δέχονται όλους τους αδικημένους ξένους και όλους τους εξωρισμένους από την πατρίδα των δι’ αιτίαν της Ελευθερίας. Απαρνούνται και δεν δίδουν υποδοχήν και περιποίησιν εις τους Τυράννους.

Άρθρον 121. Δεν κάνουν ποτέ ειρήνην με ένα εχθρόν, οπού κατακρατεί τον ελληνικόν τόπον.

Ο Ρήγας Βελεστινλής γνωστός κυρίως ως Ρήγας Φεραίος (Βελεστίνο 1757 – Βελιγράδι 1798) υπήρξε συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης. Εθνομάρτυρας, πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, πατέρας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, ανήκει στους βασικούς εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Μέσα από την εκδοτική, μεταφραστική και συγγραφική του δραστηριότητα –κυρίως στη Βιέννη– προσπάθησε να μεταφέρει τις ιδέες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης στον υπόδουλο Ελληνισμό. Δολοφονήθηκε μαζί με τους συντρόφους του από τις τουρκικές Αρχές στον πύργο του Βελιγραδίου Νεμπόισα. Ανάμεσα στα πολλά και σημαντικά έργα του συγκαταλέγονται η Χάρτα της Ελλάδας, η Νέα Πολιτική Διοίκησις και ο Θούριος. Και τα δύο αποσπάσματα της παρούσας έκδοσης έχουν παρθεί από τον τόμο: Ρήγας Βελεστινλής, Τα Επαναστατικά, επ. Δ. Καραμπερόπουλος, εκδ. “Ε.Ε.Μ. Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα”, Αθήνα 1994.