Σιλαντάραγας, μαφλιτζήαγας, σαχάμπασης κ.α. – Ρόλοι στην οθωμανική αυλή

Για μια μεγάλη περίοδο της ιστορίας, η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρξε μια από τις ισχυρότερες και πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Η ευμάρεια και η πολυτέλεια όμως αλλάζουν συχνά τους ανθρώπους και γεννούν μέσα τους διάφορες παραξενιές. Έκφανση αυτού του φαινομένου υπήρξαν και κάποια αξιώματα της οθωμανικής αυλής τα οποία φαντάζουν ίσως κάπως εξεζητημένα.

Μια από τις πιο διαδεδομένες συνήθειες στους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν το κάπνισμα του τσιμπουκιού ή καπνοσύριγγας. Οι σουλτάνοι δεν αποτελούσαν εξαίρεση, και για την συγκεκριμένη περίσταση υπήρχε ειδικά επιφορτισμένο άτομο. “Τσιμπούκ ογλάν”, λεγόταν ο νεαρός ακόλουθος της αυλής, ο οποίος έφερνε και άναβε την καπνοσύριγγα του Οθωμανού μονάρχη, κάθε φορά που ο τελευταίος ήθελε να καπνίσει. Ο όρος χρησιμοποιείται κάποιες φορές και σήμερα, πάντα όμως με υποτιμητικό περιεχόμενο, για άτομα που δέχονται αδιαμαρτύρητα κάθε είδους καταπίεση.

Η εξωτερική εμφάνιση αποτελούσε ανέκαθεν μέριμνα όλων των δημοσίων προσώπων, πόσο μάλλον των Οθωμανών ηγεμόνων. Σε περίπτωση που ο σουλτάνος δεν ήταν ικανοποιημένος από την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το τριχωτό της κεφαλής του, υπήρχε στην διάθεσή του μια πλειάδα από περούκες. Υπεύθυνος για την φύλαξή τους και τη διατήρησή τους σε καλή κατάσταση ήταν ο “ντουντουτζήμπασης”. Δεν είναι σίγουρο όμως αν ήταν εκείνος που διάλεγε ποια περούκα θα φορούσε κάθε φορά ο σουλτάνος, εκτελώντας και χρέη στυλίστα.

Ο κάθε σουλτάνος έπρεπε να παρουσιάζει στους υπηκόους του την εικόνα του βασιλιά-πολεμιστή, άσχετα με το ποιες ήταν οι πραγματικές ικανότητές του στην μάχη. Για το λόγο αυτόν, στις δημόσιες εμφανίσεις του, έφερε πάντα την πάλα του, δηλαδή το κυρτό ξίφος του. Τα σπαθιά των βασιλιάδων όμως ήταν ανέκαθεν μεγάλα και βαριά, φτιαγμένα από καθαρά μέταλλα, επίχρυσα και στολισμένα με πολύτιμους λίθους.

Συνεπώς, ένα τέτοιο αντικείμενο θα εμπόδιζε τις σωματικές κινήσεις του σουλτάνου, αν εκείνος το είχε ζωσμένο συνέχεια στην μέση του. Για το λόγο αυτό είχε καθιερωθεί στην οθωμανική αυλή η θέση του “σιλαντάραγα”. Επρόκειτο για έναν αξιωματικό του ιππικού, επιφορτισμένο να κουβαλάει συνεχώς την πάλα του σουλτάνου και να βρίσκεται πάντα δίπλα του. Παράλληλα, ο σιλαντάραγας ήταν υπεύθυνος να διατηρεί το σπαθί σε καλή κατάσταση, φροντίζοντας μεταξύ άλλων για το γυάλισμα και το ακόνισμά του.

Ο κορεσμός οδήγησε στον εκφυλισμό

Η φροντίδα των ζώων φαίνεται πως αποτελούσε μεγάλη προτεραιότητα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ιδιαίτερα για την μέριμνα των σκύλων, η εξειδίκευση των αρμόδιων αξιωμάτων υπήρξε μεγάλη. Ο “ζαγαρτζήμπασης” ήταν υπεύθυνος για τα κυνηγετικά σκυλιά του σουλτάνου. Επρόκειτο για ανώτερο αξιωματικό, προερχόμενο από τις τάξεις των γενίτσαρων. Την φροντίδα των μεγάλων σκύλων που δεν ανήκαν στην κατηγορία των λαγωνικών είχε αναλάβει ο “ναφτιτζήαγας”, ενώ των μικρόσωμων ο “μαφλιτζήαγας”.

Τα σχετιζόμενα όμως με την μέριμνα των ζώων αξιώματα δεν σταματούν εδώ. Ο “ντογκατζήμπασης” ήταν στρατιωτικός βαθμοφόρος, ο οποίος φρόντιζε και εκπαίδευε τα κυνηγετικά γεράκια της οθωμανικής αυλής. Υπήρχαν επίσης ο “κουρτσούμπασης”, και ο “ασλαντσήμπασης”, υπεύθυνοι για τους λύκους και τα λιοντάρια (!) του σουλτάνου αντίστοιχα.

Κάποια αξιώματα του οθωμανικού παλατιού, δίνουν την εντύπωση ότι ο εκάστοτε Τούρκος μονάρχης ήταν ένα άτομο υπερβολικά οκνηρό ή ανεπανόρθωτα κακομαθημένο. Ακόμα και για κάθε απλή, καθημερινή ενέργεια υπήρχε και ένας εξειδικευμένος αυλικός. Έτσι, ο “σαχάμπασης” έβαζε νερό στο ποτήρι του σουλτάνου, ο “πεσκιρτζήμπασης” τού έφερνε την πετσέτα στο τραπέζι, ο “τουρνακτσήμπασης” τού έκοβε τα νύχια και ο “τουλμπάναγας” του τύλιγε το τουρμπάνι στο κεφάλι.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία θεμελιώθηκε από τις κατακτήσεις μιας σειράς ηγεμόνων, οι οποίοι υπήρξαν σκληροτράχηλοι πολεμιστές. Η συνεχής εδαφική επέκταση όμως οδήγησε κάποια στιγμή στον κορεσμό και ο κορεσμός στον εκφυλισμό. Σημάδι αυτής της νοσηρής κατάστασης υπήρξε και η εμφάνιση των διάφορων παράξενων και εξεζητημένων αξιωμάτων στην οθωμανική αυλή.

Σταδιακά, οι σουλτάνοι έπαψαν να είναι πολεμιστές και μετατράπηκαν σε μαλθακούς και αλαζονικούς μονάρχες. Οι αστοχίες τους επιδείνωναν, με το πέρασμα του χρόνου, την παρακμή της αυτοκρατορίας τους, οδηγώντας την μοιραία στην τελική της κατάρρευση.