Στα Ίμια σκοτώθηκαν τρεις Έλληνες και γεννήθηκαν οι “γκρίζες ζώνες”

Τα Ίμια, δύο μικροσκοπικές βραχονησίδες του νοτιοανατολικού Αιγαίου, μέχρι και τα Χριστούγεννα του 1995 ήταν σχετικά άγνωστα. Κανείς δεν διέμενε μόνιμα εκεί. Ένας Καλύμνιος τα επισκεπτόταν καθημερινά για να φροντίσει τα κατσίκια του που βοσκούσαν αμέριμνα και αρκετοί συντοπίτες του ψαράδες με τα καΐκια τους. Και, όμως, εκεί έμελλε να πληγωθεί ανεπανόρθωτα το εθνικό γόητρο, εξαιτίας λαθών τόσο σε στρατιωτικό όσο κυρίως σε πολιτικό επίπεδο.

Εκεί προκλήθηκε μία πρωτοφανούς έντασης ελληνοτουρκική κρίση, που έφερε τις δύο χώρες στα πρόθυρα πολέμου, αλλά και με αφορμή αυτή την κρίση η Άγκυρα λανσάρισε την καινοφανή θεωρία της περί “γκρίζων ζωνών”, με την οποία για πρώτη φορά διεκδίκησε όχι απλά ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, αλλά και ελληνικό έδαφος. Με μία τραβηγμένη από τα μαλλιά “ερμηνεία” της Συνθήκης της Λωζάννης, οι Τούρκοι χαρακτήρισαν ένα μεγάλο αριθμό ελληνικών βραχονησίδων, αλλά και κατοικημένων μικρών νησιών του ανατολικού Αιγαίου “γκρίζες ζώνες”, δηλαδή εδάφη αδιευκρίνιστης εθνικής κυριαρχίας. Αυτά τότε, γιατί τώρα πια ισχυρίζονται ότι οι “γκρίζες ζώνες” δεν είναι γκρίζες, αλλά τουρκικά εδάφη!

Είκοσι τέσσερα χρόνια πριν, λοιπόν, τη νύχτα της 30ης προς την 31η Ιανουαρίου του 1996, η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη μια δύσκολη πολιτική συγκυρία στην Ελλάδα αποβίβασε κομάντος στη μία από τις δύο βραχονησίδες. Είχε προηγηθεί η παραίτηση του ασθενούς πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και η νέα κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη δεν είχε πάρει ακόμα ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα πολιτικής ρευστότητας, στις 25 Δεκεμβρίου 1995, το τουρκικό φορτηγό πλοίο Φιγκέν Ακάτ είχε προσαράξει κοντά στην ανατολική Ίμια και είχε εκπέμψει σήμα κινδύνου. Το λιμεναρχείο Καλύμνου διέθεσε ρυμουλκό για να αποκολλήσει το τουρκικό πλοίο, αλλά ο Τούρκος πλοίαρχος αρνήθηκε, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και άρα οι τουρκικές αρχές είχαν την αρμοδιότητα να του προσφέρουν βοήθεια. Με τα πολλά, δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκόλλησαν το τουρκικό φορτηγό και το οδήγησαν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας.

Οι τρεις δραματικές απώλειες του Ναυτικού

Σαράντα οκτώ ώρες αργότερα, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι υπήρχε θέμα κυριαρχίας στα Ίμια. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη ο “πόλεμος της σημαίας”. Ο δήμαρχος Καλύμνου Δημήτρης Διακομιχάλης, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή και δύο κατοίκους του νησιού, υψώνουν την ελληνική σημαία στα Ίμια. Δύο “δημοσιογράφοι” της  τουρκικής εφημερίδας Χουριέτ πήγαν με ελικόπτερο στη μικρή Ίμια, κατεβάζουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Βιντεοσκοπούν την πράξη τους και το βίντεο διαχέεται στα τουρκικά Μίντια και μετά στα διεθνή.

Την δραματική εκείνη νύχτα, τρία στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτωρας Γιαλοψός έχασαν τη ζωή τους. Είναι το πλήρωμα του ελικοπτέρου, που εκτέλεσε αποστολή αναγνώρισης στα Ίμια και συνετρίβη, χωρίς ποτέ να διευκρινιστεί επίσημα εάν το κατέρριψαν οι Τούρκοι κομάντος με τα πυροβόλα όπλα τους.

Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης και το ΚΥΣΕΑ είχαν δώσει εντολή στον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη να στείλει το ελικόπτερο σε αποστολή αναγνώρισης για να διαπιστωθεί εάν πράγματι είχε αποβιβαστεί στη μία βραχονησίδα Τούρκοι κομάντος. Στις 04.25′ π.μ. η φρεγάτα “Ναβαρίνο” αναφέρει ότι έχει ήδη απονειώσει το ελικόπτερο της, που εκείνη τη στιγμή βρισκόταν πάνω από τη βραχονησίδα και ανέμενε την αναφορά από το πλήρωμά του. Το στίγμα του ελικοπτέρου, όμως, κάποια στιγμή χάνεται από τα ραντάρ.

Το ότι Τούρκοι κατόρθωσαν να αποβιβάσουν ομάδα κομάντος στη μία βραχονησίδα οφείλεται σε παράλειψη της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας. Ακόμα παραμένει αναπάντητο γιατί η μικρή Ίμια είχε μείνει αφύλακτη. Κατά τα άλλα, από επιχειρησιακής απόψεως οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις εκείνο το βράδυ ήταν και ετοιμοπόλεμες και με υψηλό ηθικό, έτοιμες να απαντήσουν στην τουρκική πρόκληση.

Ο Σημίτης αιφνιδιάστηκε

Η νεοσύστατη κυβέρνηση Σημίτη αιφνιδιάστηκε πλήρως και αποδείχτηκε κατώτερη των περιστάσεων. Είναι ενδεικτικό ότι το ΚΥΣΕΑ συνεδρίαζε στη Βουλή και όχι στο Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος, αντί να βρίσκεται μαζί με τον πρωθυπουργό και τη στρατιωτική ηγεσία συμμετείχε σε τηλεοπτική εκπομπή στο Mega! Ο δε αρχηγός της ΕΥΠ περίμενε για ώρες έξω από την αίθουσα που συνεδρίαζε το ΚΥΣΕΑ να τον φωνάξουν!

Όση ώρα διήρκησε η τουρκική επιχείρηση, η τότε Τουρκάλα πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ είχε αποφύγει να απαντήσει στις συνεχείς τηλεφωνικές κλήσεις του προέδρου Κλίντον. Οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να αποτρέψουν μία πολεμική σύγκρουση, αναλαμβάνοντας ρόλο μεσολαβητή.

Οι Τούρκοι ανταποκρίθηκαν στην αμερικανική διαμεσολάβηση μόνο όταν είχαν ολοκληρώσει το τετελεσμένο τους. Έτσι φτάσαμε στη συμφωνία “όχι πλοία, όχι στρατιώτες, όχι σημαίες”, με την οποία ουσιαστικά η Άγκυρα κατάφερε να “γκριζάρει” τις δύο βραχονησίδες, δημιουργώντας ένα προηγούμενο, που στη συνέχεια επικαλέστηκε για να διευρύνει τις επεκτατικές διεκδικήσεις της.